پایان روند خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا

سر انجام در نخستین روز سال میلادی جدید روند خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا  پس از گذشت چهار سال و نیم تکمیل شد، در حالیکه پیشترگمان میرفت مرحله آخر برگزیت  بدون توافق با اتحادیه اروپا باشد، اما نهایتا در آخرین روز‌ها توافق در مورد برخی مسائل تجاری، گمرکی و حقوقی حاصل شد، حال این پس به طور رسمی این کشور پس از چهل و هفت سال خارج از اتحادیه اروپا محسوب می‌شود.

در توافق گمرکی برگزیت کارخانجات و تولیدکنندگان انگلیسی همچنان از وضع تعرفه برای دسترسی به بازار‌های داخل اتحادیه اروپا معاف خواهند بود، با این حال در برخی موارد همچون خدمات بانکی هنوز ابهاماتی پیش رو است، همچنین عبور و مرور آزادانه میان شهروندان اتحادیه اروپا و بریتانیا به پایان میرسد و شهروندان انگلیسی که بخواهند بیش از ۹۰ روز در اتحادیه اروپا ساکن باشند به روادید نیاز خواهند داشت. به علاوه شهروندان کشور‌های اتحادیه اروپا هم به استثنای شهروندان جمهوری ایرلند  برای ورود به بریتانیا با قوانین جدید محدود کننده روبرو خواهند بود.  

خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا در عین حال مرز ایرلند شمالی (بخشی از خاک بریتانیا) با جمهوری ایرلند (کشوری مستقل و عضو اتحادیه اروپا) را به تنها مرز زمینی میان اتحادیه اروپا و بریتانیا مبدل میکند. پیش از این نگرانی‌های زیادی بابت تاثیر برگزیت بر برقراری مجدد مرز بین این دو ناحیه در ایرلند وجود داشت با این حال در توافقی که صورت گرفت بحث ایجاد مرز به اصطلاح سخت و ایستگاه‌های بازرسی در این نقاط مرزی منتفی شد، یکی از دلایل این امر هراس از تبدیل شدن مرز و پست‌های بازرسی در ایرلند شمالی به هدفی برای رادیکال شدن دوباره برخی جریان‌ها همچون ارتش جمهوریخواه ایرلند بود.

برگزیت یا خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا در واقع محصول عوامل متعددی بوده که یکی از آن‌ها رشد بدبینی به اتحادیه اروپا، افزایش گرایشات راست افراطی، رشد پوپولیسم و ملی گرایی محسوب میشود. همه پرسی برای خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۶ و با نسبت اندک آرای موافقان به پیروزی رسید، در آن هنگام هنوز بسیاری از رای دهندگان از عواقب و روند این امر به خوبی مطلع نبودند. در این کمپین هواداران خروج با رهبری  اشخاصی همچون نایجل فاراژ رهبر وقت حزب استقلال بریتانیا با تمرکز بر مسایلی همچون بازپس گیری حاکمیت ملی و کنترل بیشتر روی مرز‌ها توانست توجه بسیاری را به خود جلب کند، استفاده هوشمندانه از شبکه‌های اجتماعی هم در موفقیت این کمپین تاثیر گذار بود. در این رفراندم شهر‌های بزرگ همچون لندن به باقی ماندن در این اتحادیه رای دادند در حالیکه مناطق روستایی و شهر‌های کوچک‌تر خواهان خروج بودند. الگوی دیگر هم تفاوت رای دهی در ناحیه اسکاتلند بود که در آن جا نیز اکثریت مردم خواهان ادامه باقی ماند در اتحادیه اروپا بودند، این اختلاف نظر خود امروز به یکی از چالش‌های فرا روی بریتانیا مبدل شده و اکنون بحث برگزاری رفراندوم استقلال اسکاتلند مجددا قوت گرفته است. نیکولا استروجن وزیر اول ناحیه اسکاتلند در پی خروج رسمی بریتانیا در تویتی اعلام کرده که اسکاتلند بزودی به اتحادیه اروپا باز خواهد گشت که نشان از امیدواری وی و حزب متبوعش از جدایی این ناحیه از خاک بریتانیا را دارد.

اتحادیه اروپاهم اکنون دارای ۲۷ عضو بوده و بالغ بر ۴۵۰ ملیون جمعیت را در خود جای داده که یک بلوک مهم اقتصادی محسوب شده و همچنان یکی از موفق‌ترین نمونه‌های همگرایی فراملی در جهان به شمار میرود آن هم در قاره‌ای که در قرن گذشته مبدا دو جنگ جهانی بوده است. اتحادیه اروپا از منظر تاریخی نمود تکمیل یافته روندی از همگرایی است که در سال‌های پس از پایان جنگ جهانی دوم در اروپای غربی آغاز شد و به تدریج به زمینه همکاری‌های بیشتر در عرصه‌های مختلف گسترش یافت، ودر دهه‌های بعد هم کشور‌های دیگر به آن پیوستند. این اتحادیه در واقع یک نهاد فراملی لیبرال و بر اساس اصولی همچون آزادی عبور مرور، برچیده شدن مرز‌ها به شمار میرود که بر مسایلی همچون حقوق شهروندی وحاکمیت قانون تاکید میکند. با این حال اتحادیه اروپا امروز دچار بحران‌ها و مشکلات متعدی است و خوشبینی دهه‌های پیش در مورد آن کمرنگ شده، امروز مهم‌ترین چالش پیش روی اتحادیه اروپا رشد احزاب راست افراطی و گسترش بدبینی به عملکرد اتحادیه است که با نام یوروسپتسیزم هم شناخته میشود، بر این اساس منتقدان اتحادیه اروپا را یک ساختار تحمیلی خارجی میدانند که استقلال و حاکمیت ملی  کشور‌های عضو را زیر سوال میبرد و با تضعیف کنترل روی مرز‌ها باعث ورود انبوه پناهجویان از کشور‌های خارجی به ویژه مسلمانان شده است، مخالفان همچنین اتحادیه اروپا را مسئول نا امنی و اشغال  مشاغل به دست مهاجران خارجی میدانند.  این مسئله در کنار چالش‌های دیگر اتحادیه اروپا همچون نگرانی‌های امنیتی از نفوذ روسیه و اختلافات سران اتحادیه با رهبران پوپولیست گروه کشور‌های اروپای مرکزی (ویزگراد ۴) بر سر موضوعات مختلف از جمله بحث مهاجرت و کاهش علاقه شهروندان به اتحادیه و نیز رشد تروریسم در سال‌های اخیر باعث تضعیف این نهاد شده است.