مخصوص مجالس عروسی و دانشگاه!

فرض بر این است که عده ای استاد از دانشگاه‌های گوناگون با طرز تفکرهای مختلف در یک نشست هم اندیشی مجازی حاضر شده و به بحث و گفتگو می پردازند؛ و حاصل همه این بحث ها می شود نیوشیدن کلی حرف خوب؛
....و نوشیدن: «یک فنجان فرهنگ»

کلاس او چنان جذاب بود که هر ترم دانشجویان زیادی با او درس بر می‌داشتند و جلسات آموزش او به ناچار در سالن آمفی تئاتر برگزار می‌شد. روزی در حین تدریس پروفسور، دختری چینی از جا برخواست و با زبان شکسته و بسته آلمانی ایرادی بر استاد خویش گرفت.
قبول دارید که آن پروفسور آلمانی بی آنکه مسلمان باشد، کاری اسلامی کرده است؟
آموزگارِ واقعی کیست؟ شاید نخستین و مهمترین خصیصه ای که برای یک آموزگار واقعی می توان برشمرد، این باشد که او روحیه ای حق به جانب ندارد و خود را کلیددار خزانه حقیقت نمی داند. آموزگار واقعی نه تنها معطوف به خویش و مشعوف از خویش نیست، بلکه توان خود انتقادی و به زیر سؤال بردن نگرش ها و روش های خود را دارد و به همین دلیل می تواند به دیگران نیز جرأت دهد که خود را و آنچه را که به اسم تربیت به خوردشان داده اند، نقادی کنند و زیر سؤال ببرند.  تربیت چیزی جز طغیان علیه مدعیان تربیت و تربیت های دروغین نیست.

آموزگار واقعی در این توهم نیست که باید به دیگران حق یا حقیقتی را بیاموزد، و به اصطلاح آنها را هدایت کند، بلکه تنها کمک می کند که آنها خودِ مدفون شده شان را از زیر آوار آن چیزهای مخربی که غالباً به نام تربیت و فرهنگ، «نیست» و «از خود بیگانه» شان کرده، بیرون کشند و دوباره «هست» شوند تا با خویش در صلح و آشتی به سر برند.

در واقع، آموزگار واقعی نمی خواهد که چیزی بر دیگران بیافزاید و آنها را سنگین نماید، بلکه، برعکس، چیزی از آنها می کاهد و «سبکبار» شان می کند. تربیت چیزی جز هرس کردن شاخ و برگ های زاید نیست.

بر این پایه، یک آموزگار تنها زمانی می تواند، به دور از خصلت های نیست کننده(نهیلیستی)، برای شاگردانش هستی بخش و زندگی آفرین باشد که بتواند به جای آنکه هستی و افکار خود را سایۀ سنگینی بر شاگردانش کند، خوددارانه به سایه رود تا افقی روشن برای پدیدار شدن آنها فراهم آید.

باری، آموزگار راستین تنها ما را فرا می خوانَد که از آن «خود» که حجاب خود گشته است دست برداریم؛ از خودی که نیستیم به در آییم و به خودی که باید باشیم درآییم. به عبارت دیگر، آموزگار واقعی ما را از خود نمی ستاند تا به سوی خویش بکشاند، بلکه ما را از «خودی کاذب» می رهانَد تا به «خود راستین» برسانَد.

می توان گفت که آموزگار واقعی بسان مامایی در تولد معنوی ما سهیم می شود و مدد می رساند که از «خودِ کهتر» خویش فراتر رویم تا «خودِ برتر» مان متولد شود. چرا که تربیت کردن چیزی جز مامایی، و تربیت شدن چیزی جز نوزایی نیست.

به بیان بُرّای نیچه: «مربیانِ واقعی شما آزادکنندگانِ شما، به سوی خودتان، هستنند!»

و به زبانِ زیبای مولانا:


همکار گرامی درباره برخی معضلات سخن گفتند که باعث می‌شود تدین و دینداری دانشجو در دانشگاه تحت‌الشعاع قرار گرفته، قاعدتاً «روند اسلامی شدن» در دانشگاه کنُد شود.
با این تفاصیل شما فکر می‌کنید این اهلیت در همه استادان و دانشجویان ما وجود دارد؟
منشأ بسیاری از فسادهای اخلاقی میان دانشجویان چنین محیط فاسدی است. دانشجویان گاهی فرق عمده‌ای میان پشت صحنه یا روی صحنه با محیط زندگی واقعی خود نمی‌گذارند و روابط آزادانه آن طرف را به این طرف نیز تسرّی می‌دهند.
... و همچنین جلوه‌های بصری در زنان و نگاه ابزاری به آنان که سالهاست در بسیاری از محیط‌های ناسالم جایگزین شایستگی و لیاقت شده است!
انصاف اقتضا می‌کند که سیاه نمایی نکنیم و نیمه پر لیوان را هم مشاهده کنیم، اما دست کم می‌توان گفت در چنین شرایطی کار کردن بر حسب اصول، شنا کردن برخلاف موج است.
در اسلام ایمان و عقیده و باور روح و جوهر اعمال و رفتارهای شایسته و به تعبیر قرآن عمل صالح قالب و پیکره به شمار آمده‌اند.
بدین مفهوم که آن روح وقتی کارآمد است که در قالب یا پیکری قرار گیرد و آن رفتار یا عمل هنگامی ارزشمند است که از آن روح برخوردار باشد.
جمله‌ای گفت که مو بر تن من راست کرد؛
«تو وقتی از خدا نترسیدی، چرا باید از من بترسی؟! »
می‌گفت من از استادم پرسیدم شما که خبر داشتید برخی از ما دانشجویان مذهبی هستیم، چرا ما را به این جشن دعوت کردید؟ ما روی شما حساب دیگری باز کرده بودیم.
آدمها این گونه‌اند. وقتی حس کنند کسی نقاب به چهره دارد و نقش بازی می‌کند، دیگر احساس دلنشینی نسبت به او ندارند.
این هم از عوامل مؤثری است که دانشگاه را از اسلامی شدن باز می دارد. قبول ندارید به صحنه بیایید و خود امتحان کنید.

*عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی