چگونه فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی بی معنا می‌شود؟!

به گزارش سرویس علم و فناوری تابناک، تصور کنید روزی را که از حساب اینستاگرام‌تان پستی را در یک پلتفرم کاملاً متفاوت لایک کنید، یا با دوستی که در شبکه‌ای ناشناخته فعالیت می‌کند چت کنید، بدون اینکه مجبور باشید اپلیکیشن جدیدی نصب کنید. این همان آینده‌ای است که فدراسیون با تکیه بر ریشه‌های عمیق و قدرتمند تعامل‌پذیری برایمان ترسیم می‌کند. اما این فناوری چطور کار می‌کند؟ چرا مهم است؟ و چه تأثیری روی زندگی دیجیتال ما خواهد گذاشت؟ بیایید عمیق‌تر به این موضوع نگاه کنیم.

فدراسیون چیست؟

فدراسیون در دنیای دیجیتال مثل یک اتحاد هوشمند بین سیستم‌های جداگانه است. در ساده‌ترین تعریف، شبکه‌های اجتماعی فدرال یا "جهان فدرال" (ترکیب Federation و Universe)، مجموعه‌ای از پلتفرم‌ها هستند که با استفاده از پروتکل‌های مشترک مثل ActivityPub به هم متصل می‌شوند. این پروتکل مثل یک زبان بین‌المللی عمل می‌کند که به کاربران اجازه می‌دهد فارغ از اینکه در کدام پلتفرم هستند، با هم تعامل داشته باشند. برای مثال، اگر شما روی Mastodon—یک شبکه اجتماعی غیرمتمرکز شبیه توییتر—حساب داشته باشید، می‌توانید پست‌های دوستی را که در Pixelfed—پلتفرمی شبیه اینستاگرام برای اشتراک عکس—فعالیت می‌کند ببینید، دنبالش کنید، و حتی به او پیام بدهید.

این مفهوم دقیقاً شبیه ایمیل است: شما با جیمیل به کسی که از یاهو یا هات‌میل استفاده می‌کند پیام می‌فرستید، بدون اینکه نیاز باشد هر دو از یک سرویس باشند. فدراسیون هم همین ایده را به دنیای شبکه‌های اجتماعی آورده، اما با یک تفاوت بزرگ: اینجا خبری از یک شرکت مرکزی که همه چیز را کنترل کند نیست.

تعامل‌پذیری، ستون اصلی فدراسیون

فدراسیون بدون تعامل‌پذیری (Interoperability) ممکن نیست. تعامل‌پذیری یعنی توانایی سیستم‌های مختلف برای صحبت کردن با هم و تبادل اطلاعات، حتی اگر ساختار متفاوتی داشته باشند. این مفهوم سال‌هاست که در تکنولوژی ریشه دارد—از اتصال یک پرینتر قدیمی به لپ‌تاپ مدرن گرفته تا هماهنگی بین اپلیکیشن‌های اندروید و iOS. حالا فدراسیون این ایده را به سطح بعدی برده و به ما اجازه داده که دیوارهای بین شبکه‌های اجتماعی را بشکنیم.

تعامل‌پذیری در اینجا فقط یک ابزار فنی نیست؛ بلکه یک فلسفه است. این مفهوم به ما می‌گوید که فناوری باید در خدمت اتصال آدم‌ها باشد، نه محدود کردن‌شان به یک اکوسیستم خاص. فدراسیون با استفاده از این پایه، به پلتفرم‌ها اجازه می‌دهد که مثل قطعات یک پازل بزرگ به هم وصل شوند و تجربه‌ای یکپارچه برای کاربران بسازند.

چرا فدراسیون مهم است؟

شبکه‌های اجتماعی امروزی مثل باغ‌های محصور و جدا از هم هستند. اگر بخواهید با دوستان‌تان در توییتر حرف بزنید، باید حساب توییتر داشته باشید. اگر بخواهید عکس‌های اینستاگرام را ببینید، باید اپلیکیشنش را نصب کنید. اما فدراسیون این انحصار را به چالش می‌کشد. این فناوری سه مزیت بزرگ دارد:

آزادی انتخاب: کاربران می‌توانند پلتفرمی را که بیشتر دوست دارند انتخاب کنند، بدون اینکه از دنیای ارتباطات دیجیتال جدا بیفتند. مثلاً اگر از رابط کاربری اینستاگرام خوش‌تان نمی‌آید، می‌توانید به Pixelfed بروید و همچنان با دوستان اینستاگرامی‌تان در ارتباط باشید.

غیرمتمرکز بودن: برخلاف مدل فعلی که شرکت‌های بزرگ مثل متا و X همه داده‌ها و تصمیم‌ها را کنترل می‌کنند، فدراسیون قدرت را بین سرورهای مختلف پخش می‌کند. شما می‌توانید سروری را انتخاب کنید که به آن اعتماد دارید یا حتی سرور شخصی خودتان را راه‌اندازی کنید.

حریم خصوصی بیشتر: چون هر پلتفرم یا سرور می‌تواند قوانین خودش را داشته باشد، کاربران کنترل بیشتری روی داده‌هایشان دارند. دیگر لازم نیست نگران باشید که یک شرکت غول‌آسا اطلاعات شخصی‌تان را بفروشد یا برای تبلیغات از آن سوءاستفاده کند.

فدراسیون و بی معنا شدن فیلترینگ

یکی از جنبه‌های برجسته فناوری فدراسیون، تأثیر آن بر محدودیت‌های دسترسی مانند فیلترینگ است. در ساختار‌های متمرکز کنونی، نظیر شبکه‌های اجتماعی سنتی، فیلترینگ می‌تواند با مسدودسازی سرور‌های مرکزی یا دامنه‌های اصلی، دسترسی کاربران را به طور کامل قطع کند. اما در مدل فدرال، که بر پایه غیرمتمرکزسازی بنا شده، این محدودیت‌ها کارایی خود را تا حد زیادی از دست می‌دهند. سرور‌های متعدد و مستقل در نقاط مختلف جهان، همراه با پروتکل‌های باز مانند ActivityPub، به کاربران امکان می‌دهند حتی در صورت فیلتر شدن یک سرور، از طریق سرور‌های دیگر به شبکه متصل بمانند. این پراکندگی نه تنها پایداری شبکه را افزایش می‌دهد، بلکه تلاش‌ها برای کنترل یا سانسور را به چالشی پیچیده تبدیل می‌کند.

علاوه بر این، فدراسیون با ایجاد انعطاف‌پذیری در دسترسی، راهکار‌هایی عملی برای دور زدن محدودیت‌ها ارائه می‌دهد. کاربران می‌توانند به سادگی به سرور‌های جایگزین متصل شوند یا حتی سرور‌های شخصی راه‌اندازی کنند، امری که در سیستم‌های متمرکز غیرممکن یا بسیار دشوار است. در نتیجه، فدراسیون نه تنها به آزادی انتخاب کاربران کمک می‌کند، بلکه به حفظ دسترسی آزاد به اطلاعات در برابر محدودیت‌های تحمیلی نیز یاری می‌رساند.

جهان فدرال در دنیای واقعی

فدراسیون فقط یک ایده روی کاغذ نیست؛ همین حالا هم در حال شکل‌گیری است. شبکه‌هایی مثل Mastodon (جایگزین توییتر)، PeerTube (برای اشتراک ویدئو به جای یوتیوب)، و Friendica (شبکه‌ای شبیه فیس‌بوک) سال‌هاست که این مدل را پیاده کرده‌اند. کاربران این پلتفرم‌ها می‌توانند با هم تعامل داشته باشند، انگار که همگی در یک فضای مشترک هستند. حتی پلتفرم‌های بزرگ هم به این ایده علاقه نشان داده‌اند. مثلاً در سال 2022، توییتر (قبل از تغییر نام به X) اعلام کرد که قصد دارد پروتکل‌های فدرال را آزمایش کند—هرچند هنوز این وعده عملی نشده.

یک نمونه جالب دیگر، Bluesky است که توسط جک دورسی (بنیان‌گذار توییتر) حمایت می‌شود. این پلتفرم هم از پروتکل غیرمتمرکز AT Protocol استفاده می‌کند و هدفش ساختن یک شبکه اجتماعی است که در آن کاربران آزادی بیشتری داشته باشند.

فدراسیون در مراحل اولیه

البته فدراسیون بی‌نقص نیست. برای کاربران عادی، کار کردن با پلتفرم‌های غیرمتمرکز ممکن است کمی پیچیده به نظر بیاید—مثلاً انتخاب سرور یا درک اینکه چطور همه چیز به هم وصل است. همچنین، چون این سیستم هنوز در مراحل اولیه است، تعداد کاربرانش در مقایسه با غول‌هایی مثل اینستاگرام یا تیک‌تاک خیلی کمتر است. اما این چالش‌ها فرصت‌هایی هم به همراه دارند: هرچه افراد بیشتری به فد بپیوندند، این شبکه قوی‌تر و کاربرپسندتر می‌شود.

از طرف دیگر، قانون‌گذاری‌های جدید در دنیا—ماندد قانون خدمات دیجیتال (DSA) اتحادیه اروپا—شرکت‌ها را مجبور می‌کند که به سمت تعامل‌پذیری بیشتر بروند. این می‌تواند فدراسیون را از یک ایده حاشیه‌ای به جریان اصلی تبدیل کند.

آینده‌ای بدون مرز

فدراسیون فقط یک تکنولوژی نیست؛ یک رویاست. رویای اینترنتی که در آن آدم‌ها به هم وصلند، نه به شرکت‌ها وابسته. در دنیایی که هر روز بیشتر به سمت انحصار و کنترل پیش می‌رود، فد به ما یادآوری می‌کند که اینترنت در اصل برای آزادی و اتصال ساخته شده بود، نه برای ساختن قفس‌های دیجیتال. با تکیه بر تعامل‌پذیری، این مدل می‌تواند آینده‌ای را رقم بزند که در آن شبکه‌های اجتماعی نه فقط ابزار سرگرمی، بلکه فضایی برای خلاقیت، حریم خصوصی، و خودمختاری باشند.

شما آماده‌اید به این دنیای جدید قدم بگذارید؟ فدراسیون آرام آرام دیوارهای دیجیتال را فرو می‌ریزد و این تازه شروع یک انقلاب بزرگ است.