بازدید 2865
سوریه و دوگانه «اردوغان؛ ترامپ»
ادعای رئیس جمهوری جدید آمریکا برای تشدید مبارزه با داعش در سوریه با توجه به اختلاف نظر مواضع واشنگتن و ترکیه بر سر حضور نیروهای کُرد سوری با اما و اگرهای زیادی همراه است.
«رویترز» در تحلیلی به بررسی چالش های پیش روی «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری تازه کار آمریکا برای مبارزه با داعش در میدان عملیاتی سوریه پرداخت و نوشت: ترامپ برای آزادی الرقه چاره ای جز انتخاب بین دو گزینه «بد» و «بدتر» ندارد.
این خبرگزاری در توجیه داوری خود در این زمینه می نویسد: در مسیر رسیدن به الرقه، آمریکا یا باید به قیمت تداوم رابطه با کردهای سوری، قید همکاری با ترکیه به عنوان یکی از متحدین خود در ناتو را بزند یا به قیمت حذف کردها، طرحی را در پیش بگیرد که عملیات فرضی وی در سوریه را کندتر می کند و حضور نیروهای آمریکایی بیشتری در این میدان را می طلبد.
اگرچه «بنعلی ایلدریم» نخست وزیر ترکیه از گشوده شدن صفحه ای جدید در روابط آنکارا-واشنگتن سخن گفته است و نبرد «الباب» را راه گشای فتح الرقه توصیف می کند، آینده حضور «وای پی جی» یگان مدافع خلق که بازوی نظامی حزب کُردی دموکراتیک خلق سوریه محسوب میشود، همچنان محل بحث و رایزنی میان ترکیه و آمریکا است.
گفتنی است که وای پی جی، گره کور رابطه آنکارا-واشنگتن به شمار می آید چراکه ترکیه به آنها به چشم حامیان پ ک ک نگاه می کند که در شمار گروه های تروریستی طبقه بندی شده است.
با این حال، ایلدریم در پاسخ به این سوال که اگر آمریکا بر لزوم شرکت گروه شبه نظامی وای پی جی در عملیات آزادسازی الرقه اصرار کند، واکنش آنکارا چه خواهد بود، گفت: من چنین نظری (از سوی آمریکا) دریافت نکرده ام. آنها در فرآیند ارزیابی قرار دارند. باید صبر کنیم و ببینیم نتیجه چه خواهد شد.
ترکیه اصرار دارد که عملیات آزادسازی الرقه به دست نیروهای عرب مخالف دولت دمشق انجام شود حال آنکه نیروهای دموکراتیک سوریه که از حمایت آمریکا برخوردار هستند علاوه بر اعراب، اکراد سوریه را نیز شامل می شوند.
یک نیروی وابسته به دولت آنکارا مدعی است شمار نیروهای عربی که می توانند در کنار نیروهای ترکیه و آمریکا، در آزادسازی الرقه حضور داشته باشند به ۱۰ هزار نفر می رسد.
با این حال، واشنگتن با توجه به مشکلاتی که نیروهای سوری مورد حمایت ترکیه این هفته برای ورود به الباب داشتند، آمادگی آنها را برای حضور در عملیات الرقه مورد تردید قرار داده است.
از سوی دیگر چگونگی دستیابی ترکیه به الرقه نیز مبهم است و معلوم نیست که آنکارا راه خود را از طریق نفوذ به قلمرو دولت سوریه باز خواهد کرد یا بخشی که کنترل آن به دست اکراد است.
به هر حال، معارضین سوری مورد حمایت آنکارا نیازمند آموزش بیشتری هستند که می تواند بهانه ای باشد برای حضور بیشتر نیروهای آمریکایی ویژه در سوریه که فعلا تعدادشان ۵۰۰ نفر است. همه اینها، تحقق ادعای همکاری آنکارا-واشنگتن برای فتح الرقه را با کندی مواجه می کند.
گفتنی است «فکری ایشیک» وزیر دفاع ترکیه در تازه ترین اظهارنظر خود درباره حضور نیروهای کرد سوری در آزادی الرقه گفت: بیش از ۹۰ درصد جمعیت الرقه را عرب ها تشکیل می دهند و اگر شما یک گروه تروریستی با سابقه قومیتی متفاوت باشید و بخواهید این محل را نجات بدهید موجب به وجود آمدن بی ثباتی بزرگی می شوید. این همان نکته ای بود که برای موصل مهم بود و برای آزاد سازی الرقه نیز باید مورد توجه قرار بگیرد.
نکات مندرج در طرح و استراتژی جدید آمریکا برای سوریه
خبرگزاری «آسوشیتدپرس» در مطلبی مدعی شده که ایالات متحده در حال طراحی استراتژی جدیدی در سوریه می باشد؛ استراتژی ای شامل افزیش نیرو و حمایت های لجستیکی از نیروهای مورد حمایت آمریکا و به ویژه کردها که در حال حاضر در محافل نظامی و امنیتی ایالات متحده مطرح شده و به نظر می رسد آمریکایی ها مصمم به اجرای آن هستند.
این خبرگزاری آمریکایی نوشته است: استراتژی نظامی جدید آمریکا برای پاسخگویی به تقاضای ترامپ جهت از بین بردن داعش احتمالا درگیری عمیق تر این کشور با افزایش نیروی نظامی بیشتر در سوریه باشد. این رویکردی است که آمریکایی ها هم اکنون در عراق به تفاوت کمتری دنبال می کنند.
اگرچه جزئیات این استراتژی آمریکایی ها چندان مشخص نیست اما یکی از مقامات آمریکایی تایید کرده که هم اکنون بحث های داخلی مفصلی در ارتباط با گزینه های پیش روی آمریکا برای چگونگی مقابله با داعش در جریان است که یکی از آن ها افزایش نیروها و حمایت های لجستیکی است.
جوزف دانفورد رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا روز پنج شنبه در همین زمینه گفته است که این استراتژی جدید نه تنها داعش در سوریه یا عراق بلکه القاعده و سایر گروه تروریستی در خاورمیانه و فراتر از آن هر گروهی که قرار است به اهداف آمریکا حمله کند را دربرمی گیرد. او همچنین تاکید کرد که این استراتژی صرفا بر قدرت نظامی تکیه ندارد بلکه یک طرح سیاسی- نظامی است.
دانفورد ادامه داد که ایالات متحده باید مراقب باشد که حل معضل داعش باعث شکل گیری دیگر گروه های تروریستی نشود و همچنین در ارتباط با حساسیت های ترکیه نسبت به کردها و همچنین رویکرد روس ها در قبال پشتیبانی از دولت سوریه نیز باید مراقب باشد.
از سوی دیگر جوزف وتل فرمانده نیروهای مرکزی امریکا که بر عملیات های آمریکا در خاورمیانه نظارت می کند نیز گفته است که اگر نیاز باشد نیروهای زمینی آمریکایی بیشتری برای گسترش جنگ با داعش به سوریه اعزام خواهند شد. آمریکا در حال حاضر حدود 500 نیروی ویژه در سوریه دارد که ضمن مشاوره به نیروهای محلی به سازماندهی آن ها نیز کمک می کنند.
یکی از معضلات اساسی دولت ترامپ برای تغییر رویکرد و افزایش دخالت مستقیم در بحران سوریه به نقش و رویکرد روسیه در این بحران مربوط می شود. اگرچه ترامپ برای همکاری بیشتر با روسیه برای مبارزه با داعش در سوریه تمایل نشان داده است اما به نظر می رسد پنتاگون تمایلی برای فراتر رفتن از همکاری های نظامی با روسیه جهت اجتناب از برخوردهای هوایی میان دو کشور در سوریه ندارد. در واقع از دیگاه مقامات پنتاگون همکاری میان دو کشور صرفا باید محدود به جلوگیری از برخورد هوایی میان دو کشور در جنگ سوریه باشد.
رهبران ارشد نظامی از جمله جیمز متیس با توجه به اعتماد به نفس بیشتری که از حضور در عملیات های ضد داعش در عراق به دست آوردند خواهان انتقال این ایده به جنگ سوریه و متعاقبا گسترش دخالت آمریکا در سوریه نیز هستند.
بنابراین به نظر می رسد آمریکایی دو ایده متفاوت را برای نقش آفرینی بیشتر در سوریه دنبال می کنند؛ اول تحویل سلاح های سنگین به کردها و دوم افزایش نیرو و حمایت های لجستیکی
مقامات آمریکایی می گویند ارائه تجهیزات و سلاح های سنگین بیشتر به نیروهای تحت حمایت آمریکا در سوریه و از جمله کردها محتمل است اما این گزینه ای است که باعث افزایش حساسیت های سیاسی به ویژه از سوی ترکیه خواهد شد.
ایده تحویل سلاح های سنگین به نیروهای کرد که ترکیه آن ها را گروه های تروریستی وابسته به پ.ک.ک می داند و تهدید جدی علیه امنیت ملی خود، در دولت اوباما مورد بحث قرار گرفته بود اما اوباما با ان مخالفت کرده بود.
گزینه دیگری که آمریکایی ها با توجه به تجربه عراق دنبال می کنند ارسال تعدادی بالگرد آپاچی به سوریه و اعزام نیروهای زمینی بیشتر برای آموزش نیروهای کرد است. گزینه ای که آمریکایی ها در عراق به خوبی دنبال کردند و آن را نمونه ای موفق برای مبارزه با داعش محسوب می کنند.
بنابراین باید گفت با توجه به حساسیت هایی که ترکیه نسبت ارسال تجهیزات و تجهیزات سنگین از سوی آمریکا برای کردها دارند آمریکا قصد دارند با افزایش نیرو در سوریه و حمایت های لجستیکی نقش مستقیم تر و بیشتری را در جنگ سوریه ایفا کنند.
اردوغان به دنبال «پلن B»
«عبدالقدیر سلوی» ستون‌نویس روزنامه حریت در مطلب خود در این روزنامه نوشته است: «پس از بازگشتمان از جلسه ناتو با وزیر دفاع «فکری ایشیک» در مورد موضع دولت جدید آمریکا صحبت کردم. او گفت: دولت جدید آمریکا فضای گفت وگو و مذاکره بازتری را در مقایسه با دولت اوباما ایجاد کرده است. آن ها با دقت به توجیهات و دلایل ما در مورد سوریه گوش می دهند.
نخستین نشانه دولت ترامپ از توجه به خواسته های ترکیه را می توان در سنجار ببینیم که سرکنسول آمریکا در اربیل به فرماندار منطقه سنجار گفته بود: «ما در حال جستجوی یک مکانیسم جدید برای عقب راندن پ.ک.ک از سنجار هستیم».
این تحلیلگر ترک معتقد است، مسأله حضور نیروهای پ.ک.ک در سنجار و رویکرد آمریکا نسبت به آن می تواند نخستین ابتکار عمل از سوی دولت ترامپ برای بهبود و تقویت روابط واشنگتن- آنکارا باشد.
در اینجا سه مورد دیگر که می تواند روابط میان دو کشور را تحت تأثیر قرار دهد را باید ذکر کرد؛ استراتژی منطقه ای ترامپ، مبارزه با داعش و مسأله PYD-YPG.
ترکیه تلاش مضاعفی را در این زمینه به خرج می دهد؛ از یک سو، طرحی را برای عملیات رقه به آمریکا ارائه داده و از سوی دیگر تلاش می کند از حضور PYD و YPG در عملیات رقه جلوگیری کند. در این زمینه ترکیه بسیار محتاط است، چون هم اکنون بر اساس گزارش هایی آمریکا مقادیر زیادی سلاح به نیروهای کرد شمال سوریه تحویل داده است.
از نظر «سلوی» در حالی که ترکیه باید در عملیات رقه با آمریکا همراه باشد، اما باید با یک تیر دو نشان بزند؛ نخست اینکه نیروهای PYD و YPG باید از عملیات مبارزه با داعش کنار گذاشته شوند و دوم آنکه پس از کنار گذاشتن آن ها از عملیات در نتیجه همگرایی میان آمریکا و ترکیه، PYD و YPG و کانتون های تحت اختیارشان تضعیف خواهند شد.
به همین دلیل، عملیات رقه اهمیتی فراتر از یک طرح صرفا نظامی دارد. در این مورد باید گفت ترکیه پس از انجام موفقیت آمیز عملیات رقه، دیگر نیازی با اجرای عملیات در منبج ندارد، چون انتظار می رود، آمریکایی ها با فشار بر PYD و YPG زمینه های خروج آن ها را از منبج فراهم کنند.
با این حال، آن روی دیگر سکه را نیز باید دید. اگر آمریکا عملیات رقه را با همراهی PYD-YPG پیش ببرد، وضعیت جدیدی رخ خواهد داد. در این وضعیت محتمل، ترکیه یک «پلن B» خواهد داشت که هنوز چیزی در مورد آن فاش نشده است.
همزمان با مذاکرات دو جانبه میان آمریکا و ترکیه هم اکنون نیز یک هیأت سیاسی از کردهای PYD برای مذاکره با مقامات آمریکایی در ارتباط با عملیات رقه عازم واشنگتن شده است.
اینکه آمریکایی ها در این مذاکرات چگونه می توانند توازنی میان خواسته های PYD و YPG و دولت ترکیه ایجاد کنند، یک معماست؛ معمایی که به نظر می رسد، حل آن چندان آسان نباشد که این خود می تواند بر پیچیدگی های موجود بحران سوریه بیفزاید. بدون شک این یکی از جدی ترین چالش های دولت آمریکا در بحران سوریه است که اگر نتواند بر آن غلبه کند، باید شاهد تحول جدی در بحران سوریه و همچنین روابط میان واشنگتن- آنکارا باشیم.
داشته های اردوغان برای «نقشه ب» در شمال سوریه
هم اکنون ترکیه علاوه بر حضور مستقیم و غیر مستقیم نظامی در سوریه، تلاش های سیاسی ـ دیپلماتیک زیادی را برای مشارکت عمده در عملیات های شمال سوریه و به ویژه عملیات رقه و کنار زدن نیروهای کرد از این عملیات آغاز کرده است. در واقع ترکیه همه تمرکزش را معطوف سرکوب کردها در شمال سوریه کرده است و به همین منظور، می خواهد با مشارکت همپیمانان تحت حمایت خود از جمله ارتش آزاد و احرارالشام و … در عملیات رقه، نقش کردها را در شمال سوریه کمرنگ کند.
در همین زمینه، روزنامه حریت ترکیه در مطلبی نوشته است: ترکیه از یک سو، طرحی را برای عملیات رقه به آمریکا ارائه داده است و از سوی دیگر تلاش می کند از حضور PYD و YPG در عملیات رقه جلوگیری کند. در این زمینه، ترکیه بسیار محتاط است، چون هم اکنون بر اساس گزارش هایی آمریکا مقادیر زیادی سلاح به نیروهای کرد شمال سوریه تحویل داده است.
حریت در ادامه نوشته است: در حالی که ترکیه باید در عملیات رقه با آمریکا همراه باشد، باید با یک تیر دو نشان هم بزند؛ نخست اینکه نیروهای PYD و YPG باید از عملیات مبارزه با داعش کنار گذاشته شوند. دوم آنکه پس از کنار گذاشتن آنها از عملیات در نتیجه همگرایی میان آمریکا و ترکیه، PYD و YPG و کانتون های تحت اختیارشان تضعیف خواهند شد.
به همین دلیل از نظر «عبدالقدیر سلوی» ستون نویس روزنامه حریت، عملیات رقه اهمیتی فراتر از یک طرح صرفا نظامی دارد. در این مورد باید گفت، ترکیه پس از انجام موفقیت آمیز عملیات رقه، دیگر نیازی با اجرای عملیات در منبج ندارد، چون انتظار می رود آمریکایی ها با فشار بر PYD و YPG زمینه های خروج آن ها را از منبج فراهم کنند.
با این حال به عقیده وی آن روی دیگر سکه را نیز باید دید. اگر آمریکا عملیات رقه را با همراهی PYD-YPG پیش ببرد وضعیت جدیدی رخ خواهد داد. در این وضعیت محتمل، ترکیه یک «پلن B» خواهد داشت که هنوز چیزی در مورد آن فاش نشده است.
پرسش مهم این است: «پلن B» ترکیه چه خواهد بود؟ اگر آمریکا به خواست ترکیه برای کنار گذاشتن نیروهای کرد از عملیات رقه تن ندهد، ترکیه چه گزینه هایی برای مقابله با این چالش خواهد داشت؟ در این زمینه باید به چند گزینه پیش روی ترکیه اشاره کرد؛
اقدام گسترده نظامی علیه PYD و YPG
از نظر برخی تحلیلگران، این گزینه محتمل و خطرناکی است که شاید ترکیه بر خلاف میل و خواسته آمریکا دنبال کند. یکی از مهم ترین پیامدهای این تصمیم ترک ها، بدون شک تیره شدن روابط میان واشنگتن ـ آنکارا خواهد بود. باید به یاد آورد که رویکرد آمریکا در قبال کردهای شمال سوریه در دولت اوباما نیز مشکلات جدی در روابط میان دو کشور ایجاد کرد. با این حال به نظر می رسد، این معضل هنوز حل نشده و ممکن است روابط میان دو کشور با اقدام نظامی ترکیه علیه کردها تیره تر شود.
گرایش به سمت روسیه
یکی از تاکتیک هایی که ترکیه در ماه های اخیر دنبال کرده، این بوده که تلاش کرده با القای نزدیکی مواضع خود به روسیه و حتی ایران، در بحران سوریه در آمریکایی ها حساسیت ایجاد کرده تا شاید خواسته های خود را به ویژه در مسأله کردهای شمال سوریه بر آمریکا تحمیل کند. این گزینه و تاکتیک دیگری است که شاید ترکیه در «پلن B» خود بگنجاند و به سمت روسیه گرایش پیدا کند؛ اما مسأله و مشکل عمده ای که این گزینه ترک ها با آن روبه روست، رویکرد روسیه نسبت به کردهاست. روسیه یکی از جدی ترین حامیان گروه های کردی شمال سوریه است که تحلیلگران بسیاری بر این عقیده اند، مسکو تنها کشوری است که از خودمختار شدن کردهای سوریه در آینده حمایت خواهد کرد!
بنابراین به نظر نمی رسد روسیه خواسته های آنکارا برای مقابله با کردها و به حاشیه راندن سیاسی ـ میدانی آن ها را بپذیرد و از آن حمایت کند؛ با این حال این گزینه ای است که شاید آنکارا در حال فکر کردن به آن است!
ایجاد منطقه امن یا حائل در شمال سوریه
این گزینه دیگری است که ترکیه ـ همان گونه که همواره دنبال آن بوده و از آن صحبت کرده اند ـ پیش روی دارد. تحلیلگران و مقامات ترک بر این باورند که این منطقه حائل هم اکنون به صورت «دوفاکتو» وجود دارد، ولی آن ها این ایده را مطرح می کنند که اگر آمریکایی خواسته های ترکیه مبنی بر کنار گذاشتن نیروهای کرد تحت حمایت اش در عملیات رقه را نپذیرد، ترکیه باید «رسما» و گسترده ای به ایجاد این «منطقه امن» بدون در نظر گرفتن رویکرد آمریکایی ها اقدام کند.
اخلال در روند آتش بس
گزینه دیگر ترکیه را باید اخلال در روند آتش بس دانست. هم اکنون ترکیه و روسیه با توجه به توافقاتی که با یکدیگر داشته اند بر روند آتش بس در شمال سوریه نظارت می کنند و از درگیری ارتش سوریه و نیروهای تحت حمایت ترکیه جلوگیری می کنند. این مسأله منجر به کاهش خشونت ها شده است. اما اگر ترکیه نتواند به اهداف خود در شمال سوریه و به ویژه عملیات رقه دست یابد، ممکن است زمینه های برهم خوردن آتش بس و تشدید درگیری ها از طریق نیروهای تحت حمایت خود را فراهم کند.
توقف مذاکرات
بی گمان از بین رفتن توافقات آتش بس، نتیجه مهمی در پی خواهد داشت و آن توقف مذاکرات آتش بس و همچنین اخلال در فرایند مذاکرات ژنو است؛ بنابراین با توجه به حضور نظامی ترکیه در سوریه و وجود نیروهای تحت حمایت این کشور در صحنه میدانی و درگیری با کردها، کارشکنی ترکیه در مذاکرات می تواند پیشبرد فرایند صلح و حل و فصل سیاسی بحران سوریه را با مشکل جدی روبه رو سازد.
«پلن B» اردوغان هر چه باشد، شانس بسیار کمی برای موفقیت خواهد داشت؛ در واقع، اقدام یکجانبه نظامی گسترده علیه کردها، گرایش نامطمئن به سمت روسیه، ایجاد منطقه امن،اخلال در روند آتش بس یا مذاکرات گزینه هایی هستند که هرچند ترکیه ممکن است در حال بررسی آن ها باشد، به نظر می رسد شانسی برای موفقیت نخواهد داشت.
