کلیات
معامله قرن اصطلاحی سیاسی است و به طرحی گفته می‌شود که از سوی دولت ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا در راستای روند صلح بین دولت فلسطین و دولت اسرائیل، که اسرائیل، در ازای دریافت امتیازهایی فراتر از تعهدات قبلی سازمان آزادی‌بخش فلسطین و قطعنامه‌های شورای امنیت، و الحاق بخش‌هایی از مناطق اشغال‌شده به خاک خود، با تشکیل دولت مستقل فلسطینی موافقت می‌کند.
موضع تشکیلات خودگردان فلسطین با طرح
محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین و بسیاری از مقامات فلسطینی و کشورهای دیگر با این طرح به شدت مخالفت کرده‌اند.
جزئیات طرح
رئیس جمهور آمریکا مدعی است که این طرح قرار است برای پایان دادن به بیش از ۷۰ سال منازعه فلسطین-اسرائیل پیشنهاد شود.
بر اساس این طرح بخش‌هایی دیگر از فلسطین شامل نیمی از کرانه باختری و بخشی از بیت‌المقدس شرقی که از نظر جامعه جهانی به دولت فلسطین تعلق دارد، به اسرائیل واگذار می‌شود، و در عوض اسرائیل با تشکیل کشور مستقل فلسطینی در نیمه دیگر کرانه باختری و تمام نوار غزه و تنها چند محله از بیت‌المقدس شرقی موافقت می‌کند. بر اساس این طرح شهر ابودیس به جای بیت‌المقدس به عنوان پایتخت فلسطین در نظر گرفته خواهد شد. همچنین طبق این طرح فلسطینیان باید از حق بازگشت به سرزمین خود که در طبق قطعنامه ۱۹۴ شورای امنیت به رسمیت شناخت شده، صرف نظر کنند.
در این طرح مناطق، روستا‌ها و محله‌های عربی که عمدتاً فلسطینیان در آن سکونت دارند به حکومت خودگردان فلسطین واگذار خواهد شد و یک معبری نیز برای فلسطینیان برای تردد به مسجدالاقصی در نظر می‌گیرد. معامله قرن پیشنهاد‌هایی نیز برای پایان دادن به مشکل آوارگان فلسطین و شهرک سازی اسرائیل دارد.
این معامله شامل انتقال مالکیت محله‌ها و نواحی نزدیک به قدس مانند "بیت حنینا"، "شعفاط"، "کفر عقب" و "راس خمیس" به تشکیلات خودگردان فلسطین می‌شود. این طرح، پیشنهادی مبنی بر تشکیل کشور فلسطین در ابتدا در حدود نیمی از کرانه باختری، تمامی نوار غزه و برخی محله‌های قدس از جمله " بیت حنینا"، "شعفاط" و اردوگاه آن، "راس خمیس" و "کفر عقب" مطرح می‌کند و در کنار آن، شهرک قدیمی و محله‌های اطراف آن همچون "سلوان"، "الشیخ جراح" و "جبل الزیتون" را برای اسرائیل باقی می‌گذارد.
واکنش طرف‌های فلسطینی
دفتر سیاسی حماس اعلام کرده: ما مخالفت قاطع خود را با آنچه معامله قرن نامیده می‌شود، اعلام می‌کنیم و بر ادامه تظاهرات بازگشت تا تحقق اهداف آن تأکید می‌کنیم. حق مشروع ملت ماست که همه انواع مبارزه مشروع تا نابودی اشغالگران را ادامه دهیم و اهداف ملی ثابت خود را محقق سازیم. ما به شدت هر گونه تلاش رسمی و غیر رسمی عربی یا داخلی برای عادی سازی روابط با رژیم غاصب صهیونیستی را محکوم می‌کنیم.
شیخ "عکرمه صبری" خطیب مسجد الاقصی در خطبه‌های نماز جمعه درباره طرح آمریکا برای فلسطین موسوم به معامله قرن و موافقت برخی از رژیم‌های عربی و کشورهای اسلامی با این طرح هشدار داد: کسانی که اظهار نظرهای سیاسی درباره معامله قرن را دنبال می‌کنند، خطر آن را درک می‌کنند. از جمله این خطرات خط خوردن شهر قدس از هرگونه مذاکرات در آینده است. حق بازگشت حقی قانونی است و به هیچ وجه از آن کوتاه نخواهیم آمد. قدس پایتخت فلسطین خواهد بود و هیچ جایگزینی برای آن وجود نخواهد داشت.
بر اساس یک نظرسنجی از مؤسسه جی‌ام‌سی‌سی، بیش از ۸۰٪ فلسطینیان ساکن کرانه باختری و نوار غزه با این طرح مخالف اند و تنها حدود ۷٪ با آن اعلام موافقت کرده‌اند.
واکنش‌های بین‌المللی
روسیه و برخی از کشورهای عربی مانند مصر و اردن از جمله مخالفان این طرح هستند.
سید حسن نصرالله دبیرکل حزب‌الله لبنان خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌های علیه ایران را نشانه‌هایی از طرح معامله قرن دانست و نسبت به آن اظهار بدبینی نمود.
ملک عبدالله پادشاه اردین نیز در رابطه با چرایی عدم طرح جزئیات طرح و مفاد آن با رهبران سیاسی کشورهای عرب معترض است و با این طرح مخالف است.
(توضیح) نقشهٔ سرزمین فلسطین: هم‌اکنون سازمان ملل متحد تنها مناطق زرد کمرنگ را به عنوان بخش های اشغال شده توسط رژیم صهیونیستی به رسمیت می‌شناسد. بر اساس معاملهٔ قرن، دولت فلسطین باید بخش‌هایی دیگری از خاک فلسطین از جمله بخش‌هایی از بیت‌المقدس شرقی را به اسرائیلی ها واگذار کند و نیز امتیازهایی دیگر بدهد تا اجازه داشته‌باشد به استقلال برسد!
واکنش گروه‌های فلسطینی به طرح «معامله قرن»
دفتر سیاسی حماس اعلام کرده که «ما مخالفت قاطع خود را با آنچه معامله قرن نامیده می‌شود، اعلام می کنیم و بر ادامه تظاهرات بازگشت تا تحقق اهداف آن تأکید می کنیم. حق مشروع ملت ماست که همه انواع مبارزه مشروع تا نابودی اشغالگران را ادامه دهیم و اهداف ملی ثابت خود را محقق سازیم. ما به شدت هر گونه تلاش رسمی و غیر رسمی عربی یا داخلی برای عادی سازی روابط با رژیم غاصب صهیونیستی را محکوم می کنیم.»
شیخ «عکرمه صبری» خطیب مسجد الاقصی در خطبه‌های نماز جمعه دربارهٔ طرح آمریکا برای فلسطین موسوم به معامله قرن و موافقت برخی از رژیم‌های عربی و کشورهای اسلامی با این طرح هشدار داد: کسانی که اظهار نظرهای سیاسی دربارهٔ معامله قرن را دنبال می‌کنند، خطر آن را درک می‌کنند. از جمله این خطرات خط خوردن شهر قدس از هرگونه مذاکرات در آینده است. حق بازگشت حقی قانونی است و به هیچ وجه از آن کوتاه نخواهیم آمد. قدس پایتخت فلسطین خواهد بود و هیچ جایگزینی برای آن وجود نخواهد داشت.
محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین و بسیاری از مقامات فلسطینی و کشورهای دیگر با این طرح به شدت مخالفت کرده‌اند. بنا به گمانه زنی روزنامه «اسرائیل‌هیوم» نزدیک به «بنیامین نتانیاهو» از مفاد معامله، اگر سازمان های فلسطینی طرح ترامپ را نپذیرند، آمریکا مانع از رسیدن کمک های کشورها به فلسطینیان خواهد شد.
واکنش‌های بین‌المللی به طرح معامله قرن
جمهوری اسلامی ایران یکی از مخالفان جدی طرح «معامله قرن» و اجرای آن توسط آمریکا، رژیم صهیونیستی و برخی کشورهای عربی مرتجع است. روسیه در کنار برخی از کشورهای عربی مانند مصر و اردن از جمله مخالفان این طرح هستند و آنها نیز مخالفت خود را با چنین موضوعی اعلام کرده اند. «سید حسن نصرالله» دبیرکل حزب‌الله لبنان نیز پیشتر خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌های علیه ایران را نشانه‌هایی از مقدمه چینی توسط آمریکایی ها برای اجرای طرح معامله قرن دانسته و نسبت به آن اظهار بدبینی کرده است.
واکنش رهبر انقلاب به «معامله قرن»
حضرت الله آیت خامنه ای خیلی صریح مخالفت جمهوری اسلامی ایران با طح معامله قرن را ابراز کردند و این مساله را موضوعی خیانت بار که البته جا نخواهد افتاد و محقق نیز نخواهد شد، دانستند. رهبر انقلاب در این خصوص تاکید کرده اند: «مسئله‌ی روز قدس هم امسال از هر سال مهم‌تر است. البتّه مسئله‌ی فلسطین یک مسئله‌ی اساسی است و مخصوص دولت‌ها و کشورهای اسلامی هم نیست؛ مسئله‌ی فلسطین یک مسئله‌ی انسانی است؛ وجدان‌های انسانی وادار به واکنش می‌شوند در مقابل آنچه بر سر ملّت فلسطین آمد، صرفاً مسئله‌ی اسلامی نیست؛ البتّه برای مسلمان‌ها این کار اهمّیّت بیشتری دارد، اولویّت بیشتری دارد، و غیر از جنبه‌ی انسانی، جنبه‌های شرعی و دینی هم دارد ولی مسئله، مسئله‌ی انسانی است. بنابراین راهپیمایی روز قدس که دفاع از فلسطین است به وسیله‌ی حضور مردمی، همیشه مهم است.»
«راهپیمایی روز قدس امسال مهم‌تر است به خاطر این کارهای خیانت‌باری که بعضی از دنباله‌های آمریکا دارند در منطقه انجام می‌دهند برای جا انداختن «معامله‌ی قرن» که البتّه جا نخواهد افتاد و هرگز تحقّق هم پیدا نخواهد کرد؛ و آمریکا و دنباله‌هایش حتماً در این قضیّه هم شکست خواهند خورد. فرق‌شان با گذشته‌ها این است که حالا صریحاً می‌گویند که می‌خواهیم مسئله‌ی فلسطین را کأن‌لم‌یکن کنیم و حذف کنیم از مسائل مطرح دنیا، که البتّه چنین کاری را نخواهند توانست و ناکام خواهند ماند.»
رونمایی ترامپ از معامله قرن
دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا روز سه‌شنبه هشت بهمن ۱۳۹۸ در حالی که «بنیامین نتانیاهو» نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی را در کنار خود داشت، از طرح سازش تحمیلی موسوم به «معامله قرن» رونمایی کرد. ترامپ که در یک نشست خبری در کاخ سفید صحبت می‌کرد، رونمایی از این طرح را «گامی به سمت صلح» برای اسرائیل توصیف کرد و مدعی شد که این طرح به مقابله با «افراط‌گرایی» کمک می‌کند.
ترامپ، نقشه سمت راست را به عبری و انگلیسی و سمت چپی را به عربی و انگلیسی توییت کرده است
وی در تشریح جزئیات طرح معامله قرن، آن را «با جزئیات‌ترین» طرحی خواند که تاکنون برای حل مناقشه فلسطین پیشنهاد شده است. به گفته وی، این طرح ۸۰ صفحه است. ترامپ این طرح را یک پیشنهاد «برد-برد» توصیف کرد و مدعی شد که این سند «راهکارهایی عملی» برای رسیدن به منطقه‌ای «آرامتر و مرفه» ارائه می‌کند.
وی با این وجود گفت آینده تشکیل دولت فلسطین «به این بستگی دارد که آنها قاطعانه تروریسم را رد کنند.» رئیس‌جمهور آمریکا در ادامه در مورد وضعیت شهر بیت المقدس، گفت: «اورشلیم (قدس) پایتخت تقسیم‌ناپذیر اسرائیل باقی می‌ماند.»