فراز و فرود بازار ارز در مهرماه ۹۶؛
درس مهمی که دلالان دلار از مهرماه گرفتند/ رفتارهای متفاوت بازارساز برای عرضه دلار
یکی از مهم‌ترین اثراتی که تغییر رفتار بازارساز داشت، غیر‌قابل‌پیش‌بینی شدن تاکتیک او برای دلالان بود. در گذشته به واسطه آنکه رفتارهای بازارساز بیشتر تکراری و غیر قابل‌انعطاف بود، موجب می‌شد که تاکتیک‌های سیاست‌گذار برای بازار قابل حدس زدن باشد. رفتار قابل پیش‌بینی بازارساز موجب می‌شد که دلالان به راحتی خود را با احتمالات آینده تطبیق دهند و بعضا با سودجویی از آن نوسان‌گیری کنند. این در حالی است که تنوع رفتاری فعلی می‌تواند، هجوم رفتارهای هیجانی نوسان‌گیران را کاهش دهد.
دلار آمریکا در حالی نیمه دوم سال جاری را آغاز کرد که کارنامه این ارز در نیمه اول سال نشان می دهد که: قیمت دلار در شش ماهه اول سال، افزایش 3.8 درصدی را ثبت کرده است. بخش زیادی از این رشد قیمت دلار، در فصل تابستان رخ داده است ولی روند این ارز در بهار منفی بوده است. دلار آمریکا در تمام هفته های شهریورماه، افزایش قیمت را به ثبت رسانده بود ولی در هفته آخر این ماه بر خلاف پیش بینی هایی که حاکی از افزایش تقاضا برای سفرهای خارجی و درنتیجه رشد تقاضا و گرانی دلار داشت، شاهد بازدهی کاهشی نرخ دلار در آخرین هفته تابستان 96 بودیم. حتی در آخرین روز شهریورماه (پنج شنبه) شاخص بازار ارز 2 تومان از ارزش خود را از دست داد و با پایین رفتن از 3 هزار و 900 تومان به رقم 3 هر و 898 تومان رسید.به گزارش تابناک اقتصادی، با این روند کاهشی، فصل پاییز در حالی آغاز شد که در هفته نخست مهرماه، ثبات در بازار ارز به ویژه برای دلار آمریکا حاکم بود. ولی رفته رفته دلار از لاک خود بیرون آمد و شروع به گران شدن کرد.
گرانی پاییزی دلار تحت تاثیر عوامل مختلفی رخ داد. یکی از دلایل مهم و خارجی که در رشد قیمت دلار تاثیر گذار بود، موضوع سخنان جنجالی ترامپ در روز جمعه 21 مهرماه بود. تقریبا از 10 روز قبل از این سخنان، جو روانی و هیجانی بر بازار ارز حاکم شد، جوی که بیشتر توسط عده سود جو در جهت ایجاد حباب قیمتی برای دلار رخ داد. این عده با افزایش تقاضاهای خود، دلار را در مسیر گرانی قرار دادند. در همان مقطع تابناک اقتصادی در تحلیل نوشت: این گرانی دلار پیش از سخنان ترامپ، باعث شده است که قیمت دلار پیشخور شود و پیش بینی کرد که در هفته پس از سخنان رئیس جمهور آمریکا، شاهد ادامه گرانی و جهشی دلار نخواهیم بود و حتی می توان انتظار کاهش قیمت را هم داشت. این پیش بینی و تحلیل در ادامه روزهای مهرماه به وقوع پیوست و در بازار شنبه 22 مهرماه، گروهی که منتظر جهش دلار بودن از فضای به وجود آمده شوکه شدند. ولی فعالان اقتصادی به رفتار منطقی بازار ارز تاکید داشتند. این گروه اعتقاد داشتند با توجه به واکنش دکتر روحانی و همچنین حمایت مقامات کشورهای اروپایی از برجام و تاکید بر پایبندی ایران به این توافق، شاهد بی اثر بودن سخنان ضد ایرانی و ضد برجامی ترامپ بوده ایم. همچنین عوامل دیگری نیز در رشد قیمت دلار در مهرماه نقش داشتند. عواملی همچون تاثیر همه پرسی کردستان عراق و واکنش های همسایگان به همه پرسی بود. به عنوان نمونه در آن مقطع، رئیس‌جمهوری ترکیه عنوان کرده بود: با تهران و بغداد مکانیزمی را برای قطع تبادلات نفتی با کردستان عراق اجرا می‌کنیم.» زیرا پیش از این هم با تقاضای ارزی معامله گران مناطق کردنشین در بازار داخلی ایران بالا بود و با محدود شدن این منطقه افزایش خریدها بالاتر رفت.
یکی دیگر از عوامل رشد دلار، بالا رفتن نرخ حواله درهم بود، نرخ حواله درهم و دلار با یکدیگر رابطه مستقیم دارند و به‌طور سنتی افزایش یکی منجر به رشد دیگری می‌شود. دیگر عامل مهمی که توانست قیمت دلار را دچار افزایش کند، تحرکات معامله‌گران آتی بود. هرچند در این میان بازارساز معتقد بود عامل اصلی نوسانی شدن بازار داخلی، حرکت تند حواله درهم بوده است، بازارساز نیز تلاش می‌کرد با عرضه نوسانات آن را کاهش دهد. در رابطه با نقش بازارساز در تحولات ارزی مهرماه چند نکته مهم وجود دارد. هفته پس از اظهارات ترامپ، روزهای حساسی بود که با مدیریت بازارساز به خوبی کنترل شد. این مدیریت که در راستای کنترل نوسانات بازار ارز بود در رفتارهای زیر خلاصه می شود:
اولین رفتار، مربوط به روز ابتدایی هفته بود که بازارساز مداخله و فشار چندانی برای پایین بردن دلار به زیر مرز روانی ۴هزار تومان انجام نداد. این در حالی بود که جو روانی کاهشی به اندازه‌ای در بازار فعال بود که در صورت افزایش عرضه بازارساز، قیمت توان نزول به سطح پایین‌تر را داشت. با این حال، بازارساز تن به این وسوسه نداد؛ چراکه می‌توانست زمینه را برای افزایش دامنه نوسانات از سوی دلالان فراهم کند. حتی در بازار عنوان می‌شد که عده‌ای از دلالان در معاملات فردایی تلاش می‌کردند با عرضه ارز قیمت را وارد کانال پایین‌تر کنند تا با افزایش خریدها در سطوح پایین‌تر قیمت‌ها را دچار نوسان کنند. با این حال، بازارساز تن به استراتژی دلالان نداد و مطابق سنوات گذشته عمل نکرد که با فشار عرضه زمینه افت کانالی قیمت را فراهم کند. امری که معمولا با نوسان‌گیری دلالان دنبال می‌شد. نتیجه تاکتیک جدید سیاست‌گذار کاهش دامنه نوسان طی روزهای بعد بود.
دومین رفتاری که شگفتی بیشتری را در بازار میان دلالان رقم زد، مربوط به روز سه‌شنبه بود. در چهارمین روز هفته پس از اظهارات ترامپ، بازارساز دلاری را به بازار تزریق نکرد؛ حال آنکه بسیاری از معامله‌گران غیررسمی نقدی و فردایی برای تسویه معاملات خود روی این عرضه حساب کرده بودند. این اتفاق در شرایطی صورت گرفت که بازارساز به‌طور معمول در همه روزها مقداری ارز از کانال صرافی‌های بانکی به بازار عرضه می‌کرد. به این ترتیب، در هفته‌ای که سیاست‌گذار سیاست‌های متنوع‌تری را نسبت به گذشته در بازار در پیش گرفت، روند قیمت دلار نیز تغییر کرد. بر این اساس بازارساز اصراری برای پایین بردن دلار به زیر مرز ۴ هزار تومان ندارد. در واقع بازارساز قصد ندارد با قیمت بازی کند و تنها سعی دارد که نوسانات را مدیریت کند. به‌طور تلویحی می‌توان این رفتار را چنین تفسیر کرد که بازارساز از رفتار کلیشه‌ای مبتنی بر مداخله صرف فاصله گرفت؛ با توجه به این اتفاق می‌توان گفت که بازارساز از این پس ممکن است متناسب با شرایط، تاکتیک‌های مختلف را اتخاذ کند: یک روز عرضه ارز را افزایش دهد و روزی حتی هیچ دلاری را به فروش نرساند. پیام مهم آن بود که بازارساز قصد ندارد به راحتی منابع ارزی خود را در زمانی که به آن نیازی نیست در بازار هزینه کند.
یکی از مهم‌ترین اثراتی که تغییر رفتار بازارساز داشت، غیر‌قابل‌پیش‌بینی شدن تاکتیک او برای دلالان بود. در گذشته به واسطه آنکه رفتارهای بازارساز بیشتر تکراری و غیر قابل‌انعطاف بود، موجب می‌شد که تاکتیک‌های سیاست‌گذار برای بازار قابل حدس زدن باشد. رفتار قابل پیش‌بینی بازارساز موجب می‌شد که دلالان به راحتی خود را با احتمالات آینده تطبیق دهند و بعضا با سودجویی از آن نوسان‌گیری کنند. این در حالی است که تنوع رفتاری فعلی می‌تواند، هجوم رفتارهای هیجانی نوسان‌گیران را کاهش دهد. در شرایطی که بازارساز رویکردهای متفاوتی را در بازار استفاده می‌کند، یکی دیگر از تاکتیک‌های جدیدی که می‌تواند در روزهای آینده نیز در بازار مورد استفاده قرار گیرد، حضور در معاملات فردایی به جای معاملات نقدی است. (دنیای اقتصاد)
