قره‌باغ راه جنگی دیگر را هموار می‌کند؟

به گزارش «تابناک» به نقل از اکو ایران، کندوها در سرزمین بدون مالک بودند. گرام پس از درگیری مرزی در نزدیکی روستایش در ماه آوریل، با ماشین به زمین‌هایی که خانواده‌اش دهه‌ها در آن کشاورزی می‌کردند و از یک زنبورستان کوچک نگهداری می‌کردند رفت.

اما وقتی نزدیک شد صدای تیراندازی شنید. آذربایجانی‌ها از مواضع جدید خود در بالای تپه‌های اطراف به سوی او شلیک می‌کردند. گرام به سمت ماشینش دوید و دیگر برنگشت.

به نوشته گاردین، سامول هیوسونتس، یک محلی دیگر، ۷۰ هکتار را در جایی که خانواده‌اش برای دهه‌ها گندم کشاورزی می‌کردند از دست داده است. او با کت و شلوار خاکی و کلاه صاف در کنار جاده‌ای که هزاران پناهجو از طریق آن از قره‌باغ به ارمنستان رفته‌اند، ایستاده است. «آن‌ها هرچه می‌توانند را می‌گیرند. روستا در رنج است.»

ادغام مجدد

اگر این اتفاق در قره‌باغ، جایی که صدها نفر کشته و ده‌ها هزار نفر از آن فرار کردند، رخ می‌داد به سختی قابل توجه بود. آذربایجان در حال «ادغام مجدد» سرزمین‌های خود در آنچه بسیاری از ارامنه می‌گویند یک کارزار پاکسازی قومی، است. اما تغ در ارمنستان است و حادثه آوریل قبل از جنگ نشان می‌دهد که چگونه یک سری درگیری‌ها و تجاوزات مرزی می‌تواند نشان‌دهنده بحران بزرگ بعدی باشد.

آذربایجانی انتقام‌جو و توسعه‌طلب که با پیروزی خود در قره‌باغ جسور شده و اکنون به یک کریدور زمینی به ترکیه یا حتی الحاق کل مناطقی که جنگ‌طلبان در باکو آن را «آذربایجان غربی» می نامند چشم دوخته است. در واقع آن سرزمین ارمنستان است.

جنگ دیگری در راه است

استفان مایستر، رئیس مرکز نظم و حکومت در اروپای شرقی، روسیه و آسیای مرکزی در شورای روابط خارجی آلمان مستقر در برلین گفت: «در ابتدا، همه چیز در مورد قره‌باغ و بهبود موقعیت چانه‌زنی آنها و تهدید تمامیت ارضی ارامنه برای جلوگیری از حمایت آنها از ارامنه قره باغ بود. اکنون، از آنجایی که آنها قره‌باغ را تحت کنترل دارند، نیازی به توافق با دولت ارمنستان ندارند. آنها ممکن است فقط به جلو حرکت کنند و بگویند: «خوب، ما مقداری قلمرو داریم و مقداری دیگر را می‌گیریم. یا فقط کل منطقه سیونیک را می‌گیریم». او افزود: «این بخشی از این رویکرد حداکثری است؛ شما گرسنه هستید و اگر کسی خط قرمز نگذارد هرگز دست از غذا خوردن نمی‌کشید». او گفت که از دولت‌های غربی خواسته است که تحریم هایی را علیه باکو در نظر بگیرند.

گرام شک ندارد که جنگ دیگری در راه است. او به تپه‌های نزدیک اشاره می‌کند: «می‌توانید ببینید که آذربایجانی‌ها اکنون در آنجا و آنجا و آنجا موضع دارند. هر کس قوی‌تر باشد قوانین را وضع می‌کند.»

در حالی که بیرون از مغازه‌ی کوچک گوشه‌ای در جاده‌ی اصلی تِغ، جایی که بیشتر روزها در آنجا کار می‌کند، ایستاده و یک دوربین دو چشمی بیرون می آورد تا زمینی را که خانواده‌اش در آن کشاورزی می کردند را نشان دهد: «می‌ترسم که این ما نباشیم».

تشنه «آذربایجان غربی»

نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان پس از شکست در جنگ در سال 2020، با میانجیگری روسیه، توافقنامه آتش بسی را با آذربایجان امضا کرد که بر اساس آن یک کریدور زمینی از طریق ارمنستان به نخجوان، منطقه آذربایجان، و به ترکیه، نزدیک‌ترین متحد آذربایجان، اعطا می‌کند. این راه که قرار بود در امتداد یک راه‌آهن از جنوب ارمنستان عبور کند، قرار بود توسط FSB -سرویس اصلی گارد مرزی روسیه- کنترل شود.

اما پارلمان آذربایجان نیز اخیراً جلسات استماع در مورد آذربایجان غربی برگزار کرده است، اصطلاحی که الهام علی‌اف، رئیس جمهور این کشور نیز به صورت علنی از آن استفاده می‌کند و به ویژه به استان سیونیک، جایی که تغ در آن قرار دارد، اشاره دارد.

هر فرد محلی می‌داند که در خطر است. سامول، یک چوپان، چوب بلند خود را می‌گیرد و در مسیری گل‌آلود نقشه می‌کشد. او می‌گوید اینجا آذربایجان و ترکیه است و فقط منطقه سیونیک ارمنستان، جایی که ما هستیم، بین آنها قرار دارد.

می‌گوید که سامول زمانی گله‌ای 500 گوسفندی داشت، اما پس از جنگ 2020، چراگاه‌های خود را در نزدیکی مرز از دست داد و مجبور شد همه را به جز 30 گوسفند بفروشد. او گفت که یک چشمش را در نبردهای دهه 1990 از دست داده است. نارنجک ترکش به سمت چپ صورتش فرستاد. او می‌گوید که ارمنستان تحت تسلط آذربایجان و گروهی از متحدان بین‌المللی، از جمله روسیه، قرار گرفته است. در ادامه می‌افزاید: «به زودی هیچ ارمنی باقی نخواهد ماند.»

تردید در معاهده صلح

تضمینی نیست که پایان حکومت قره‌باغ منجر به جنگ بیشتر بین آذربایجان و ارمنستان نشود.

همانطور که بنیامین پوغوسیان، کارشناس ارشد سیاست خارجی در موسسه تحقیقات سیاست کاربردی ارمنستان خاطرنشان کرد، یک خط فکری این است که فرار جمعیت قره‌باغ به ارمنستان می‌تواند تا حدودی به طور غیرمستقیم، یک مانع سست برای امضای معاهده صلح دو کشور را از بین ببرد. 

رئیس پارلمان ارمنستان گفته است که طرفین به «فرصت تاریخی برای امضای توافقنامه صلح» نزدیک هستند. پوقوسیان گفت، اما به احتمال زیاد آذربایجان با پیروزی قره‌باغ جرأت پیدا کند و خواستار امتیازات بیشتر از جمله مسیر ترانزیتی به نخجوان شود. او گفت: «تصرف قره‌باغ به آذربایجان این امکان را می‌دهد که تمام نیروهای خود اعم از نظامی، دیپلماتیک و سیاسی را در جهت ارمنستان متمرکز کند.» او افزود: «در بلندمدت، آذربایجان ممکن است هدف خود را اشغال بخشی از مناطق سیونیک یا وایوتس دزور قرار دهد، اما احتمالاً در کوتاه مدت گام‌های افزایشی بیشتری برای جلوگیری از واکنش بین‌المللی بردارد.»

پوقوسیان گفت: «آنها می‌توانند از یک یا دو جهت نفوذ کنند و سپس به ارمنستان پیشنهاد کنند که اگر می‌خواهید نیروهای آذربایجان به مواضع قبل از جنگ بازگردند، باز شدن مسیرهایی را برای اتصال آذربایجان به نخجوان بپذیرید».

او گفت که این مسیرها می‌تواند شامل حمله به جرموک، یک شهر کوهستانی در شمال منطقه وایوتس دزور باشد، جایی که نیروهای آذربایجان قبلاً در ارتفاعات مشرف به شهرک مستقر شده‌اند، یا در کاپان، مرکز منطقه سیونیک.

ساموئل چوپان از تغ به مزارع منتهی به قره‌باغ نگاه می کند و می‌گوید که امیدوار است صلح را ببیند، اما انتظار دارد که جنگ رخ دهد. او می‌گوید: «قبلاً قره‌باغ بود، اما اکنون همه قره‌باغ اینجا آمده است. من می‌ترسم که آنها چندان عقب نمانند.»