کلیات
آفْت دهان (به انگلیسی: Aphthous stomatitis) یک بیماری شایع در دهان است که ضایعات دردناک نِکروتیک در مخاط دهان، زبان و لثه به بار می‌آورَد. علت آن ناشناخته است، ولی ممکن است خودایمنی باشد. این ضایعات یک دوره ده تا چهارده روزه باقی می‌مانند و خود به خود از بین می‌روند. در بیشتر موارد، این علائم عودکننده هستند.
شیوع آفْت در جوامع مختلف از ۶٪ تا ۶۶٪ گزارش شده و متوسط شیوع آن ۲۰٪ است. در زن‌ها برتری نسبی دارد. آفْت، یک عفونت ویروسی نیست و قابلیت سرایت هم ندارد، اما عامل ژنتیک در بروز آن بسیار مؤثر است. دوره آن حدود یک ماه است و اغلب پس از آن بدون درمان هم بهبود می‌یابد. درمان آن اغلب علامتی است و برای رفع آن بیشتر از دهان‌شویه یا قطره استفاده می‌شود.
علائم و نشانه‌ها
آفْت در سه شکل عمده وجود دارد که شایع‌ترین آن‌ها آفْت‌های کوچک (مینور) با شیوع ۸۰٪ و آفْت‌های بزرگ (ماژور) با شیوع حدود ۱۰٪، و ۱۰٪ بقیه نیز به‌صورت تبخال‌شکل دیده می‌شود. علائم آفْت محدود به دهان هستند و بیمار علائم عمومی (مانند تب) ندارد. علامت اصلی درد یا سوزش در محل آفْت است. ممکن است درد با بعضی غذا‌ها و آشامیدنی‌ها (مانند اسیدها) تشدید شود. با بهبود زخم، درد نیز کاهش می‌یابد. شکایت بیماران درد شدیدی است که با اندازه دانه‌های سفیدی که در دهان شان ایجاد شده، تناسبی ندارد. به لحاظ دردناک بودن، در برخی موارد با تبخال اشتباه می‌شود، اما حقیقت این است که تبخال (عفونت هرپس) با سفیدک (آفت) تفاوت دارد.
عوامل به‌وجود آورنده
استرس‌های عاطفی یا جسمانی، اضطراب یا ناراحتی و عصبی‌بودن پیش از عادت ماهانه
آسیب به مخاط دهان بر اثر فشار موضعی دندان‌های مصنوعی، غذا‌های داغ، مسواک‌زدن خشن و با شدت یا کار دندانپزشکی
آزردگی و تحریک ناشی از خوراکی‌هایی مثل شکلات، غذا‌های ترش و اسیدی (سرکه) و غذا‌های دودی، آجیل‌ها یا چیپس‌های نمک‌زده‌شده، گردو، فندق، پسته، پنیر و بادنجان
کمبود آهن و اسید فولیک و ویتامین ب۲
البته علت مشخصی برای آفت ثابت نشده است، ولی عوامل زیر در تحریک و ایجاد آن دخیل هستند:
ارث، استرس، خستگی، بیماری، صدمه ناشی از گازگرفتن ناگهانی، تغییرات هورمونی، قاعدگی در خانم‌ها، کاهش وزن شدید، حساسیت‌های تغذیه‌ای، ماده کف‌کننده موجود درخمیر دندان‌ها وکمبود ویتامین ب. ۱۲، اسید فولیک و البته به احتمال زیاد یکی دیگر از عوامل به وجود آورنده آفت دهانی پایین آمدن میزان شاخص pt و inr در بیماران مبتلا به کمبود فاکتور پنج و یا همان لیدن میباشد
درمان آفْت
آفْت خودبه‌خود خوب می‌شود و معمولاً نیازی به درمان ندارد. برای آفْت اگر درمانی صورت بگیرد معمولاً به‌منظور کاستن از درد و التهاب و استرس و جلوگیری از اضافه‌شدن عفونت ثانویه به آن است.
رایج‌ترین درمان‌هایی که در این خصوص توصیه می‌شود شامل موارد زیر هستند:
رعایت بهداشت دهان
استفاده از ژل موضعی
آفتین ژل AAftin gel (جهت درمان فوری و موثرترین، مخصوص آفت دهان با تنها یکبار استفاده ژل در موضع)
استفاده از آنتی‌بیوتیک موضعی مانند کپسول‌های ۲۵۰ میلی‌گرمیِ تتراسایکلین محلول در سرُم فیزیولوژی (به‌صورت دهان‌شویه)
رفع کمبود‌های ویتامینی و املاح سرُمی همچون ویتامین ب۱۲، آهن و اسید فولیک و پرهیز از غذا‌های آلرژی‌زا
استفاده از دارو‌های بی‌حس‌کنندهٔ موضعی همچون لیدوکائین یا دیفن‌هیدرامین
استفاده از مواد محافظ موضعی حاوی استروئید‌های موضعی همچون تریامسینولون یا کلوبتازول یا فلاکینولون
استفاده از آنتی‌بیوتیک موضعی مانند کلرهگزیدین، بنزیدآمین یا پرسیکا
استفاده از داروی گیاهی میرتکس (myrtex)
استفاده از محلول آب ولرم و نمک چند بار در روز
پیشگیری
کمبود عنصر روی در افراد مبتلا به آفْت عودکننده گزارش شده‌است. استفادهٔ منظم از نخ دندان و مسواک، مصرف ویتامین ب، حفظ بهداشت دهان و استفاده از دهان‌شویه‌های مناسب و آب‌نمک از بروز این بیماری جلوگیری می‌کند.
کمبود آهن نیز میتواند علت بروز افت باشد توصیه می‌شود افرادی که مرتباً و به تعداد زیاد آفْت می‌زنند یا آفْت آن‌ها بزرگ بوده و التیام آن‌ها زمان زیادی طول می‌کشد، جهت شناسایی عامل و بیماری‌های زمینه‌ایِ مستعدکننده تحت معاینات و آزمایش‌های کامل‌تری قرارگیرند.