خانم معلم نانوا در همسايگي تهران

تنور خاموش شده، اما گرمايش هنوز نانوايي را گرم مي‌كند. بربري‌هاي گردي كه بخار از روي‌شان بلند مي‌شود را گوشه‌اي مي‌گذارد و روي‌شان را با پلاستيكي ضخيم مي‌پوشاند تا مشتري‌ها نان گرم نصيب‌شان شود. بچه‌هاي قد و نيم قد كه يكي يكي از در نانوايي مي‌آيند تو را هدايت مي‌كند سمت نيمكت‌هاي‌شان و آماده مي‌شود براي شغل دومش؛ معلمي.

به گزارش اعتماد، اينجا روستايي است در ١٢ كيلومتري پايتخت، «سنجران» روستاي كم سكنه‌اي در منطقه خجير. نانوايي نخستين نشانه‌هاي اين آبادي است، نانوايي كه زن خانه هم شاطري مي‌كند در آن و هم روي نيمكت‌هاي چوبي‌اي كه كنار تنور براي بچه‌ها چيده، معلمي مي‌كند. «پوران عابد نظري» ٥٠ سال را رد كرده، اما هنوز جوان است براي كلمه ميانسالي و هر روز به عشق بچه‌ها راه نانوايي را طي مي‌كند، بچه‌هاي افغان كه براي باسواد شدن، سراغ پوران آمده‌اند.

«هرروز صبح، ساعت چهار به همراه همسرم از خانه مي‌زنيم بيرون و نانوايي را باز مي‌كنيم. هشت سال است از تهران جدا شده‌ايم و اينجا را براي زندگي انتخاب كرده‌ايم. خوشبختي را در آرامش اينجا پيدا كرده‌ام و حاضر نيستم دوباره به تهران برگردم.» اينها حرف‌هاي پوران، زن نانواي معلمي است كه عاشقانه به بچه‌هايش درس مي‌دهد، بچه‌هايي كه روزي خودشان او را «خانم معلم» صدا كردند و از آن روز شد معلم دختران و پسران افغان منطقه.

زندگي روستايي، سبك زندگي‌شان را تغيير داده، بهرام و پوران، زن و شوهر تهراني آرامش نانوا بودن را به كار كردن در شركت و بانك در تهران شلوغ ترجيح داده‌اند. بهرام كه مرد خانه است و ٥٥ ساله، با لباس كاري كه سرتاپاي وجودش را آرد نان‌ها گرفته، از روزهايي مي‌گويد كه حاضر نبود بدون اتوي شلوارش و ادكلنش از خانه خارج شود. «خيلي وقت است اين قرتي‌بازي‌ها را كنار گذاشته‌ام، نه اينكه بد باشد، اما الان، اينجا، با اين مدل زندگي كردن، آرامش بيشتري دارم، ديگر برايم مهم نيست لباس‌هايم مرتب‌اند يا نه، روزهايي بود كه اگر ماشينم كثيف بود و خاك داشت، از خانه بيرون نمي‌رفتم. الان روزي نيست كه سرو وضعم پر از گرد آرد نباشد.»

مي‌خندد و رد مي‌شود. آرام است، راحت و مطمئن مغازه‌اش را مي‌سپرد به ما و مي‌رود خانه تا همسرش را صدا كند تا روي نيمكت‌هاي نانوايي بربري شان بنشينيم و از شغل عجيب پوران حرف بزنيم.

نه چرا عجيب باشد، كار است و من هر كاري در توانم باشد و به آن علاقه داشته باشم، انجام مي‌دهم.

از سال اولي كه آمديم، با شوهرم همكاري كردم. چه در نانوايي چه در كارگاه. كارگرها خيلي اذيت مي‌كردند، بهانه‌هاي الكي مي‌گرفتند. گفتم بهتراست آ‌نها بروند، خودمان كار كنيم. نانوايي را هم هيچي بلد نبوديم. نه شوهرم، نه من. پله‌پله كار را ياد گرفتيم. با هم شروع كرديم و الان نانوا شديم.

شوهرم قطعات باكاليت (تركيب مصنوعي از رزين) درست مي‌كرد، با او همكاري مي‌كردم و در كارگاه كمكش مي‌كردم. وقتي به سنجران آمديم، خانه‌دار بودم، كارگرهاي كارگاه شوهرم كه رفتند، تصميم گرفتم به كمكش بروم و جاي كارگرها بايستم. گفتم نيازي به كارگر نيست، خودم كار مي‌كنم.

وقتي داشتيم كار توليدي مي‌كرديم، قطعات چيني به بازار آمد، كار ما هم رو به پايان رفت و تعطيل كرديم تا ضررده نشويم. من پيشنهاد دادم شامپو خمره‌اي توليد كنيم، گفتم دستگاه پرسش را بگيريم، توليد كنيم. اما سرمايه مي‌خواست و ما نداشتيم. آن موقع ٣٠ ميليون هزينه پرس شامپو بود. پيشنهادات زيادي به شوهرم دادم، اما همه‌شان سرمايه مي‌خواست، تا اينكه همسايه روبه‌رويي‌مان پيشنهاد داد نانوايي بزنيم. شوهرم از همه همسايگان پرسيد و خواست كه اول خودشان اقدام كنند، تا مشكلي ايجاد نشود، اما كسي قبول نكرد كه نانوايي بزند. در طبقه پايين خانه خودمان، شروع كرديم نانوايي را بسازيم. از ديگران كه اين كار را كرده بودند هم مشاوره گرفتيم، از كساني كه در اين صنف كار مي‌كنند پرسيديم كه چه كارهايي بايد بكنيم. شاطر آورديم، كارگر آورديم، اما نشد. مجبور شديم خودمان كار را دست بگيريم.

پوران: قبل از اينكه به نانوايي بيايم كارم درس دادن به بچه‌ها بود. يك روز پسر كوچكم گفت من مي‌خواهم به بچه‌ها رياضي درس بدهم. نخستين سري پنج تا بچه آمدند، نشستند، صحبت كردند. پسرم مي‌خواست دانشگاه امتحان بدهد، شرط كرده بود اگر دانشگاه قبول شود ديگر درس نمي‌دهد. امتحان داد و قبول شد و رفت. بچه‌ها بلاتكليف مانده بودند. يك روز در حياط نشسته بودم، داشتم كار مي‌كردم، بچه‌ها از در آمدند توي حياط و به من گفتند خانم معلم، خانم معلم. من تعجب كردم، گفتم از كي تا حالا من خانم معلم شدم؟ گفتند پسرتان به ما درس مي‌داد، حالا كه نيست، شما بايد درس بدهيد. گفتم برويد، فردا بياييد. شب به پسرم گفتم اين چه كاري بود با من كردي. آن سال من شروع به درس دادن به بچه‌ها كردم. تعدادشان از پنج به ٤٠ تا رسيده بود، از پايه اول تا پنجم درس مي‌دادم. اتاق بالاي خانه‌مان خالي بود، آنجا شده بود كلاس درس‌مان. روي زمين مي‌نشستند، خودم كتاب‌هاي‌شان را تهيه مي‌كردم، با هزينه خودمان دفتر و مداد و وسايل ديگر مي‌گرفتم و بهشان درس مي‌دادم.

بهرام: در اين فاصله هم دوست و آشنا هم كه مطلع شده بودند، لوازم تحرير و كيف و اقلامي شبيه اينها را براي بچه‌ها مي‌آوردند.

پوران: من در كارم جدي بودم، سعي مي‌كردم به بچه‌ها درست درس بدهم. دانش‌آموزاني دارم كه دوم دبيرستان‌اند، بعضي‌هاي‌شان ديپلم گرفتند. با بيشترشان در ارتباطم، به خانه‌هاي‌شان مي‌روم.

بله.

ديپلمم. از موقعي كه خودم درس مي‌خواندم، عاشق معلمي بودم. رفتم امتحان هم دادم، قبول شدم اما گفتند بايد برويد روستا درس بدهيد، اما همسرم اجازه نداد بروم. در بانك هم كار پيدا كردم اما شوهرم نگذاشت. اما معلمي را واقعا دوست دارم، از بچه‌هايم امتحان مي‌گيرم، پايان ترم هم آنها را به آموزش و پرورش مي‌برم تا امتحان بدهند و كارنامه بگيرند و به مقطع بالاتر بروند.

بهرام: در اين ميان آقاي عتيقه‌چي، يكي از همسايگان اينجا كه ويلا دارد، هم همكاري كرد و ١٣ تا ميز و نيمكت براي بچه‌ها گرفت. الان چون بچه‌ها تعدادشان كم شده، همين سه تا نيمكت را در نانوايي گذاشتيم. فضاي پشت نانوايي وسيع بود، نيمكت‌ها را انجا گذاشته بوديم كه هم هزينه گرمايي ندهيم، هم محيط براي بچه‌ها تميز و مناسب بود.

بهرام: يكي دو ماه در طبقه دوم خانه‌مان بود، بعد از آن آورديم پشت نانوايي، بهداشت هم مي‌آمد، موردي نمي‌گرفتند. در جدا براي رفت و آمد بچه‌ها داشتيم.

پوران: ٤٠ تا در مقاطع مختلف. كلاس اولي زياد داشتم. كلاس دومي، پنج، شش تا بودند. سوم، چهارتا و پنجمي هم چهارتا داشتم.

پوران: اول كلاس كه وارد مي‌شدم، مشق كلاس اولي‌ها را چك مي‌كنم، اگر مشق‌شان را ننوشته باشند، همانجا مي‌نويسند. درس‌هايي كه داده بودم ازشان مي‌پرسيدم. بهشان ديكته مي‌گفتم، از چهارم و پنجمي‌ها تاريخ مدني مي‌پرسيدم. به بچه‌هايي كه قوي‌تر بودند، بيشتر درس مي‌دادم، ضعيف‌ها و متوسط‌ها اصرار مي‌كردند كه به ماهم درس بده، مي‌گفتم كه بايد همين‌ها را بخوانيد، وگرنه گير مي‌كنيد. رياضي را هم بهشان درس مي‌دادم. مي‌نشستند حل مي‌كردند. پنجمي‌ها چون امتحان نهايي داشتند، با آنها بعد از كلاس بيشتر كار مي‌كردم. كتاب‌هاي اضافي را هم براي‌شان مي‌آوردم. درس‌ها را سطحي رد نمي‌كنم. به سوالات كتاب اكتفا نمي‌كنم. معتقدم آنها مي‌روند كلاس بالاتر و بعدها مي‌گويند خانم هيچي به ما ياد نداده. سوال اضافي هم هميشه بهشان مي‌دادم.

پوران: علاقه دارم. معلمي برايم عشق عجيب و غريبي است.

بهرام: نوع‌دوستي‌اش بيشتر از علاقه‌اش بوده، همين الان هم هركاري از دستش برآيد براي همه مي‌كند.

بهرام: ما الان در اينجا ساكنيم، من با اين لباس در اين مكان آرامش خاصي دارم، اين آرامش برايم خوشبختي مي‌آورد. دوست دارم برابر اين لطف و آرامشي كه اينجا از طريق خدا و بنده‌هاي خدا بهمان مي‌رسد، ما هم اين لطف را به بقيه بكنيم. كاري كه همسرم براي بچه‌ها مي‌كند، هيچ مدرسه غيرانتفاعي براي دانش‌آموزانش نمي‌كند. او از دوچرخه تا تي‌شرت براي بچه‌ها جايزه مي‌گيرد، يادم است آخر ترم، براي نفرات اول دختر و پسر دوچرخه خريد تا نفر آخر كلاس كه او هم بي‌نصيب نماند و تي‌شرت گرفت. همه اينها با هزينه خودمان بود.

نه اصلا. ما مشكل مالي خاصي نداريم كه اين هزينه‌ها براي‌مان زياد باشد.

كساني هم هستند در محل كه كمك مي‌كنند. يكسري لوازم تحرير رايگان از فروشنده محل آمد و به بچه‌ها كمك شد.

پوران: بعضي‌هاي‌شان محرومند و بعضي‌هايشان نه. اما من همه‌شان را به يك چشم نگاه مي‌كنم. برايم مهم نيست كدام‌شان دارد و كدام ندارد.

بله.

بله.

از وقتي كار نانوايي را شروع كردم، به بچه‌ها گفتم ساعت ٩ به بعد بيايند. هر روز ساعت چهار صبح با همسرم به نانوايي مي‌آييم تا هشت و نيم، ٩ پخت داريم. از ساعت ٩ كم‌كم بچه‌ها مي‌آيند، درس‌مان تا ١٢ طول مي‌كشد. روزي دو ساعت بهشان درس مي‌دهم. الان ٩ تا دانش‌آموز دارم. يكي پنجمي است و بايد آخر ترم براي امتحانات نهايي به آموزش و پرورش ببرمش. روزي نيست كه به بچه‌ها بگويم بهتان درس نمي‌دهم. اگر خسته و كوفته هم باشم بچه‌ها را رها نمي‌كنم.

از سال ٨٣ شروع كردم. ١٠ سال است.

بهرام: خانمي خارج از تشكيلات آموزش و پرورش مي‌آيند به صورت انفرادي و شخصي كمك مي‌كنند. مادر يكي از همكلاسان پسرم هم سوال امتحاني و جزوات مي‌آورد و براي امتحان در اداره هماهنگ مي‌كند.

پوران: بيشتر وقت‌ها همه‌چيز را آماده مي‌كنم، اما وقتي لازم باشد در تنور هم مي‌اندازم. خمير را مي‌بُرم، چانه مي‌گيرم، ناخن مي‌زنم، در تنور هم مي‌اندازم.

نه، پارويي بود. الان ماشيني شده.

نه سخت نيست. راحت از پسش برمي‌آيم.

چرا تعجب مي‌كنند. از دور كه دارند مي‌آيند مي‌بينيم كه جور خاصي نگاه مي‌كنند. اما زنان در مناطق مختلف، شغل‌هاي مختلف دارند. يكي معلم است، يكي كارمند است، يكي مهندس. يكي هم نانواست، نانوا بودن كه تعجب ندارد. نمي‌دانم چرا با تعجب نگاه مي‌كنند.

پوران: نه. چون ديده بودم. در ضمن من آدم خجالتي نيستم. كاري كه بايد بكنم را مي‌كنم.

بهرام: يكسري زنان هستند كه عاشق آسفالت و مغازه‌اند، نمي‌توانند از شهرهاي بزرگ دل بكنند. يك آشنايي داريم كه ويلايي مجهز در اين منطقه ساخته، آرزو دارد زنش بيايد اينجا. با حسرت زندگي ما را نگاه مي‌كند. زندگي ما براي بعضي‌ها جالب است، براي بعضي‌ها هم قابل تحسين.

بچه‌ها خيلي پشتكار دارند، برف و توفان هم بيايد، كلاس را رها نمي‌كنند و مي‌آيند.

نه، آن‌طور نيستند. هميشه دوست دارند كلاس برقرار باشد.

بهرام: يك مساله هم بين‌شان ژنتيكي است، در اين سرما با يك لا پيراهن مي‌آيند، با دمپايي مي‌آيند، هيچ‌وقت هم نمي‌آيند بغل تنور كه بگويند سردمان  است  و گرم شويم.

داشتيم، اما از اينجا رفته‌اند. اينهايي هم كه هستند بچه‌هاي‌شان را تهران ثبت‌نام كرده‌اند. چند نفر بودند كه مي‌خواستند بچه‌هاي‌شان را پيش من بياورند، قبول نكردم، گفتم من درست درس مي‌دهم، اما بهتر است وقتي مي‌توانيد بچه‌هاي‌تان را تهران ببريد، ببريد. بالاخره فضاي مدرسه با اينجا فرق مي‌كند.

پوران: مدرسه داشتند، اما تعطيل شد.

بهرام: مدرسه اين منطقه سال ٤٧ تاسيس شده بود، اما سياست منطقه خجير اين است كه اينجا تخليه شود. عملا كاري كردند كه مدرسه هم بسته شود. به ساكنان روستاهاي سنجريان و ترقيان كاري ندارند. خجير اما حريم سد است و هم مالكيت اصلي كه از آن جهاد بود باعث شد تخليه كنند.

من خيلي دوست داشتم كار كنم، البته شوهرم اجازه نمي‌داد. ما در شهريار دستگاه پرس داشتيم، پشتش مي‌نشستم. توليدات باكاليت، بدنه اتو، دسته سماور توليد مي‌كرديم. من در كارگاه كار مي‌كردم. حتي مي‌خواستم بروم حسابداري بانك، شش ماه هم كار كردم. الان هم دوست دارم كار كنم.

معلمي.

من اصلا ناراحت نيستم، اصل كار، خداست.

نه. آنها ازدواج كرده‌اند. در تهران زندگي مي‌كنند. براي‌شان خانه گرفتيم.

اول‌ها، نه. مخالفت مي‌كردند. مي‌گفتند اينجا كجاست آمديد. برويد تهران زندگي كنيد.

پوران: اولش اعتراض مي‌كردند اما قانع‌شان كرديم. نشستيم صحبت كرديم، مسائلي را براي‌شان باز كرديم. قانع شدند.

بهرام: زماني دفتر كارمان ميدان هفت تير بود. از آلمان، ايتاليا و تركيه واردات داشتيم، ٥٤ تا كارگر داشتيم. آخر سر مي‌ديديم هيچي براي‌مان نمي‌ماند، اين‌همه توليد داريم، گردش مالي داريم، هم فكر و هم جسم‌مان را مي‌گذاشتيم، اما چيزي نمي‌ماند.

 شما زماني تهران زندگي مي‌كرديد. الان آمديد اينجا. با درآمد نانوايي، زندگي‌تان مي‌چرخد؟

بهرام: نانوايي خوبي‌اش اين است كه اجاره نمي‌دهيم، هزينه سربار نداريم. هرچه در مي‌آوريم نصيب خودمان مي‌شود. بعد از اينهمه تكاپو، شعار انگليسي‌ها را سرلوحه كارم قرار دادم. كم مي‌خورم، گرد مي‌خوابم، خيلي هم راحت مي‌خوابم. افكارم را راحت كردم. آنهايي كه از روستا و شهرستان به تهران مي‌آيند، به هيچ‌وجه نمي‌توانند به ده برگردند. اما تهراني‌هاي قديم اين‌طور نيستند. زماني من اگر كفشم واكس نداشت، لباسم اتو نداشت يا ماشينم كثيف بود، از خانه بيرون نمي‌رفتم. اما الان اين شده تيپ و لباسم. بعضي اوقات خانمم ناراحت مي‌شود مي‌گويد، آن ادا اطوارهايت كجا رفته. اما الان از تهران و آلودگي‌هايش فراري‌ايم.

پوران: بله، حاضرم. از كار نمي‌ترسم، تنفر هم ندارم. بعضي‌ها هستند كه اصلا از كار خوش‌شان نمي‌آيد، مي‌گويند چندش‌آور است.

نه.

بهرام: انگيزه، دليل اصلي‌اش است. بچه‌هايم كه دوره راهنمايي بودند، براي من كار مي‌كردند و حقوق مي‌گرفتند. الان خانمم شب به شب حقوقش را مي‌گيرد و پس‌انداز مي‌كند.

٢٠هزار تومان. خودش پس‌انداز مي‌كند و از روي سپرده‌ها براي بچه‌ها وام مي‌گيرد.

نه در نظر مي‌گيرم.

١٠، ١٢تا خانواده مانده‌اند.

بهرام: موفقيت در آن است كه هر چيزي را كه بخواهيد، با ديد مثبت به آن نگاه كنيد تا موفق شويد.

پوران: خوشبخت كسي است كه در فضاي الحمدالله زندگي كند. چه دنيا به كامش باشد، چه نباشد. چه آن زماني كه مي‌دوي و نمي‌رسي، چه آن زماني كه گامي برنداشته باشي و به مقصد مي‌رسي. پس خوشبختي، چيزي جز آرامش نيست. هركه داراي اين موهبت الهي باشد خوشبخت   است.