نگارینه خط؛ ارتباطی احساسی بین هنر خط و نگارگری

از آن هنگام که خداوند روح خود را در وجود بشر دمید و انسان خلق شد، تفکر، پویایی، خلاقیت، هنر و تمامی صفات خداوند باری تعالی نیز در فطرت انسان ها نهادینه شد با این باور که خلاقیت و آفرینش زیبایی جزو لاینفک ذات و فطرت آدمی است لذا همه انسان ها را بالقوه می توان هنرمند وخلاق نامید .

یکی از کهن ترین اثرگذارترین و بارزترین هنرهای انسان خوشنویسی و خط است، هنری که از ابتدای تاریخ بشریت تاکنون نقشی کلیدی و اساسی در تمام ارتباطات انسانی را داراست. از سویی نقش ایران و ایرانی در پیدایش و اختراع خط در جهان بر هیچ کس پوشیده نیست. خط ، در طول هزاران سال همواره سیری تکاملی را پیموده و در این رهگذر انسان خلاق، از خط که در ابتدا یک وسیله ارتباطی به شمار می آمده هنری درخور شان ارتباطات انسانی و حس زیبا پسندی ایجاد کرد.

با نگاهی گذرا اما عمیق، به راحتی می توان دریافت که زیبایی های نهان و بالقوه در هنر خط ایرانی و بخصوص خط شکسته نستعلیق همواره در گذرگاه زمان قادر به ظهور جلوه های بدیع و جدیدی از ترکیبات و اتصالات نو بوده است. حضور و اثرگذاری نوابغ در درگاه های تاریخی ، حک و اصلاح مداوم خط ایرانی ، نسل حاضر را میراث دار جواهراتی درخشان به عنوان هنر خط نستعلیق و شکسته نستعلیق کرده است.

برای آشنایی بیشتر با درونمایه های خط ایرانی، در یکی از روزهای زمستانی میزبان استاد عباس رحیمی مبدع نگارینه خط و استاد خوشنویسی در گروه فرهنگی خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران بودیم .

استاد رحیمی در سال 1339 در تهران چشم به جهان گشود. ازهمان دوره ابتدایی دستخط او به عنوان الگو به سایرهم شاگردی هایش نشان داده می شد اما تا سال 1365 خط رحیمی همچنان وحشی باقی ماند تا همان سال در طی خدمت سربازی بواسطه شروع دوستی با ' دایم امید ' با خط کلاسیک ایرانی یعنی قلم نستعلیق آشنا شد.

وی از آن پس با دیدن آثار استاد امیرخانی و سایر هنرمندان این عرصه مشق نظری و عملی تشنگی بی حد و حصر خود را برای یادگیری سیراب کرد و گاهی هم در امتحانات انجمن خوشنویسان به شکل متفرقه شرکت کرد. از سال 72 که در امتحانات دوره ممتاز قبول شد، زندگی او به ناگاه دستخوش تغییر و تحول شده و کاملا به سمت ورزش سوق پیدا کرد ، برای مدتی به طور کلی از وادی خط منفک شد و از آنجایی که هنر از هنرمند جدایی ناپذیر است در سال 89 که رحیمی از آن به عنوان اتفاقی مبارک نام می برد به محضر استاد کابلی راه یافت و تا سال 91 از این سرچشمه هنر خط شکسته نستعلیق کسب فیض کرد، و درحال حاضر هم چند سالی است (با وجودی که استاد کابلی دور از وطن است) که افتخار شاگردی وی را دارد.

گفت وگویی با وی انجام دادیم که از نظرتان می گذرد:

**س : استاد همه اهل هنر از شما به عنوان مبدع نگارینه خط نام می برند ، قدری در باره شیوه تخصصی خوشنویسی خود برای ما بگویید .
- شیوه تخصصی ام تلفیقی واقع گرایانه از نگارگری و خط اصیل ایرانی است و ازآنجا که شیوه ابداعی ام چه از بابت فرم و شکل و چه از نظراستفاده از ابزارو مواد، تشابهی با هیچ یک از مکاتب نقاشیخط ندارد ، آن را «نگارینه خط» نامیدم. ایده این ابداع در سال 68 در ذهنم شکل گرفت اما به دلیل مشکلات و دل مشغولی های ورزشی وروزمره تنها به خلق یک اثر محدود شد تا سال 89 آن را ازگوشه ذهنم دوباره بیرون کشیده وروی کاغذ آوردم که ثمره این تلاش پنج نمایشگاه انفرادی از سال 91 تا حال بوده است.

**س : راجع به این شیوه کمی توضیح دهید؟
- نگارینه برگرفته ازنگارگری است و حرف « ه » آخر کلمه ، آن را نه از بابت جذابیت و دلربایی ، بلکه از بابت شان و منزلت و اهمیت موضوع در مرتبه بعد از خط قرار می دهد.
شیوه « نگارینه خط » سعی در برقراری ارتباطی احساسی و درعین حال هارمونیک بین هنر خط و نگارگری ایرانی دارد که با تلفیق این دو شاه بال بلند پرواز هنر، تنه سنگین و پرمعنای شعر ایرانی را در فضای بیکران هنر و فرهنگ به پرواز درمی آورد.
شیوه « نگارینه خط» با تاکید بر حفظ اصالت و درستی خط و با الهام از نگارگری ایرانی، درپی ایجاد ارتباطی بصری با حس زیبایی شناسی انسان ها فارغ از ملیت، نژاد، سن، زبان و مذهب است، پیوندی که در نگاه اول با جذابیت رنگ های متنوع با تاکید برهارمونی رنگ ها و زیبایی کمپوزیسیون، برقرار شده و آنگاه او را به وادی دیگری به نام خط رهنمون می شود.
همنوائی و هارمونی خط با رنگ ها نیز گفت و گویی بی صدا با بیننده دارد، زیبایی اصیل و افسونگری خط نستعلیق و به خصوص شکسته نستعلیق این بار ارتباط بصری دقیق تری را با او برقرار می سازد، پیوندی که او را به اوج هنر اصیل ایرانی با آن کشیده های مستحکم و دوایر جادویی و اتصالات متنوع که خاص خط ایرانی است ، متصل می سازد.
وصالی که هم دستمایه هنرمند است در خلق اثر و هم هدف اوست در جلب مخاطب.

در زمینه آموزش «نگارینه خط» به فکر تالیف اثری هم بوده اید ؟

- درطول چند سال اخیر با اشتیاق و تشنگی فراوان سرگرم ایجاد و ارائه آثار «نگارینه خط» و معرفی آن به جامعه هنردوست ایران بودم و از آنجا که خلق هراثر به واسطه پیچیدگی ها ، ظرایف ، زوایا وهندسه کلمات خط ایرانی از طرفی و از طرف دیگر چگونگی چیدمان آنها در کنار هم وهمزمان رنگ بندی هریک از کلمات، به طوریکه هارمونی و هماهنگی طرح و رنگ کلمات درایجاد فرم نهایی حفظ شود، بسیار وقت گیر بوده و گاهی ماهها طول می کشد، لذا تعداد آثار «نگارینه خط» فارغ از بحث کیفیت به حد کافی نرسیده وهنوز درگذرگاه دیده شدن واقبال عمومی است ، صد البته تالیف کتابی دراین زمینه بسیار ضروری است که به فضل وعنایت الهی درسال آتی شروع می کنم.

 

- آخرین نمایشگاه من دراستان مازندران و در موزه شهر بابل در آبان ماه 93 برپا شد ، شهری هنر دوست با مردمی فهیم و صمیمی که لازم می دانم از مسئولان ذیربط ومردم استان تشکرکنم. به یاری خداوند نمایشگاه بعدی را هفته آخر بهمن ماه امسال در برج میلاد تهران برگزار می کنم .

به نظرشماهنرمند چگونه می تواند به مخاطبین خود که همانا مردم هستند نزدیک شده و با آنها ارتباط برقرارکند؟

- فارغ ازجنس، نژاد، سن، جنسیت و مذهب، رنگ زبانی جهانی است و چنانچه با هارمونی درکنار یکدیگر قرارگیرند حس زیبا دوستی انسانها را تهییج و تحریک کرده و باعث شور وشوق درونی می شود. درخطاطی سنتی هم رنگ و لعاب به عنوان یک ضرورت جهت ایجاد جذابیت بیشتر به صورت قطعه آرایی، تذهیب و رنگی کردن کاغذ زیبایی خط را کمال می بخشد. دغدغه من در طول سالها این بود که خط ایرانی با درون مایه فرهنگی و معنوی وبا آن پیچ و تاب های سحرآمیز و افسونگرش چرا خود ظاهری رنگین و درخشان نداشته باشد؟ پاسخم به سئوال مثبت بود، دراینجا بود که رنگ را به عنوان یک دستمایه اساسی در پیکره اصلی کلمات بکار گرفتم. رنگ درشیوه «نگارینه خط» به عنوان اولین عنصر جذاب، مخاطب را به سمت خویش جذب کرده و سپس او را از وادی رنگها به پیچ وتاب مستحکم و درخشان خط ایرانی رسانده و از آنجا به عالم شعر و ادب وعرفان رهنمون می شود.

در نمایشگاه های متعددی که درطول چند سال اخیرداشته ام ، ارتباطی که مخاطبین خاص وعام با آثار«نگارینه خط» برقرار نموده اند و بازخورد هیجان انگیز و پرشورآنها مایه مباهات و ایجاد انگیزه مضاعف برای ادامه کار بوده است.

چه پیامی برای علاقه مندان به شیوه «نگارینه خط» دارید؟

همواره سعی ام براین بوده که آثارم با شور و شوق و درپی جوششی ذاتی خلق شوند واعتقاد دارم چنانچه اشعار ومضامین با فرم و رنگ هماهنگ باشد نتیجه این همنوائی ، گفت و گویی بی صدا با بیننده است، آثاری از جنس زمان که براساس ضرورت ها و سلایق تاریخی باشند خود حاوی پیام های خالق اثر برای چشم دل مخاطبند.

تعلیم چقدر درخوشنویس شدن و هنرمند شدن موثراست؟

- از آنجا که معتقدم همه انسانها فطرتاً و بالقوه خلاقند بنابراین همه ما ظرفیت هنرمند شدن را دارا هستیم مشروط براینکه باورمان به این امر استوارباشد و تحت تعلیمات، با کمی ذوق وقریحه باهوشی متوسط اما با علاقه وپشتکار زیاد درمسیر هنر گام برداریم.

به عنوان یک هنرمند خوشنویس رابطه میان ادبیات وهنرخوشنویسی را در فرهنگ ایرانی چطور ترسیم می کنید؟

- این ارتباط بسیار تنگاتنگ است و این دو لازم وملزوم و طبیعتا تنه سنگین و پرمعنای شعروادبیات ایرانی با شاهبال هنر به پرواز درمی آید. به باور من خوشنویسی اصیل ترین ، شریف ترین وپاک ترین هنر جامعه انسانی است چرا که در طول تاریخ بشر تنها فاخرترین کلمات بوده اند که با هنر خوشنویسی تزئین و دراوج عظمت وزیبایی ارائه شده اند.
(دیدن آیات الهی که با خط کج و معوجی نوشته شده همان قدر عجیب و ناممکن است که دیدن یک جمله زشت که با خطی خوش خطاطی شده باشد.)

باتوجه به اینکه درآستانه فرارسیدن ایام گرامیداشت پیروزی انقلاب قرارداریم تاثیر انقلاب اسلامی فضای فرهنگی و مذهبی پس ازانقلاب را برهنر چطور ارزیابی می کنید؟

- توسعه فوق العاده تعلیم وتعلم و رشد کمی وکیفی هنر و بخصوص هنر خوشنویسی در ایران پس از انقلاب اسلامی شگفت انگیز است و استقبال خودجوش جوانان ازاین هنر ملی ومذهبی به خصوص در دودهه اول پس از انقلاب مایه مباهات و افتخاراست ، خوشبختانه هنر خط به درون خانه ها راه یافته وخوش خط بودن امتیازی مثبت درشخصیت افراد تلقی می شود و امیدوارم این هنرملی مذهبی هرچه زودتر به سیستم آموزشی راه یافته ودر دورترین روستاهای کشوراستعدادهای بالقوه خوشنویسی را شکوفا کند.

تجربه چندین نمایشگاه در موزه رضا عباسی تهران (سال 91)، گنجینه هنر یزد (سال 92)، مشهد مقدس (سال 92)، گالری استاد محصص مستشاری دراداره کل ارشاد قزوین (پایتخت خوشنویسی کشورسال 93) و نمایش آثار در گنجینه شهر بابل (سال 93) و بازخورد نظرات مثبت مخاطبان خاص و به خصوص اساتید محترم انجمن خوشنویسان ایران و همچنین مخاطبان عام ، از کودک تا سالخورده ، ایرانی و غیر ایرانی ، عزم مرا در ادامه این مسیر و تلاش برای تکمیل و تعالی این شیوه استوارتر و محکم تر نموده است .