عدم اکران مهم‌ترین مستند سال‌های اخیر ایران برای حفظ اصول اخلاقی

با وجود آنکه فیلم مستندِ سینمایی «رویاهای دم صبح» در نوبت اکران در گروه سینمایی هنر و تجربه قرار داشت، کارگردان این مستندِ اجتماعی برای آنکه آسیبی به سوژه‌های به تصویر کشیده شده در این مستند وارد نشود، در رفتار اخلاقی و کم‌سابقه در سینمای ایران، قید اکران فیلمش را زد و از درآمد حاصل از اکران عمومی نیز صرف نظر کرد؛ رویکردی که باید به عنوان اخلاقی‌ترین رفتار ثبت شده در چند سال اخیر در حوزه فرهنگ، مورد توجه ویژه قرار گیرد.

به گزارش «تابناک»؛  مستند بلند سینمایی «رویاهای دم صبح» به کارگردانی و تهیه‌کنندگی مهرداد اسکوی با محوریت نوجوانان دختر زیر هجده سالی است که در کانون اصلاح و تربیت شهر زیبای تهران تحت نظارت است. در ادامه دو فیلم قبلی‌اش یعنی «روزهای بی تقویم» و «آخرین روزهای زمستان» است؛ مجموعه‌ای که اسکویی برای ساختشان بخش وسیعی از عمرش را صرف کرده و بخش قابل توجهی از عمرش را نیز صرف دریافت مجوزهای لازم برای رونمایی از این آثار کرده است.

صدور مجوز ساخت «رویاهای دم صبح»، هفت سال به طول انجامید که در ‌‌نهایت مهرداد اسکویی در زمستان سال 1392 با حمایت کانون اصلاح و تربیت موفق به دریافت مجوز ساخت فیلم شد و در نهایت توانست یک اثر شاخص و غیرکلیشه‌ای درباره این طیف از دختران که متأسفانه تعدادشان در یک دهه اخیر رو به فزونی گذاشته، خلق کند.


این اثر تکان دهنده آنچنان قابل تأمل است که تقریباً از همه محافل داخلی و بین‌المللی معتبر مورد توجه قرار گرفته و تاکنون دوازده جایزه داخلی و خارجی از جشنواره‌هایی همچون شصت و ششمین جشنواره فیلم برلین، جشنوارهTrue & False (بخش True vision)، نوزدهمین جشنواره فیلم مستند Full Frame، سی و چهارمین دوره جشنواره فیلم فجر و نهمین جشنواره بین‌المللی سینما حقیقت به دست آورده و به احتمال قوی در میان پانزده فیلم اصلی اسکار هم حضور پیدا کند.

مطابق با برنامه‌ای که اعلام شده بود، قرار بر اکران این فیلم در گروه «هنر و تجربه» در روزهای آینده بود اما با تصمیم مهرداد اسکویی در مقام تهیه‌کننده و کارگردان این فیلم، این اثر اکران عمومی نخواهد داشت تا آسیبی به سوژه‌های این مستند وارد نشود؛ سوژه‌هایی که نخواسته‌اند هویتشان مشخص باشد، عملاً چهره‌شان با ظرافت در این مستند پنهان شده و حتی نام‌های مستعار برای تک‌تک‌شان در نظر گرفته شده اما همچنان کارگردان نگران بوده که از سوی نزدیکان‌‌شان شناسایی شوند و به همین دلیل ریسک بسیار اندک آسیب رسیدن به این نوجوانان را نپذیرفته و از خیر درآمد حاصل از اکران عمومی این مستندش گذشته است.

مهرداد اسکویی با تأیید این مطلب به ایلنا گفته است: فیلم درباره کودکان بزهکار دختر است و من با گروه سازنده فیلم صحبت کردم و تصمیم گرفتیم به دلیل اینکه چهره این بچه‌ها دیده می‌شود و امکان دارد با نمایش فیلم مشکلاتی برای آن‌ها بوجود بیاید، فیلم اکران نشود. با وجود آنکه دوستان هنر و تجربه لطف داشتند و علاقه مند بودند، فیلم در این گروه اکران شود و حتی ما می‌دانستیم اکران فیلم موفق خواهد بود؛ اما به دلیل رعایت مسائل اخلاقی تصمیم گرفتیم فیلم رویایی دم صبح اکران نشود.


اسکویی افزود: فیلم  در سال ۹۲ ساخته شده بود و حتی ما اسم‌های شخصیت‌های آن را تغییر دادیم و از نام مستعار استفاده کردیم اما باز احتمال دادم شاید یک درصد فردی در جایی فیلم را ببیند و از آشنایان دخترهای حاضر در فیلم باشد و خدای نکرده مشکلی برای وی به وجود بیاید. البته فیلم به‌صورت محدود در دانشگاه‌ها و محافل علمی برای افراد خاص اکران  می‌شود اما قطعا اکران عمومی نمی‌شود. اکران این فیلم می‌توانست کمک خوب مالی به من به عنوان تهیه‌کننده و کارگردان فیلم باشد اما باتوجه به اهمیت رعایت مسائل اخلاقی و اینکه مشکلی برای دختران حاضر در فیلم بوجود نیاید از اکرانش منصرف شدم.

رفتار اسکویی را می‌توان در کنار برخی مستندسازان قرار داد که در سال‌های اخیر با سوژه کردن برخی اشخاص ساده‌دل، مستندهای بسیار جذابی خلق کرده‌اند و با بهره برداری از جهل سوژه مستند، سوژه‌شان را سکه یک پول کرده‌اند. در حوزه سینما نیز می‌توان به موارد متعددی اشاره کرد که کوچک‌ترین اختلافات مالی میان برخی سینماگران شناخته شده، منجر به قطع رشته دوستی‌ دیرینه‌شان شده و اساساً در مباحث مالی در سینمای ایران، کمتر شاهد گذشت هستیم و هرآنچه چنین جذابیت‌هایی داشته باشد، می‌تواند منجر به اتفاقات غیرمترقبه‌ای شود!

در چنین بستری، حضور امثال اسکویی -هرچند حضوری کمیاب باشد- غنیمت است و باید این حضور را ارج نهاد. سینماگری که حاضر باشد برای آسیب نرسیدن به سوژ‌ه‌هایش در دنیای واقعی، از اکران عمومی ـ به عنوان مهم‌ترین مرحله برای هر فیلمساز ـ اثرش  که به شدت به آن دلبستگی دارد، بگذرد، شایسته تحسین ویژه است. کار بزرگی که مهرداد اسکویی شخصی انجام داده، نشان می‌دهد می‌توان همچنان امیدوار بود مرزهای اخلاقی در سینمای ایران ارتقا یابد.