ایران و روزهای خوش نفتدر «پسا برجام»

صنعت نفت کشورمان زیر سایه اجرایی شدن برجام و برچیده شدن تحریم‌ها، این اواخر روزهای شلوغی را سپری کرده است. در این مدت، مدام سرمایه‌گذارانی از اروپا، آسیا و حتی آفریقا به تهران می‌آمدند تا بررسی کنند که چگونه می‌توانند پیش از دیگر رقبای خود، بلیت ورود به صنعت نفت کشور را دریافت کنند. این رقابت میان شرکت‌های برتر نفتی جهان تقریباً در 36 سال گذشته بی‌سابقه محسوب می‌شد اما در دو روز اخیر با برگزاری بیست و یکمین نمایشگاه بین‌المللی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی تهران این ابراز علاقه‌مندی و مذاکره برای همکاری با ایران به اوج خود رسید و فضای نمایشگاه امسال را متفاوت از سال‌های قبل کرد. چراکه این نخستین نمایشگاه صنعت نفت ایران است که بعد از اجرای برجام و برچیده شدن تحریم‌ها علیه ایران برگزار می‌شود و سرمایه‌گذاران خارجی معتقدند که نباید هیچ فرصتی را برای از سرگیری همکاری‌های نفتی با ایران از دست بدهند. رشد ٣٠ درصدی تعداد کشورهای شرکت‌کننده و ٦٤ درصدی حضور شرکت‌های بین‌المللی نسبت به سال‌های گذشته بخوبی گویای این واقعیت است که نوید دهنده روزهایی بهتر برای صنعت نفت ایران نیز هست.

امسال ٨٨٠ شرکت مهم از 40 کشور دنیا در نمایشگاه حضور یافته‌اند که البته اهمیت این آمار را نه در افزایش حضور شرکت‌ها، بلکه در تنوع یافتن ملیت شرکت ها نیز باید جست‌و‌جو کرد. شرکت‌های بزرگ نفتی از اروپا و امریکا نظیر زیمنس آلمان، لوک اویل و گازپروم روسیه، «لینکولن الکتریک» امریکا، «او. ام. وی» اتریش و سایپم (ایتالیا) که در سال‌های گذشته از حضور در ایران خودداری می‌کردند و حتی در نمایشگاه‌های نفت ایران نیز حاضر نمی‌شدند تا مبادا به جرم همکاری با ایران تحریم شوند، اکنون آزادانه در نمایشگاه امسال غرفه زده‌اند و در حاشیه نمایشگاه با مقامات ایرانی دیدار می‌کنند. از سوی دیگر مانند سال‌های اخیر غالب شرکت‌کنندگان چشم بادامی‌های آسیای شرقی بویژه چینی‌ها نیستند و یک توازن میان نمایندگان کشورهای حاضر در نمایشگاه برقرار شده است که به عقیده من معنی این اتفاق چیزی جز تقلیل ایران هراسی در دنیا نمی‌تواند باشد. البته نمی‌توان نادیده گرفت که در شرایط فعلی هنوز برخی شرکت‌های خوشنام نفتی از تحریم‌های امریکایی هراس دارند و در مذاکرات خود با ایران دست به عصا راه می‌روند اما در مجموع مهم‌ترین دستاورد بیست و یکمین نمایشگاه نفت تهران را شاید بتوان همین تغییر و بهبود وجهه سیاسی ایران در جهان دانست.

به هر حال، نمایشگاه محلی است که شرکت‌کنندگان سعی می‌کنند در رقابت با یکدیگر توانمندی‌های خود را در آن عرضه کنند و در نمایشگاه امسال با توجه به شرایط خاص ایران، این رقابت پررنگ‌تر است. اما در این خصوص یک نکته مهم برای ایران وجود دارد که مقامات کشور باید با دقت و هوشمندی ویژه‌ای با آن برخورد کنند. برخی شرکت‌ها در نمایشگاه نفت تهران شرکت می‌کنند تا بتوانند سهمی از بازار وسیع ایران را تصاحب کنند اما برخی از آنها، کشور را به هدف اصلی خود یعنی«جذب سرمایه و انتقال فناوری» که شعار نمایشگاه امسال نیز هست، نمی‌رسانند.

بنابراین، بیست و یکمین نمایشگاه مقدمات خوبی برای رایزنی‌ها در نخستین سال پس از اجرای برجام فراهم کرده است اما قطعاً برای شکل‌گیری همکاری‌های آتی کافی نیست و نباید انتظار داشته باشیم که در پایان کار این نمایشگاه در نوزدهم اردیبهشت شروع همکاری‌های جدی با شرکت‌های خارجی رقم بخورد. این موضوع نیازمند دقت نظر بیشتری است. باید بدانیم برای اهداف کوتاه مدت و بلند مدت صنعت کدام شرکت‌ها می‌توانند شریک خوبی برای ما باشند و همکاری‌های جدید، کشور را به بازاری برای تولیدات آنها تبدیل نکند. البته این موضوع به مفهوم قطع خرید هر نوع کالای مورد نیاز صنعت از خارج کشور نیست، بلکه منظور از آن هدفمند کردن روابط است. به هر حال ایران دارای بازار بزرگی است که در این برهه از زمان باید از آن بدرستی حفاظت کرد.