کلیات

---

بمباران شیمیایی حلبچه در ۲۵ اسفند ۱۳۶۶ توسط نیروی هوایی حکومت بعث عراق در واکنش به آنچه که همکاری کرد‌ها با نیرو‌های ایرانی و خیانت به صدام نامیده می‌شد، صورت گرفت. این بمباران طلیعه‌ی عملیات گسترده‌ای به‌نام عملیات انفال بود که بر ضد ساکنان مناطق کردنشین عراق انجام گرفت. در پی عملیات والفجر ۱۰ و تصرف بخش‌هایی از کردستان عراق بدست نیرو‌های ایران در اواخر سال ۱۳۶۶ که منجر به استقبال مردم این مناطق از نیرو‌های ایرانی شد،  صدام به پسرعمویش علی حسن المجید معروف به علی شیمیایی، دستور بمباران شیمیایی این مناطق را داد. در پی این حمله حدود پنج هزار تن از مردم حلبچه که غیرنظامی بودند کشته شدند.

حملهٔ شیمیایی به حلبچه که به کشتار حلبچه یا جمعهٔ خونین هم شناخته می‌شود، یک نسل‌کشی مردم کرد بود که در تاریخ ۱۶ مارس ۱۹۸۸ (برابر با ۲۶ اسفند ماه سال ۱۳۶۶) به وسیلهٔ بمباران شیمیایی توسط نیرو‌های دولتی عراقی در شهر حلبچهٔ کردستان عراق در طی روز‌های پایانی جنگ ایران و عراق اتفاق افتاد.

 

---

پیش از حملات شیمیایی، شهر به‌مدت دو روز با بمب‌های متعارف بمباران شد. ظاهراً علی حسن المجید‌ می‌خواسته شیشه ساختمان‌های شهر را بشکند، تا امکان مقاومت در مقابل گاز‌های سمی به حداقل برسد. این حمله ۴۸ ساعت بعد از اینکه آن شهر تحت تصرف نیرو‌های ایران در آمد، انجام شد.

نیروی هوایی عراق از انواع مواد شیمیایی علیه حلبچه استفاده کرد: گاز‌های اعصاب مانند وی ایکس،  سارین و تابون، و گاز خردل، که از زمان جنگ جهانی اول از آن استفاده شده‌است.

همچنین، یک مقام بلند پایهٔ عراقی در فروردین ماه سال ۱۳۶۷ در دیدار خود با خاویر پرز دکوئیار، دبیرکل سازمان ملل، به صورت رسمی اعتراف به استفاده عراق از سلاح شیمیایی می‌نماید.

 

---

این حمله نزدیک به ۳۲۰۰ تا ۵۰۰۰ نفر را کشت و نزدیک به ۷۰۰۰ هزار تا ۱۰۰۰۰ هزار نفر را زخمی کرد که اکثراً از غیرنظامیان بودند؛ صد‌ها تن دیگر بر اثر عواقب، بیماری‌ها و نقص جسم در هنگام تولد در سال‌ها پس از حمله کشته شدند. حادثه‌ای که به صورت رسمی به عنوان نسل‌کشی مردم کرد عراق شناخته شد و هنوز به عنوان بزرگترین حملهٔ شیمیایی مستقیم به یک منطقهٔ شهرنشین در تاریخ باقی‌مانده‌است.