حیوانات در اسلام از روایت حسن رحیم پور

برنامه «طرحی برای فردا» که هر هفته به مدت یک ساعت از شبکه یک سیما پخش می‎شود، عصر جمعه 27 خرداد ماه سال جاری به مناسبت هفته جهاد کشاورزی به سخنرانی سال قبل رحیم‎پور ازغدی در جمع دامپزشکان اداره کل دامپزشکی خراسان رضوی اختصاص داشت و با انتقاد وی از شیوه مرغداری امروزی همراه بود.

به گزارش حکیم مهر، حسن رحیم‏پور ازغدی در ابتدای سخنرانی خود گفت: چون در خدمت دوستانی هستیم که با دام و تأمین سلامت آن و مسئله دامپزشکی سر و کار دارند، موضوع این بحث را هم به همین مسئله اختصاص داده‎ایم.

عضو شورایعالی انقلاب فرهنگی با تبیین دو نوع نگاه به طبیعت و حیوانات اظهار کرد: نگاه به حیوانات که تجسم برجسته آن در نظام سرمایه داری دیده می‎شود مبتنی بر استثمار و کسب سود بدون حفظ حرمت و حقوق حیوان یا گیاه است و در مقابل آن هم نگاهی توحیدی قرار دارد.
وی افزود: نگاه توحیدی به معنای نفی سود نیست و چه بسا برخی برخلاف فرهنگ اسلامی فکر می‎کنند طبیعت مانند مادر مقدس است و نباید به آن دست زد، در حالی‎که در اسلام از یک سو می‎گویند هر روز نباید گوشت خورد و از سویی دیگر می‎گویند اگر کسی چهل روز گوشت نخورد در گوش وی باید اذان گفت و این نگاه حاکی از کسب منفعت بدون اسراف و تبذیر و مبتنی بر اعتدال است.

رحیم‎پور با اشاره به روایات و فتاوای مختلف درباره مسئله دامپزشکی و بخصوص حقوق حیوانات گفت: از اینگونه روایات و فتواها معلوم می‎شود دامداری و دامپزشکی هم به اسلامی و غیراسلامی تقسیم می‎شود.

وی سپس به بیان 4 سطح در منابع اسلامی درباره برخورد با حیوانات پرداخت و سطح اول را مسائل مالی و اقتصادی معرفی کرد.

رحیم‏پور گفت: به فرموده حضرت رضا علیه السلام که ضامن آهو و به فکر تأمین امنیت حیوان است، خداوند از نوعی برخورد با مسائل مالی که باعث ضایع شدن ثروت می‎شود بیزار است و لذا باید در کار ما و برخوردمان با حیوان یک عقلانیت اقتصادی هم وجود داشته باشد.

وی افزود: باید دانست انسان به مصداق روایت انکم مسئولون عن البقاع و البهائم، درباره حیوانات و حتی مکان‎ها و محیط زیست و اشیاء هم مسئول است و در قیامت بازخواست می‎شود.

عضو شورایعالی انقلاب فرهنگی در ادامه اظهار کرد: مسئله بهداشت هم مهم است و تقسیم خوردنی‎ها به حلال و حرام به دلیل تأثیری است که گوشت از نظر جسمی و یا اخلاقی در انسان می‎گذارد و لذا به دلیل همین اهمیت فقهای ما می گویند وقتی دلیلی بر جواز و حلال بودن نداریم باید اصل را بر منع بگذاریم و این یعنی حفظ کرامت انسان که هر چیزی نباید بخورد و از سویی به موجود زنده هم احترام گذاشته شده تا هر موجودی را نشود خورد.

رحیم پور سطح دیگر مناسبات بین انسان و حیوان را علمی عنوان کرد و گفت: بر اساس روایات هر فردی که کار غیرعلمی می‏کند کارش غیردینی است و اگر کسی در کاری وارد شود که تخصصی در آن کار ندارد فعل حرام انجام داده و به امت خیانت کرده است.

وی افزود: اگر فردی درباره یک حیوان تصمیمی بگیرد که موجب وارد شدن ضرر به آن حیوان شود در قبال اینکار مسئول است و بر اساس روایات باید هر فرد از جمله دامپزشک در صدد افزایش علم خود و دانایی بیشتر باشد.

عضو شورایعالی انقلاب فرهنگی در ادامه گفت:  در روایات است که اگر پزشک یا دامپزشک با جان انسان یا حیوانی بازی کند حکومت می‎تواند وی را زندانی کند و لذا می گویند پزشک یا دامپزشک مثل قاضی اگر عصبانی است معالجه نکند.

رحیم‏پور سپس به مسئله احساسات حیوانات اشاره کرد و گفت: وقتی در روایت می‎بینیم که وقتی می‏خواهید حیوان را ذبح کنید، چاقو را نباید جلوی حیوان تیز نمایید یا اگر به حیوانی غذا یا علوفه نشان دهید و به این دلیل به سمت شما بیاید و بعد غذا به او ندهید خیانت کرده‏اید این مسائل را باید نشانه لزوم توجه به احساسات حیوانات بدانیم.

وی در ادامه بیان کرد: گاهی در مرغداریها که می‏رفتم با خودم فکر می‎کردم اگر پیامبر (ص) و انبیاء الهی بودند اجازه می‏دادند ما مثل امروز مرغ را در قفس بگذاریم و فقط برایمات تخم بگذارد

رحیم‏پور با انتقاد از شیوه مرغداری امروز که مبتنی بر کسب سود است آنرا نشانه تفکر سرمایه‎داری دانست و گفت: آیا مرغداری امروز ما اسلامی است یا نشانه‏ای از تفکر سرمایه‎داری است که در آن زجر حیوان مهم نبود و تنها باید آنقدر تخم بگذارد تا بمیرد و این در حالی است که پیامبر اکرم (ص) در توجه به حقوق حیوانات تا آنجا پیش رفته‏اند که فرموده‏اند طویله و آغل حیوان را هم باید آنطور تمیز کنید که بتوانید در آن نماز بخوانید!

عضو شورایعالی انقلاب فرهنگی در ادامه گفت: در روایت است که اگر آب بینی گوسفندی جاری است، چون مایه آزار حیوان و سختی تنفس است بر صاحب حیوان یا دامپزشک واجب است که آنرا تخلیه کند تا حیوان زجر نکشد.

وی با ذکر نمونه‏هایی از توجه پیامبر اکرم (ص) به حقوق حیوانات افزود: پیامبر (ص) فرموده‎اند که حیوانات متوجه می‎شوند چطور به آن‎ها نگاه می‎کنیم و حتی وقتی به ایشان عرض شد که خانمی گربه‎ای را بسته و به آن آب و غذا نداده تا بمیرد آن زن را جهنمی معرفی فرمودند.

رحیم‎پور همچنین گفت: توجه به حقوق حیوانات در سیره امامان معصوم (ع) دیده می‏شود از جمله آنکه برده‎ای به سگی غذا داد و امام حسین‏(ع) که از وی علت کارش را پرسید و برده نگاه سگ را مایه این کار عنوان کرد، حضرت ضمن آزاد کردن برده باغ صاحبش را هم خرید و به وی هدیه داد. (توضیح: ظاهراً این داستان منسوب به امام حسن علیه السلام است)

وی در ادامه با انتقاد از شکار تفریحی و حرام عنوان کردن این کار گفت: در فقه ما می‎گویند کشتن حیوانی که به تو آسیب نمی‎رساند حرام است و بر اساس قرآن هم اگر یک نفر را بکشی انگار همه مردم را کشته‎ای و اگر جانی را نجات دهی انگار کل بشر را نجات داده‎ای.

رحیم‎پور با اشاره به رفتار عالمان دینی و مردان الهی در قبال حیوانات افزود: مرحوم {آیت الله} میرزا جوادآقای تهرانی که مرد معنوی و بزرگی بود یک بار از خانه که خارج شده بود در میان راه برگشت و وقتی علت را پرسیدند گفته بود مورچه‎ای روی عبایم بود و لذا به خانه برگشتم و مورچه را همانجایی که روی عبایم آمده بود گذاشتم تا مسیرش را گم نکند.

وی در ادامه سخنرانی خود به ذکر نمونه‎ای از توجه حضرت علی (ع) به مسئله حقوق حیوانات پرداخت و گفت: امیرالمؤمنین علی علیه السلام فرموده‎اند اگر به من بگویند که یک دانه گندم یا جو را از دهان مورچه‎ای که در حال حرکت است بگیر – و حتی مورچه را نکش – و در ازاء این کار همه حکومت و ثروت عالم را بگیر، به خدا سوگند اینکار را نخواهم کرد.

رحیم‎پور پزشکی و دامپزشکی را حرفه‎هایی مقدس و مستوجب پاداش الهی دانست و گفت: فقها می‎گویند وجود کسانی بعنوان مسئول بهداشت چه برای انسان و چه برای حیوان واجب کفایی است و لذا اگر جامعه‎ای پزشک و دامپزشک کم دارد بر همه واجب است درس بخوانند تا این خلاء به حد کفایت پر شود.

وی در ادامه به ذکر برخی سفارشات پیامبر اکرم (ص) درباره حقوق حیوانات پرداخت و گفت: رسول اکرم (ص) وقتی دیدند فردی شتری را کناری بسته ولی جهاز پشت شتر را پایین نیاورده فرمودند از قول من به صاحب این شتر بگویید خود را برای محاکمه در روز قیامت آماده کند.

عضو شورایعالی انقلاب فرهنگی افزود: پیامبر اکرم (ص) سفارش می‎فرمودند وقتی سفر می‎کنید حتی‎الامکان حیوان را از مسیرهای سرسبز و نه خشک و بدون آب و علف ببرید تا گرسنگی و تشنگی نکشد.

رحیم‎پور ازغدی همچنین گفت: به فرموده پیامبر اکرم (ص) انسان حق ندارد جنازه حیوان را بسوزاند یا مثله کند یا زنبور عسل را بکشد و بی دلیل از بین ببرد.

وی با بیان این نکته که امروز چقدر از این سفارشات در کشتارگاهها و دامداریهای ما اجرا می‎شود و آیا نگاه ملحدانه و صرفاً اقتصادی حاکم است یا نگاه توحیدی گفت: پیامبر (ص) فرمودند پشت حیوانات را صندلی نکنید و به جایی از حیوانات بخصوص صورت که روح دارد و با آن خدا را تسبیح می‏‎کند ضربه نزنید.

رحیم‎پور ازغدی به نمونه‎ای از سفارش امیرالمومنین (ع) در جمع‎آوری مالیات اشاره کرده و گفت: حضرت علی (ع) به نیروهای مالیاتی دستور داد بین شتر و بچه شیرخوارش فاصله نیندازند.

وی افزود: در روایات از معصومین علیهم السلام است که شیر حیوان را با نگاه سرمایه‎داری آنقدر ندوشید که به فرزندش نرسد، در سوار شدن حیوان را خسته نکنید، میان شتران در سواری عدالت برقرار کنید و در روز ساعاتی را به استراحت حیوان اختصاص دهید.

رحیم‎پور همچنین گفت: حتی در مورد ذبح از امام باقر (ع) روایت است که رفیقانه، با مدارا و بدون خشونت اینکار را انجام دهید و در روایت است که حیوانی را جلوی چشم حیوان دیگر ذبح نکنید و حتی به حیوانات فحش هم ندهید!

عضو شورایعالی انقلاب فرهنگی در ادامه افزود: در روایت است که در دادگاه شهادت کسی که جلوتر از همه در بین حجاح رسیده قبول نکنید چون عادل نیست و حیوانش را تندتر دوانده و به اصطلاح امروزی تخت‎گاز آمده و سبب آزار حیوانش شده است.

وی با اشاره به مراعات حقوق حیوان توسط پیامبر اکرم (ص) گفت: در روایت است که پیامبر (ص) یکبار می‎خواستند وضو بگیرند که گربه‎ای جلو آمد و ایشان آب وضوی خود را جلوی گربه گذاشتند تا سیراب شود و سپس وضو گرفتند.

رحیم‎پور ازغدی در پایان سخنرانی به نمونه‎ای از فتاوای فقها هم اشاره کرد و گفت: فقها می‎گویند هر جانداری که در اختیار کسی باشد باید وسایل زندگی، بهداشت و آسایش آنرا فراهم کند و گرنه حرام است آن را حیوان را نگه دارد.

وی با بیان این نکته که در روایات آمده که نگهداری حیوان در خانه مستحب است و باعث برکت می‎شود گفت: باید دانست این مستحب بودن به معنای قاطی شدن با حیوان و به اتاق خواب بردن حیوان نیست.

رحیم‎پور افزود: با برخی حیوانات هم نظیر سگ و خوک که نجس هستند باید حریم حفظ کرد.

وی با توضیح کوتاهی درباره نجاست سگ گفت: نجاست سگ به معنای این نیست که تعابیری نظیر وفاداری و مهربانی و هوش این حیوان که بعضاً در روایات هم هست را نادیده بگیریم و این حیوان را پلید بدانیم و به آن ظلم کنیم، بلکه معنایش این است که نباید با این حیوان قاطی شد.

رحیم‎پور همچنین گفت: مهربانی به حیوانات از جمله سگ ارتباطی با نجاست این حیوان ندارد و حتی یکی از علمای بزرگ را پس از مرگش در خواب دیده بودند که وی گفته بود در عالم برزخ به دلیل عبایی که در یک شب سرد برفی روی سگی که زجر می‎کشید در یک کوچه کشیدم پاداش فراوانی به من داده‎اند.

وی سخن خود را با این عبارت به پایان برد که اینقدر صحبت کردم اما آخر هم متوجه نشدم این مرغ را چطور در قفس می‎گذارند تا تخم بگذارد؟! واقعاً یک لحظه خودتان را بجای آن مرغ بگذارید!