کلیات

بازار تبریز بزرگ‌ترین و مهم‌ترین بازار سرپوشیده در سطح جهان به‌شمار می‌رود که در شهر تبریز در ایران واقع شده‌است. این بازار با مساحتی حدود یک کیلومتر مربع، بزرگ‌ترین بازار سرپوشیدهٔ جهان است. بازار تبریز در مردادماه سال ۱۳۸۹ خورشیدی در فهرست میراث جهانی یونسکوبه ثبت رسیده‌است. این بازار از بازارچه‌ها دالان‌ها، تیمچه‌ها سرا‌ها و کاروانسرا‌های متعددی تشکیل یافته‌است.

پیش‌تر به جهت قرارگرفتن شهر تبریز بر سر چهارراه جاده ابریشم و گذر روزانه هزاران کاروان از کشور‌های مختلف آسیایی،  آفریقایی و اروپایی از آن، این شهر و بازار آن از رونق بسیار خوبی برخوردار بوده‌است.

تاریخچه

این بازار حدود ۳ سده پیش و پس از وقوع زمین‌لرزه تاریخی تبریز در سال ۱۱۹۳ قمری توسط نجفقلی خان دنبلی حاکم وقت تبریز بازسازی شده‌است. بازار تبریز در سال ۱۳۵۴ خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. تاریخ بنای این مجموعه مشخص نیست؛ ولی بسیاری از جهان‌گردانی که از سده چهارم هجری تا دوره قاجاریان از این بازار بازدید کرده‌اند، درباره آن اطلاعاتی ارائه داده‌اند.

بازار تبریز در آیینه گردشگران

بسیاری از گردشگران و جهانگردان نظیر ابن بطوطه،  مارکو پولو، جاکسن، اولیای چلبی،  یاقوت حموی،  گاسپار دروویل، الکسیس سوکتیکف،  ژان شاردن،  اوژن فلاندن، جان کارت‌رایت، جملی کاردی، کلاویخو، رابرت گرنت واتسن،  حمدالله مستوفی و مقدسی از رونق و شکوه بازار تبریز تمجید کرده‌اند.

بخش های مختلف بازار

این بازار با داشتن حدود ۵٬۵۰۰ باب حجره، مغازه و فروشگاه، ۴۰ گونه شغل، ۳۵ باب سرا، ۲۵ باب تیمچه، ۳۰ باب مسجد، ۲۰ باب راسته و راسته‌بازار، ۱۱ باب دالان، ۵ باب حمام و ۱۲ باب مدرسه، به‌عنوان اصلی‌ترین مرکز داد و ستد مردم تبریز و ایران شناخته می‌شود.

ثبت ملی

این مجموعه با نام مجموعه بازار تبریز در تاریخ ۲۵ شهریور ۱۳۵۴ با شماره ثبت ۱۰۹۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. در سال ۲۰۱۰ نیز این مجموعه با شماره ثبت ۱۳۴۶ به عنوان یکی از میراث جهانی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.

داد و ستد‌ها

از نیمه دوم سده سیزدهم، تاجران انگلیسی‌تبار از طریق جاده ابریشم و پس از عبور از شهر‌های استانبول و طرابوزان، کالا‌های تجاری خود را به بازار تبریز منتقل می‌کردند. این بازار در زمان عباس میرزا به مرکز تجارت انگلیسی‌ها مبدل شده بود.

تبریز پس از سده سیزدهم، پایگاه اصلی تجارت اروپا با مناطق شمالی ایران به‌شمار می‌رفت؛ به گونه‌ای که در سال ۱۲۵۶ خورشیدی، این شهر ۲۵ تا ۳۳ درصد از کل مراودات تجاری کشور را عهده‌دار بود و از این حیث برتر از تهران محسوب می‌شد. هم‌چنین تا سال ۱۲۸۵ خورشیدی، تبریز مرکز اصلی تجارت ایران با آسیای میانه شناخته می‌شد.

آتش سوزی بازار

شامگاه هیجدهم اردیبهشت ماه سال ۹۸ بخشی از بازار تبریز طعمه حریق شد. در رابطه با جزئیات این حادثه مدیر عامل سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تبریز از اطفای کامل آتش‌سوزی پس از پنج ساعت تلاش بی‌وقفه آتش‌نشانان خبر داد و گفت: دلیل وقوع این حادثه و میزان خسارات وارده به مغازه‌ها، از سوی کارشناسان سازمان در دست بررسی است و متعاقبا اعلام می‌شود.

محمد قلیزاده در تشریح عملیات اطفای حریق گفت: حوالی ساعت ۲۲:۱۵ هیجدهم اردیبهشت ماه با گزارش مشاهده دود و آتش از بام بازار تبریز از سوی شهروندان به سامانه ۱۲۵، تیم‌های عملیاتی بلافاصله به محل اعزام شده و پس از حضور در محل حادثه و مشاهده دود و آتش شدید ضمن تقسیم بندی گروه‌های عملیاتی به تیم‌های مهار، کنترل و اطفا به اجرای عملیات اطفای حریق این حادثه پرداختند.

وی ادامه داد: تیم‌های عملیاتی با استقرار در پشت بام و اطراف محل، آتش سوزی را تحت کنترل قرار داده و از سرایت آن به سرا‌های همجوار پیشگیری کردند. تیم‌های دیگر نیز ضمن رعایت همین اصول، عملیات اطفا را به سرعت و ایثارگرانه در پیش گرفتند. وجود دود غلیظ، حرارت شدید و تجمع مردم و بازاریان در داخل بازار تبریز از جمله مشکلات عملیات اطفای این حادثه بود که خوشبختانه در آن آسیب و صدمات جدی به آتش‌نشانان وارد نشد و تنها تعدادی دچار دودزدگی و آسیب‌های جزئی شده و تحت درمان قرار گرفتند.

مدیر عامل سازمان آتش‌نشانی تبریز با اشاره به وقوع حریق مشابه در دو سرای بازار ایکی قاپیلار در سیزدهم آبان ماه ۸۸ افزود: تیم‌های عملیاتی در عملیات اطفای حریق رشادت و جان فشانی ویژه‌ای از خود نشان داده و همین حادثه که ده سال پیش رخ داده و در حدود دو روز به طول انجامیده بود را در طول پنج ساعت کامل اطفا کردند.

• در مورد استان آذربایجان شرقی بیشتر بخوانید