کلیات
در شرایط عادی هر شهروند برای دریافت تسهیلات از بانک‌ها به ویژه تسهیلات مسکن، لازم است که در بانک سپرده گذاری کرده باشد و پس از گذشت یک بازه زمانی مشخص شرایط لازم برای دریافت تسهیلات را به دست آورد. با این حال اگر شهروندی امکان سپرده گذاری بلند مدت در بانک مسکن را نداشته باشد، میتواند برای دریافت تسهیلات از اوراق ممتاز یا اوراق مسکن (تسه) استفاده کند؛ اوراقی که نرخ آن بر اساس میزان عرضه و تقاضا در فرابورس تعیین میشود و با هر برگ آن امکان دریافت ۵۰۰ هزار تومان تهسیلات وجود دارد.
تسهیلات از محل اوراق ممتاز
اگر شهروندی در بانک‌های پرداخت کننده وام حساب ندارد و به صورت عجله‌ای نیاز به وام خرید مسکن دارد و یا اگر هنوز دو دوره (۱۲ ماه) از افتتاح حسابش نگذشته است، روش زیر برای او بهترین راه است، هر چند که نرخ سود بازپرداخت آن بیشتر از وام مسکن یکم از طریق حساب قرض الحسنه مسکن خواهد خواهد بود.
سقف این تسهیلات در تهران ۶۰ میلیون تومان، برای مراکز استان‌ها و شهرهای بالای ۲۰۰ هزار نفر جمعیت ۵۰ میلیون تومان و در سایر مناطق شهری ۴۰ میلیون تومان است. نرخ سود این تسهیلات، ۱۷٫۵ درصد و مدت باز پرداخت آن حداکثر ۱۲ سال است و روش بازپرداخت اقساط روش ساده و پلکانی سالانه و دور‌های و به انتخاب وام گیرنده خواهد بود.
روش خرید اوراق به این صورت است که متقاضی وام با مراجعه به یکی از شعب بانک مسکن و یا یکی از شعب کارگزاری فرابورس میتواند تا سقف مشخص شده و به میزانی که نیاز به وام دارد اوراق بخرد.
مبلغ اقساط تسهیلات ۶۰۰ میلیون ریالی در تهران ماهیانه حدود یک میلیون تومان و مبلغ اقساط تسهیلات ۵۰ میلیون تومانی در مراکز استان‌ها و شهرهای با جمعیت ۲۰۰ هزار نفر جمعیت ماهیانه حدود ۸۳۳ هزار تومان و مبلغ اقساط تسهیلات ۴۰۰ میلیون ریالی در سایر شهر‌ها ماهیانه حدود ۶۶۶ هزار تومان است.
باید توجه داشت که تاریخ صدور اولین جواز ساختمانی ملکی که از طریق این تسهیلات خریداری میشود باید زیر ۲۰ سال باشد. اما اگر تاریخ صدور اولین جواز ساختمانی ملک بین ۲۰ تا ۲۵ سال است باز هم نگران می‌توان از این تسهیلات تا سقف ۳۵ میلیون تومان بهره برد.
اما اگر سقف پرداختی تسهیلات تکافوی نیاز نبود نباید نگران شد، چرا که در راستای مساعدت به متقاضیانی که قصد استفاده از تسهیلات خرید مسکن را دارند، تسهیلات جعاله از محل اوراق ممتاز تا سقف ده میلیون تومان همزمان با پرداخت تسهیلات خرید قابل پرداخت میباشد. مبلغ قسط تسهیلات جعاله ده میلیون تومانی از محل اوراق برای همه شهر‌ها یکسان و با نرخ سود ۱۷٫۵% و مدت باز پرداخت ۵ ساله ماهیانه حدودا ۲۵۲ تومان خواهد بود.
میزان اوراق مورد نیاز
اما از آنجا که برای خرید این اوراق مثلا برای سقف تسهیلات در تهران که ۶۰ میلیون تومان است باید ۱۲۰ برگ اوراق ممتاز به ارزشی بیش از ۹ میلیون تومان و اگر تمایل به دریافت وام جعاله ۱۰ میلیون تومانی دارید نیز باید مبلغی حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان اوراق خریداری شود. به این نکته مهم باید توجه کرد که اوراق تسهیلات مسکن (تسه) توسط بانک مسکن منتشر میشود. این اوراق قابلیت معامله در فرابورس ایران را دارد و ارزش اسمی هر برگ پنج میلیون ریال است. مدت اعتبار اوراق تسه حداکثر تا دو دوره شش ماهه قابل تمدید است. این اوراق با توجه به اینکه چقدر تا زمان اعتبارش زمان باقی مانده دارای قیمت متفاوتی است. در صورتی که مدت اعتبار این اوراق به اتمام رسیده و دارنده اوراق از تسهیلات آن استفاده نکند، نماد معاملاتی آن متوقف خواهد شد و وجوه پرداختی دیگر به دارنده اوراق بازپرداخت نخواهد شد.
ساختار اوراق تسهیلات مسکن
این اوراق توسط بانک مسکن منتشر میشود. این بانک «حساب سپرده سرمایه‌گذاری ممتاز» را ایجاد می‌کند. به طوری که سپرده گذاران این حساب علاوه بر دریافت سود سپرده کوتاه مدت عادی، از اوراق تسهیلات مسکن نیز بهره‌مند می‌شوند.
اوراق گواهی حق تقدم مسکن پیش‌تر در شعب بانک مسکن و تحت یک بازار غیر مسنجم معامله میشود که پس از پذیرش این اوراق در فرابورس، در عمل معامله این اوراق شکلی رسمی و ضابطه‌مند به خود گرفت.
اوراق گواهی حق تقدم مسکن یکی از انگیزه‌هایی است که بانک مسکن به سپرده‌گذاران خود برای افزایش جذابیت سپرده گذاری در این بانک اعطا می‌کند؛ به این صورت که نرخ سود سپرده کوتاه مدت در بانک‌های عادی تجاری سالانه معادل ۷ درصد است؛ در حالی که سپرده گذاران در حساب سپرده کوتاه مدت بانک مسکن در ازای سپرده گذاری خود، دو درصد سود بیشتر معادل ۹ درصد در سال کسب می‌کنند.
این در حالی است که بانک مسکن در صورت سپرده گذاری حداقل به مدت سه ماه و به شرط آنکه میانگین سپرده سرمایه گذار، حداقل معادل ۲۷ میلیون تومان باشد، پس از سه ماه برای هر ۲۷ میلیون تومان، سه برگه امتیاز تسهیلات مسکن و از ماه‌های پس از آن، هر ماه یک برگه امتیاز به سپرده گذار اعطا می‌کند.
وضعیتی که باعث میشود سپرده گذار در پایان یک سال، علاوه بر سود ۹ درصدی، ۱۲ برگه امتیاز تسهیلات مسکن در اختیار داشته باشد. اما کارکرد این برگه‌های امتیاز تسهیلات مسکن علاوه بر دارا بودن ارزش زایی و قابلیت معامله و واگذاری به غیر این است که هر شخص با خرید یک برگه از این اوراق میتواند نسبت به اخذ تسهیلات خرید از بانک مسکن اقدام کند.
هم اکنون این اوراق از قابلیت نقدشوندگی و شفافیت بالاتری به لحاظ معاملاتی نسبت به ادوار گذشته برخوردار هستند. تنها تفاوت اوراق پذیرفته شده در فرابورس با اوراق پیشین قابل معامله در شعب این است که هر یک از اوراق فعلی، امکان اخذ ۵۰۰ هزار تومان تسهیلات را برای خرید فراهم می‌کند که به همین دلیل قیمت این اوراق در فرابورس، نصف قیمت معامله اوراق در شعب است. به بیان دیگر خرید این اوراق میتواند حداکثر تا ۴۰ برگه برای خرید یک واحد مسکونی اختصاص دهد.
مشخصات اوراق تسهیلات مسکن
این اوراق قابلیت معامله در فرابورس را دارند. هر برگه از این اوراق نماینده ۵ میلیون ریال تسهیلات خواهد بود این اوراق پانزدهم هر ماه توسط بانک مسکن به دارندگان “حساب سپرده ممتاز” اختصاص داده میشود و بعد از طی مراحل قانونی و سپرده شدن نزد مرکز سپرده‌گذاری، نماد معاملاتی آن در اول ماه بعد در فرابورس بازگشایی و قابلیت معامله پیدا می‌کند. سقف‌های تسهیلاتی احداث، خرید و تعمیر واحد مسکونی از محل اوراق تسهیلات مسکن به ترتیب ٣۵٠ میلیون ریال، ٣۵٠ میلیون ریال و ١٠٠ میلیون ریال و در چارچوب ضوابط بانک مسکن است.
نماد معاملاتی این اوراق شامل نام ماه و دو رقم آخر سال صدور میباشد. به عنوان مثال نماد “امتیاز تسهیلات مسکن مهر ٩٠ ” مربوط به اوراقی است که در مهر ماه ٩٠ منتشر شده است. مدت اعتبار اوراق صادره از تاریخ صدور به مدت دو سال است که این مدت با نظر بانک مسکن و در شرایط خاص حداکثر تا دو دوره ۶ ماهه قابل تمدید است؛ لذا اوراقی که از زمان اعتبار آن‌ها زمان کمتری باقی مانده است دارای قیمت متفاوتی هستند، بنابراین نماد معاملاتی جداگانه‌ای برای هر ماه به این اوراق اختصاص می‌یابد.
کارمزد خرید اوراق تسهیلات مسکن
سرمایه‌گذار هنگام خرید و فروش این اوراق، مبلغی به عنوان کارمزد معاملات پرداخت می‌کند.
نرخ کارمزد اوراق تسهیلات مسکن
• کارمزد خرید: ۰.۴۹ درصد
• کارمزد فروش: ۰.۲۴ درصد
تاریخ اوراق مسکن
اوراق عملاً تاریخ انقضا دارند. یعنی وقتی اوراقی منتشر شد برای استفاده از آن و دریافت وام تا ۲ سال مهلت وجود دارد و بعد از آن اوراق باطل میشود و بانک دیگر بابت آن وامی نمی‌دهد؛ بنابراین اگر اوراقی مهر ۹۶ منتشر شده است تا مهر ۹۸ اعتبار دارد؛ بنابراین هرقدر اوراقی جدیدتر باشد مدت اعتبار آن بیشتر است و ارزش بیشتری دارد.
بهترین اوراق تسهیلات مسکن برای خرید
بهترین اوراق، ارزان‌ترین اوراق هستند. اوراق تاریخ‌های مختلف به لحاظ کارکرد هیچ تفاوتی باهم ندارند. با این حال در یک مورد حتماً با بانک باید هماهنگ بود. از زمانی که اوراق خریداری میشود تا زمان استفاده در بانک ممکن است مدتی زمان صرف شود و در صورتی که اوراق به زمان ابطال خیلی نزدیک باشد ممکن است پیش از استفاده در بانک باطل شود؛ بنابراین این زمان را باید در نظر گرفت.