کلیات
بارهنگ (در متون طب سنتی ذنب الفار که لسان الحمل باشد و بارتنگ که گویا نام هندی آن است) (Plantago major L) گیاه چندساله‌ای از تیره بارهنگیان است. بارهنگ گیاهی است پایا، ظاهراً بی کرک یا کمی کرکپوش با بن و ریشه‌ای کوتاه است. ساقه آن به طول ۷۰–۱۰ سانتی‌متر، متعدد ایستاده یا خیزان، فاقد شیار، مساوی یا کمی بلندتر از برگ‌ها است. برگ‌های آن تماماً طوقه‌ای، تخم مرغی پهن با ۹–۳ رگبرگ قوی و برجسته، کامل یا در حاشیه سینوسی، بی کرک یا کرکپوش، دارای دمبرگ نسبتاً بلند. گل‌ها سبز متمایل به قهوه‌ای، کوچک مجتمع در خوشه‌های دراز استوانه‌ای. موسم گلدهی گیاه اردیبهشت تا شهریورماه است. دانه‌های این گیاه تیره رنگ، کوچک و تخم مرغی شکل و در میوه‌ای پوستینه که به صورت کپسول تخم مرغی بوده و دارای ۲ خانه و محتوی ۸–۴ دانه‌است قرار دارند. دانه‌ها را از اواسط فصل بهار به بعد جمع‌آوری می‌نمایند. «Plantain» یک نام هند و اروپایی به معنای «داروی زندگی» است. تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که این نام نمی‌تواند چیزی دور از حقیقت باشد. بارهنگ گیاهی دائمی است که تصور می‌شود از اروپا و آسیا نشئت گرفته و اکنون در تمام دنیا کشت می‌شود.
ترکیبات شیمیایی
دانه بارهنگ دارای چربی، صمغ، لیزاب، ترکیبات گلوکزیدی است. سیلاژ، گبرگ و دانه‌های این گیاه جزوء اندام دارویی و مولیکوزید‌های ایروئیدی (آکوبین)، تانن‌ها، کومارین‌ها، فلاونوئید‌ها نیز مواد موثره این گیاه هستند.
خواص درمانی
بارهنگ به همراه قدومه و به‌دانه مخلوطی درست می‌کنند که به عنوان نرم‌کننده سینه و برطرف‌کننده سرفه وخارش‌های گلو مصرف سنتی دارد. خواص درمانی ریشه، برگ و دانه این گیاه اثر نرم‌کننده دارد و از آن‌ها به عنوان تصفیه‌کننده خون، آرام‌کننده ناراحتی‌های آسم مرطوب، اسهال‌های ساده و ورم مخاط دهان استفاده می‌شود. جوشاندهٌ دانه بارهنگ در رفع بیماری‌های التهابی کلیه و مثانه مؤثر است. اگر برگ تازه بارهنگ به مدت چند ساعت در آب جوشیده قرار بگیرد، سپس قطعات آن بر روی زخم‌های باز قرار گیرد، نه تنها زخم‌ها را از خطر آلودگی حفظ می‌کند، بلکه سرعت بهبود را باعث می‌شود. جوشاندهٌ ریشه گیاه همراه با عسل، اگر به صورت غرغره مصرف شود، ورم حلق را از بین می‌برد. برگ تازه و له شدهٌ بارهنگ اگر در محل گزیدگی زنبور عسل و پشه مالش داده شود درد را تسکین می‌دهد. میزان مصرف جوشانده ۵۰ تا ۱۰۰ گرم ریشه یا برگ بارهنگ در یک لیتر آب به مقدار سه فنجان در روز مجاز است. این گیاه در جا‌های مختلفی می‌روید و انواع مختلفی دارد. معمولاً از دانه‌های این گیاه استفاده می‌شود. از این گیاه برای ناراحتی‌های تنفسی استفاده می‌شود و یکی از گیاه‌های لعاب دار و دارای ماده سافورین است. دانه‌های آن را در آب خیس می‌کنند. این گیاه عوارض جانبی ندارد. از برگ این گیاه به وفور استفاده می‌شود و برگ آن خاصیت ضد عفونی‌کننده دارد و همچنین دانه این گیاه هم خاصیت ضد عفونی‌کننده و خلط آوری خوبی برای دستگاه تنفسی دارد.
مهمترین اثرات این گیاه
از جمله مهم ترین اثرات این گیاه دارویی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
قابض‌کننده برونش‌ها
ضد التهاب
کاهش دهنده چربی
ضد باکتری
بند آورنده خون
ملین
مسهل
ادرار آور
درمان‌کننده زخم
محل رویش
گیاه بارهنگ تقریباً در تمام نقاط ایران در منطقه وسیعی از دو قاره اروپا و آسیا و همچنین شمال آفریقا و آمریکای شمالی می‌روید.