کلیات
بروز جهش ارزی در اواخر سال ۱۳۹۶ و افزایش قیمتها در طی سالهای ۱۳۹۷تا ۱۳۹۹، موجب شد تا دولت به منظور حمایت از اقشار ضعیف و متوسط جامعه در تأمین نیازهای اساسی، سیاست تخصیص ارز ترجیحی۴۲۰۰ تومانی را برای واردات کالاهای اساسی به ویژه اقلام غذایی(از قبیل گندم، جو، برنج، گوشت قرمز و سفید، روغن نباتی، تخم مرغ و غیره) در نظر بگیرد.
اهداف اصلی تعیین ارز ترجیحی
هدف اصلی این سیاست کنترل نوسانات بازار داخلی و جلوگیری از افزایش قیمت کالاهای اساسی نسبت به سایر کالاها و جلوگیری از افزایش نرخ تورم کشور وهمچنین جبران رفاه ازدست رفته بخشی از جامعه بود. با این رویکرد دولت سیاست اختصاص ارز با نرخ ترجیحی از مردادماه ۱۳۹۷ را با تعیین ۲۵ قلم کالا به عنوان کالاهای اساسی در نظر گرفت که از همان ابتدا با مخالفت های کارشناسی مراجع متعدد روبرو بود. با این حال این سیاست تا سال ۹۹ هم اجرا شد. هرچند برخی گروه های کالایی مانند گوشت قرمز، کره و برخی حبوبات از فهرست کالاهای مشمول دریافت ارز ترجیحی حذف شدند، اما با وجود هزینه های بالایی که اجرای این سیاست در پی داشت، تخصیص ارز با نرخ ۴۲۰۰ تومان متوقف نشده و سیاستهای حمایتی هدفمندتری جایگزین آن شد. به گونه ای که در لایحه بودجه سال ۱۳۹۹ در حدود ۱۰ و نیم میلیارد دلار ارز برای اختصاص به کالاهای اساسی با نرخ ترجیحی پیش بینی شد.
رابطه ارز ترجیحی با رانت
در گزارش مرکز پژوهش های مجلس آمده است: اختصاص ارز ترجیحی برای واردات کالاهای اساسی با نرخ ۴۲۰۰ تومان به ازای هر دلار، از ابتدای سال ۱۳۹۷ هزینه های بسیاری برای کشور در برداشته است. نرخ ارز دو تا سه برابری سامانه های"سنا" و "نیما" نسبت به نرخ ارز ترجیحی باعث شده است تا دستیابی به ارز ترجیحی و واردات بر اساس این نرخ، سودآوری بسیاری دربرداشته باشد. درآمدهای ارزی دولت از محل صادرات نفت و گاز در هشت ماهه نخست سال، تقریباً در حدود نصف ارز اختصاص داده شده به واردات کالاهای اساسی بوده و همین امر نشان می دهد که بخش قابل توجهی از ذخایر ارزی در دسترس کشور، در خدمت واردات کالاهای اساسی بوده است. تأمین این منابع از یک طرف منجر به افزایش بدهی ریالی دولت به بانک مرکزی است که به دلیل تأمین ارز به نرخ نیما توسط بانک مرکزی و عرضه آن به واردکننده کالاهای اساسی به وجود آمده و از طرف دیگر منجر به افزایش تقاضای واردات کالاهای اساسی می شود.
بنابر این گزارش ، رانت قابل توجه توزیع شده بین واردکنندگان کالاهای اساسی و فساد ایجاد شده در این فرایند، قابل اغماض نیست. درحالی که مصرف همه گروه های کالاهای اساسی در سال ۱۳۹۷ نسبت به سال ۱۳۹۶ کاهش داشته و احتمالاً با افزایش قیمت آنها، در سال های بعد هم این کاهش ادامه داشته باشد، اما واردات کالاهای اساسی روند رو به رشدی دارد. میزان رشد واردات برخی از این کالاها هم تا زمانی که مشمول دریافت ارز ترجیحی می شوند در کنار کاهش واردات آنها پس از خروج از شمول دریافت ارز ترجیحی، شاهد روشنی است که دلالت بر توزیع رانت قابل توجه ناشی از واردات این کالاها با نرخ ارز ترجیحی دارد.
همچنین در گزارش مرکز پژوهش های مجلس آمده است: صدمه وارد شده به تولیدکنندگان داخلی کالاهای اساسی نیز، از دیگر پیامدهای واردات این کالاها با ارز ترجیحی است. هزینه های تحمیل شده به کشور از محل تأمین این نوع ارز برای واردات کالاهای اساسی به حدی است که بازنگری در این سیاست را ضرورتی اجتناب ناپذیر می کند.
هرچند تخصیص ارز ترجیحی به واردات کالاهای اساسی از منظر دیگر موجب افزایش دسترسی دهک های درآمدی پایین جامعه به کالاهای اساسی است و این استدلال می تواند تا حدودی درست و قابل قبول باشد، اما نکته بسیار مهمی که در این استدلال مغفول است، وضعیت درآمدهای ارزی و به طور کلی اقتصاد کشور در شرایط فعلی و به خصوص سال های آتی است.
اقتصاد ایران بین سالهای ۱۳۹۷ تا ۱۳۹۹ با شوک ارزی ناشی از انباشت نقدینگی قبلی در کنار تحریمها مواجه بود که باعث افزایش شدید شاخص قیمت مصرف کننده هم شد. باید در نظر داشت که درآمدهای دولت به شدت محدود شده و کاهش درآمدهای ارزی به همراه عدم رشد تولید ناخالص داخلی، درآمدهای داخلی و خارجی دولت را کاهش داده و در نتیجه بودجه با کسری قابل توجهی روبرو است. لذا این گونه به نظر می رسدکه کسری بودجه اصلی ترین عامل فزاینده «پایه پولی» و درنتیجه تورم در آینده می شود که تأثیر آن بر گروه های آسیب پذیر به مراتب بیشتر از افزایش قیمت کالاهای اساسی است. در اقتصاد تورمی، قیمت دارایی گروه های بالای درآمدی افزایش می یابد و این درحالی است که گروه های پایین روز به روز با افزایش هزینه ها مواجه هستند.
عضو اتاق بازرگانی تهران با تاکید بر اینکه انتقال یارانه به انتهای زنجیره روش معقولتری نسبت به ارز ترجیحی است، گفت: در روش ارز ترجیحی ، مردم از منافع یارانه بهره نمیبرند اما در روش جدید تمامی دهکها بهصورت مساوی از آن بهرهمند میشوند و میزان اصابت یارانه به جامعهی هدف بسیار بالا میرود.
کد خبر: ۱۱۲۵۰۵۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۳/۲۸
شاید بتوان مهمترین دخالت در حوزه تصمیمات کلان اقتصادی در بخش کشاورزی را طی ۱۰ سال اخیر سیاست ارز ترجیحی یا دلار ۴۲۰۰ تومانی دانست.
کد خبر: ۱۱۲۲۹۸۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۳/۱۷
وزیر اقتصاد با بیان اینکه یکی از مصیبتهای اقتصاد ایران عدم دریافت مالیات از فعالیتهای غیرمولد است، گفت: مجلس هر چه سریعتر طرح مالیات بر سوداگری را تصویب کند.
کد خبر: ۱۱۲۲۱۵۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۳/۱۱
حسینپور، عضو کمیسیون عمران گفت: یارانه بنزین هم باید یک روز برداشته شود؛ البته به این زودیها برداشته نمیشود، ولی این طرح در برنامه دولت است و اقدام میشود.
کد خبر: ۱۱۲۲۱۳۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۳/۱۱
محسن زنگنه گفت: مجلس یازدهم مجلس ویژهای است، هم از لحاظ هجمهای که از بیرون بر روی مجلس وجود دارد و هم از جهت انتظاری که مردم و جامعه طی این دو سال از مجلس داشتند.
کد خبر: ۱۱۲۲۰۴۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۳/۱۱
در گفتوگو با تابناک اقتصادی مطرح شد
کاوه زرگران گفت: حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی و تک نرخی شدن ارز آرزوی دیرینه بخش خصوصی است، ولی اختلاف ارز نیما و آزاد میتواند زمینه را برای رانت و فساد فراهم کند و باید هر چه زودتر نیز ارز تکنرخ شود، چون در اوضاع کنونی به سبب اختلاف ارز ترجیحی و نیما احتمال رانت و فساد هنوز هم وجود دارد.
کد خبر: ۱۱۲۲۰۱۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۳/۱۱
نماینده مردم تبریز در مجلس، گفت: اینکه به معیشت مردم شوک وارد شود و بعد گفتاردرمانی کنند، این کافی نیست. اقدامات اجرایی مناسب باید پشتوانه این اقناع باشد. وگرنه اینکه بیایند در تلوزیون و فضای مجازی صحبتهای دانشگاهی ارائه دهند به جای اینکه تصمیمات اجرایی خودشان را توضیح دهند، این به چه درد جامعه میخورد؟
کد خبر: ۱۱۲۱۸۱۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۳/۱۰
در گفتوگو با تابناک اقتصادی مطرح شد
خودکفایی کالاهای اساسی و امنیت غذایی، یکی از دغدغههای جدی مقاممعظم رهبری است که در صورت وجود نظام ارز چندنرخی و سرکوب تولید داخل به هیچ وجه محقق نخواهد شد؛ اما با اصلاح نظام یارانه و قیمت خرید تضمینی محصولات پیش بینی میشود که مجدد به خودکفایی محصولات استراتژیک و بهرهوری بالا در تولید کالاهای اساسی دست خواهیم یافت.
کد خبر: ۱۱۲۱۴۴۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۳/۰۸
فوتونیوز تابناک
سردار قاآنی گفت: سخنان بسیاری درباره دوم خرداد وجود دارد، اما اگر آنها را جمع کنیم، عصاره این است که پیروان این تفکر، یا اهل مقاومت نبودند و یا بریدههای صحنه انقلاب و مقاومت بودند. هیچ یک از آنها مرد میدان مقاومت و استمرار آن نبودند. انقلاب اسلامی مرد میدان مقاومت میخواهد.
کد خبر: ۱۱۲۰۸۳۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۳/۰۴
در گفتوگو با تابناک اقتصادی مطرح شد
میرتاج الدینی گفت: از کالابرگ الکترونیک در شرایطی باید استفاده کرد که با کمبود کالا مواجه باشیم؛ اما اکنون کمبود نداریم و به نظر من ضرورتی ندارد از کالابرگ استفاده کنیم. باید یارانه در اختیار مردم قرار بگیرد و آنها انتخاب کنند که چه کالایی را بخرند.
کد خبر: ۱۱۲۰۸۱۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۳/۰۴
محمد حسین فرهنگی، نماینده مردم تبریز گفت: وضعیت قابل قبولی در جریان نیست مصوبه مجلس این بود که ابتدا دولت سهمیههای مردم را تعیین کند و به همه متقاضیان سرویس داده و کالابرگهای الکترونیکی در اختیارشان قرار بدهد و بعد از آن به حذف ارز ترجیحی اقدام کند اما دولت عکس آن عمل کرد اول ارز را حذف کرد و بعد جامعه را با تنشهای قیمتی و گرانی مواجه کرد و بخشی از مصوبهای که گفته شد قیمتها متناسب با شهریور ۱۴۰۰حفظ شود عملی نشد. در مورد کالابرگها و دهکبندیها هم آن چیزی که جامعه انتظار داشت اتفاق نیافتاد.
کد خبر: ۱۱۲۰۶۳۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۳/۰۳
شاهرخ رضایی فر
کد خبر: ۱۱۲۰۴۳۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۳/۰۲
وزیر جهاد کشاورزی و معاون وزیر اقتصاد مطرح کردند
در جهان یارانه به حلقه اول یا آخر (تولیدکننده یا مصرفکننده) و یا در طول زنجیره اختصاص مییابد، اما ما ارز ۴۲۰۰ تومانی را به واردکننده میدادیم که تجربه آن در دنیا وجود ندارد. یکی دیگر از اهداف اختصاص ارز ترجیحی این بود که دهکهای پایین جامعه از یارانه استفاده کنند، ولی طبق آمار، دهکهای بالا چندین برابر دهکهای پایین مصرف داشتند.
کد خبر: ۱۱۲۰۲۵۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۳/۰۱
رییس سازمان غذا و دارو با بیان اینکه اتفاق صنعت خودرو نباید در دارو تکرار شود، گفت: اگر از امروز ارز ترجیحی نباشد دیگر کسی با سازمان غذا و دارو کاری ندارد چون چیزی نیست که ببرند.
کد خبر: ۱۱۲۰۱۴۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۲/۳۱
مصطفی هاشمی طبا گفت: نوع برخورد دولتها با اعتراضات مردمی و حتی دامن زدن به هیجانات جامعه نیز از جمله مواردی است که همواره نقد زیادی را متوجه به خود کرده، و شاید نقش پررنگی را نیز در بروز برخی شورشهای اجتماعی در چند دهه اخیر به خود اختصاص داده باشد.
کد خبر: ۱۱۱۹۹۷۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۲/۳۱
نماینده مردم تربت جام می گوید: مردم کشش اقتصادی و روحیه تابآوری این گرانیها را ندارند و واقعاً نمیتوانند دیگر ادامه دهند.
کد خبر: ۱۱۱۹۲۶۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۲/۲۷
صبح امروز پانزدهمین نشست مجلس شورای اسلامی آغاز شد و پس از قرائت دستور کار نشست توسط حسینعلی حاجی دلیگانی، بررسی طرح شفافیت قوای سه گانه، دستگاههای اجرایی و سایر نهادها در دستور قرار گرفت؛اما آنچه در این میان جالب توجه بود، تذکرات پراکندهای بود که نمایندگان مجلس در حین سخنان خود درباره نحوه اجرای حذف ارز ترجیحی بیان میکردند.
کد خبر: ۱۱۱۸۸۸۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۲/۲۵
رئیس جمهور در دیدار با جمعی از علما و روحانیون اهل سنت
عملا بخش عمدهای از آنچه تحت عنوان ارز ترجیحی پرداخت میشد، در خدمت جریان فساد و رانت بود. در واقع هم هدررفت منابع کشور را داشتیم هم یارانهها به مردم نمیرسید؛ لذا به منظور جلوگیری از ادامه این وضعیت تصمیم گرفته شد...
کد خبر: ۱۱۱۸۸۵۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۲/۲۵
روزنامه شرق با غلامرضا مصباحی مقدم در باره طرح یارانه ای دولت سیزدهم مصاحبه کرده است.
کد خبر: ۱۱۱۸۶۰۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۲/۲۴
رئیس کل بانک مرکزی با بیان اینکه با اصلاح نظام یارانهها رانت ناشی از ارز ارزان دیگر وجود نخواهد داشت، گفت: امروز شکل پرداخت یارانه اصلاح شده؛ بنابراین حذف ارز ترجیحی معنی ندارد.
کد خبر: ۱۱۱۸۶۰۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۲/۲۴