در اجراي اصل يکصد و بيست و سوم (123) قانون اساسي ، قانون اصلاح موادي از قانون خدمت وظيفه عمومي که با عنوان طرح به مجلس شوراي اسلامي تقديم شده بود، پس از تأييد شوراي نگهبان از سوي رئيس جمهور براي اجرا ابلاغ شد.
بر اساس اين قانون، هر فرد ذکور ايراني در ماهي که طي آن ماه به سن هجده سال تمام مي‌رسد مشمول مقررات خدمت وظيفه عمومي است.
بر اين اساس ، مدت خدمت دوره ضرورت (24) ماه است و درصورتي‌که مشمولان مازاد و يا کمتر از تعداد مورد نياز باشد ستادکل با کسب اجازه از فرماندهي‌کل آن را به کمتر يا بيشتر از مدت دوره ضرورت تغيير مي‌دهد و همه مشمولين قادر به خدمت و بلامانع، به خدمت دوره ضرورت اعزام مي‌شوند و پس از فرا گرفتن آموزش‌هاي نظامي لازم در ابتداء خدمت، بقيه خدمت دوره ضرورت را انجام مي‌دهند.
بر اين اساس، تعيين ترتيب تقدم و سهميه‌بندي مشمولين وظيفه بين هر يک از نيروهاي مسلح، توسط ستاد کل با تصويب فرماندهي کل صورت مي‌گيرد.
بر اساس اين قانون، نحوه تأمين سهميه هر يک از نيروهاي مسلح از مشمولين هر دوره، به وسيله کميسـيوني انجام مي‌شود که از نمايندگان نيروهاي مزبور به رياست رئيس سازمان تشکيل مي‌شود.
هم‌چنين سپاه مي تواند مشمولين مورد نياز خود را در هر دوره طبق ضوابط خاص پذيرش سپاه، از بين بسيجيان داراي برگه اعزام به خدمت به ميزان سهميه‌اي که ستاد کل تعيين مي‌کند، انتخاب نموده و قبل از تاريخ اعزام آنان فهرست اسامي آنها را به واحدهاي تابعه سازمان اعلام کند. اين مشمولين براي انجام خدمت وظيفه عمومي در اختيار سپاه قرار مي‌گيرند و نيروهاي مسلح مي‌توانند مشمولين متخصص مورد نياز خود را در سطح کارشناس و بالاتر به ميزان سهميه‌اي که ستاد کل تعيين مي‌کند به عنوان مشمول خاص از ستاد کل درخواست کنند.
بر اين اساس، وزارت آموزش و پرورش موظف است فارغ التحصيلان تربيت معلم در مراکز آموزشي، از طريق سازمان آنان را به مراکز آموزشي نظامي براي طي دوره آموزش رزم مقدماتي اعزام کند و دولت موظف است همه ساله اعتبارات لازم را براي آموزش‌هاي فوق در اختيار سپاه قرار دهد.
بر اين اساس، آن عده از محصلين مراکز آموزش کادر ثابت نيروهاي مسلح که قبل از پايان دوره آموزش مستعفي يا اخراج شوند، فقط از طي دوره آموزش نظامي معاف مي‌شوند، لکن بايد خدمت دوره ضرورت را انجام دهند. درصورتي که محصلين به علت بيماري يا عدم صلاحيت که ناشي از اعمال ارادي آنان نباشد برکنار شوند، مدت تحصيل جزو خدمت دوره ضرورت آنان محسوب مي‌شود و افسران و درجه داران نيروهاي مسلح، در صورتي که قبل از نيل به درجه به موجب مقررات استخدامي مربوط از خدمت مستعفي يا اخراج شوند، فقط از طي دوره آموزش نظامي معاف مي‌شوند لکن بايد خدمت دوره ضرورت را انجام دهند و اگر بعد از پايان دوره آموزش از خدمت مستعفي يا اخراج گردند و خدمت آنان از مدت دوره ضرورت کمتر باشد بقيه دوره ضرورت را انجام مي‌دهند.
بر اين اساس ، مشمولين و کارکنان وظيفه داوطلبي که با داشتن حداقل گواهينامه پنجم ابتدائي و سپردن پنج سال تعهد خدمت نظامي يا شش سال تعهد خدمت کارمندي، به صورت پيماني در نيروهاي مسلح استخدام مي‌شوند، خدمت آنان به منزله انجام خدمت دوره ضرورت تلقي مي شود و پس از پايان تعهد از کارت پايان خدمت برخوردار مي‌گردند. در صورتي که قبل از خاتمه تعهد از خدمت مستعفي يا برکنار گردند، چنانچه مشمول معافيت‌هاي قانوني نباشند، خدمت دوره ضرورت به نسبت چهار ماه خدمت يک ماه از خدمت دوره ضرورت آنان محسوب مي‌شود و بقيه خدمت دوره ضرورت را برابر قانون انجام مي‌دهند، مگر اين که علت رهايي، بيماري يا عدم صلاحيت ناشي از اعمال غير ارادي آنان به تشخيص هيأت بدوي سازمان مربوط باشد که در اين صورت مدت تعهد انجام شده به نسبت از مدت خدمت دوره ضرورت کسر مي‌شود.
بر اين اساس، کساني که به سن هجده سال تمام مي‌رسند، پس از انتشار آگهي احضار، موظفند ظرف شش ماه خود را به سازمان معرفي نمايند و سازمان مکلف است، حداکثر ظرف ششماه تکليف مشمولين وظيفه را تعيين نمايد و آنها را به خدمت اعزام يا برابر مقررات از خدمت دوره ضرورت معاف کند.
هم‌چنين سازمان ثبت احوال کشور مکلف است صورت اسامي متولدين ذکور شهرستان‌ها و بخش‌هايي را که در سال بعد بايد به وضع مشموليت آنها رسيدگي شود به تفکيک هرماهه به سازمان وظيفه عمومي تسليم کند.
بر اين اساس ، دانش‌آموزان مدارس و دانشجويان مراکز آموزش عالي وابسته به وزارت آموزش و پرورش و يا مورد تأييد آن وزارت و دانشجويان دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالي دولتي يا غيردولتي داخلي و خارجي مورد تأييد وزارتخانه‌هاي علوم و بهداشت و طلاب حوزههاي علميه که در حين تحصيل به سن مشموليت رسيده و يا مي‌رسند، تا زماني که به تحصيلات خود ادامه مي‌دهند، از اعزام به خدمت دوره ضرورت معاف مي‌باشند.
بر اين اساس ، صدور معافيت تحصيلي دانش‌آموزان، دانشجويان و طلاب علوم ديني، موکول به ارائه گواهي اشتغال به تحصيل آنان از طريق مراجع ذيربط است و مدت اعتبار آن تا يک سال پس از صدور گواهي پايان تحصيلات در هر مقطع مي‌باشد.
هم‌چنين ، مشمولين ديپلم که حداکثر يک سال پس از فراغت از تحصيل در يکي از دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالي داخل يا خارج از کشور که مورد تأييد وزارتخانه‌هاي علوم و بهداشت مي‌باشند پذيرفته شوند تا زماني که وفق تبصره (1) ماده (33) به تحصيل اشتغال دارند، مي‌توانند مشروط به اين‌که داراي غيبت غيرموجه نباشند از معافيت تحصيلي استفاده نمايند. اين معافيت براي هر مقطع فقط يک بار داده مي‌شود.
بر اين اساس ، مشمولين داراي مدرک کارشناسي و بالاتر و معادل آن در حوزههاي علميه علاقمند به تحصيل درخارج از کشور در صورتي که از نظر مقررات اين قانون و وزارتخانه‌هاي علوم و بهداشت، حائز شرايط ادامه تحصيل در خارج ازکشور باشند و دانشگاه‌ها و رشته‌هاي آنها مورد تأييد وزارتخانه‌هاي فوق باشد، مي‌توانند با سپردن تضمين‌هاي لازم با استفاده از مقررات اين قانون براي تحصيل به خارج از کشور مسافرت نمايند.
بر اساس اين قانون، ايرانيان مقيم خارج از کشور، فرزندان مأمورين ثابت دولت جمهوري اسلامي ايران در خارج از کشور و هم‌چنين کساني که قانوناً تحت کفالت، يا ولايت قانوني آنها مي‌باشند، چنانچه در حين تحصيل در مدارس ايراني مستقر در خارج از کشور و يا مؤسسات آموزشي کشورهاي خارج مورد تأييد آموزش و پرورش و طلاب حوزههاي علميه مورد تأييد شوراي عالي حوزههاي علميه به سن مشموليت برسند از معافيت تحصيلي بهره‌مند مي‌گردند و ادامه تحـصيل آنان تا سقف يک سال پس از فراغت از تحصيل در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالي خارج از کشورکه مورد تأييد وزارتخانه‌هاي علوم يا بهداشت هستند بلامانع مي‌باشد.
بر اين اساس ، همه مشمولين وظيفه بايد قبل از اعزام به خدمت توسط يک پزشک از نيروهاي مسلح معاينه شوند و در صورت نبودن پزشک از نيروهاي مسلح، توسط پزشکان غيرنظامي متعهد که صلاحيت آنان به وسيله نيروي انتظامي تأييد شده باشد، معاينه گردند.
بر اين اساس ، چنانچه رئيس سازمان يا نماينده او اطمينان حاصل نمايد که رأي شوراي پزشکي مطابق مقررات صادر نشده است، پرونده را براي بررسي به شوراي عالي پزشکي که از سه پزشک متخصص نيروهاي مسلح تشکيل مي‌گردد ارجاع مي‌دهد. نظر اين شورا قطعي و لازم الاجراء است.
بر اساس اين قانون، مشمولين زير حسب مورد از انجام خدمت دوره ضرورت معاف مي‌باشند:
· يگانه فرزند ذکور مراقب يا نگهدارنده پدر نيازمند مراقبت که قادر به اداره امور خود نباشد.
· يگانه مراقب يا نگهدارنده مادر فاقد شوهر
· تنها برادر تنيِ سرپرست خواهر فاقد پدر، همسر و فرزند ذکور غيرمحجور
· تنها برادرِ سرپرستِ برادرِ کبيرِ نيازمندِ مراقب و فاقد پدر و همسر و فرزند ذکور غير محجور و فاقد شغل
· يگانه سرپرست برادر کمتر از هجده سال تمام
· يگانه نوه ذکور مراقب يا نگهدارنده جد فاقد فرزند يا جده فاقد شوهر و فرزند
· مشمولي که همسرش فوت نموده و از او داراي فرزند صغير بوده مادامي که ازدواج مجدد نکرده است و يا همسري دارد که بعد از ازدواج معلول شده و نيازمند مراقبت باشد.
· از چند برادر واجد شرايط اعزام به خدمت در صورت اعزام يکي از برادران به خدمت، يکي از برادران مي‌تواند تا اتمام خدمت او از تعويق اعزام استفاده نمايد.
· در مورد معافيت از انجام خدمت ضرورت يک نفر از فرزندان خانواده‌اي که دو برادر آنان خدمت سربازي را انجام داده‌اند، ستاد کل نيروهاي مسلح تصميم‌گيري مي‌کند.
· يکي از فرزندانِ پسر سربازي که در حين خدمت سربازي فوت کند و يا يکي از فرزندان ذکور خانواده‌اي که يک فرزند آن خانواده در حين انجام خدمت سربازي فوت نموده باشد.
بر اين اساس ، نحوه معافيت از خدمت فرزندان ذکور مددجويان به شرح زير است:
· يکي از فرزندان ذکور مادران فاقد شوهر تحت پوشش کميته امداد حضرت امام(ره) و سازمان بهزيستي از انجام خدمت دوره ضرورت معاف است.
· مشمولاني که حداقل يک فرزند معلول داشته باشند از انجام خدمت دوره ضرورت معاف مي‌باشند.
· تنها پسر خانواده‌هايي که داراي سه فرزند اناث يا بيشتر باشند از انجام خدمت دوره ضرورت معافند.
· مشمولاني که با معلولان اناث داراي معلوليت جسمي ـ حرکتي ازدواج کنند به صورت موقت از انجام خدمت دوره ضرورت معاف مي‌شوند و پس از گذشت پنج‌سال از استمرار ازدواج آنها معافيت موقت به معافيت دائم تبديل مي‌شود.
بر اين اساس ، مشمولاني که پدر يا مادر يا فرزند يا برادر يا خواهر آنان در راه به ثمر رسيدن انقلاب اسلامي و استمرار آن شهيد يا جانباز يا اسير يا جاويدالاثر شده يا بشوند و مراتب مورد تأييد نهادهاي ذيربط باشد به شرح ذيل از انجام خدمت سربازي معاف مي‌شوند:
· همه فرزندان ذکور شهدا و جاويدالاثران(مفقودين) از انجام خدمت دوره ضرورت معاف مي باشند.
· به ازاء هرشهيد يا آزاده با حداقل بيست و چهار ماه سابقه اسارت يا جانباز با حداقل (25%) جانبازي يا جاويدالاثر(مفقود) فاقد فرزند ذکور يک نفر از برادران آنها از انجام خدمت دوره ضرورت معاف مي‌شوند.
· به ازاء هر بيست و چهار ماه آزادگي، (25%) جانبازي و سي ماه سابقه حضور در جبهه يک نفر از فرزندان آزادگان، جانبازان و رزمندگان معاف مي‌گردد.
· اين امتيازات براي بهره‌مندي از تسهيلات اين بند قابل جمع است و درمورد معافيت کساني که مدت جانبازي يا حضور در جبهه يا مدت آزادگي و اسارت آنها در حد معافيت يک فرزند آنان نيست، با درصد جانبازي و مدت حضور در جبهه و مدت دوران اسارت محاسبه مي‌شود.
· همه مشمولين جانباز داراي حداقل ده درصد (10%) جانبازي از انجام خدمت دوره ضرورت معاف مي باشند.
· يک فرزند خوانده قانوني ذکور جانبازي که برابر گواهي بنياد شهيد و امور ايثارگران صاحب فرزند نمي شود از انجام خدمت دوره ضرورت معاف مي‌شود.
· مشمولاني که با جانبازان اناث داراي درصد جانبازي بيست و پنج درصد(25%) و بالاتر ازدواج کنند به صورت موقت از انجام خدمت دوره ضرورت معاف مي‌شوند و پس از گذشت پنج‌سال از معافيت موقت آنان در صورت استمرار ازدواج معافيت موقت به معافيت دائم تبديل مي‌گردد.
· بر اين اساس ، همه مشموليني که براي انجام خدمت وظيفه عمومي اعزام مي‌شوند، هم‌چنين کساني که از انجام خدمت معاف مي‌گردند، بايد آموزش‌هاي نظامي و انتظامي اعم از عمومي و تخصصي را مطابق دستورالعملي که توسط ستادکل با همکاري سازمان‌هاي نيروهاي مسلح تهيه مي‌شود و به تصويب فرماندهي کل مي‌رسد، طي کنند.
بر اين اساس ، نيروهاي مسلح و سازمان‌هاي وابسته و ساير دستگاه‌ها که کارکنان وظيفه را در اختيار دارند مکلفند با توجه به اعتبارات مصوب، امکانات زيست، پوشاک، خوراک، بهداشت و درمان متناسب آنان در محل خدمت را فراهم کنند.
هم‌چنين دولت موظف است اعتبارات مورد نياز براي زيست، پوشاک، خوراک، بهداشت و درمان سربازان وظيفه را به شرح ذيل در اختيار نيروهاي مسلح و ساير دستگاه‌هاي به‌کارگيرنده کارکنان وظيفه قرار دهد:
· خوراک کارکنان وظيفه به ميزان دوبرابر خوراک کارکنان دولت
· پوشاک و زيست سربازان وظيفه به ميزان سه هزاربرابر ضريب ريالي
· هزينه‌هاي بهداشت و درمان برابر سرانه مصوب دولتي
بر اين اساس ، افسران و درجه‌داران وظيفه در صورت اعزام به مأموريت يا انتقال يا خدمت در مناطق محروم و بد آب و هوا و مناطق عملياتي مشمول مقررات فوق‌العاده و مزاياي مربوط به افسران و درجه داران کادر ثابت نسبت به حقوق آنان مي‌باشند. ساير کارکنان وظيفه در موارد مذکور از دوسوم فوق‌العاده‌ها و مزاياي درجه گروهبان دومي کادر ثابت برخوردار مي‌شوند.
بر اساس اين قانون، دولت موظف است اعضاء خانوادهِ تحتِ تکفلِ کارکنان وظيفه را در طول مدت خدمت تحت پوشش قرار دهد و به آنان مستمري پرداخت کند.
هم‌چنين مشمولين خدمت دوره ضرورت چنانچه در مدت آموزش اوليه و يا در حين خدمت مرتکب غيبت يا فرار گردند به نحوي که ادامه خدمت آنان مستلزم تجديد دوره آموزش باشد، ضمن رسيدگي قانوني به غيبت يا فرار آنان، مجدداً به دوره آموزش اعزام مي‌شوند و پس از پايان آموزش در يگان قبلي به خدمت ادامه مي‌دهند. مدت آموزش قبلي اين افراد جزو خدمت آنان محسوب نمي‌شود.
بر اين اساس ، همه کارکنان وظيفه که در اجراء ماده فوق در اختيار دستگاه‌هاي دولتي و نهادها قرار مي‌گيرند بايد قبل از به‌کارگيري، دوره‌هاي آموزش نظامي مورد نياز را در نيروهاي مسلح طي نمايند.
بر اساس اين قانون، به‌منظور ارتقاء منزلت و بهينه‌سازي اوقات فراغت کارکنان وظيفه بايد زمينه‌هاي استمرار آموزش‌هاي نظامي، عقيدتي، سياسي، ورزشي، خدماتي، فني و حرفه‌اي و سوادآموزي در ضمن خدمت فراهم شود.
هم‌چنين در مراکز و پادگان‌هاي آموزشي و يگان‌ها دفتر مشاوره و راهنمايي براي کمک به سربازان و ارتباط با خانواده آنان در موارد لازم تشکيل مي‌گردد. اين دفاتر موظف‌اند به محض ورود سرباز به پادگان و يگان محل خدمت بر اساس فرم‌هاي از پيش طراحي‌شده محل آموزش و محل خدمت فرد و نحوه ارتباط خانواده با مشمول و يگان را به خانواده اطلاع دهد و نظرات خانواده را در مورد استعدادها، توانايي‌ها و ويژگي‌هاي خاص فرد جويا شود.
بر اين اساس ،همه کارکنان وظيفه و عائله تحت تکفل آنها مطابق آيين‌نامه‌اي که از سوي وزارت دفاع با همکاري وزارتخانه‌هاي کشور و تعاون، کار و رفاه اجتماعي تهيه مي‌شود و پس از تأييد ستادکل به تصويب هيأت وزيران مي‌رسد تحت پوشش بيمه خدمات درماني نيروهاي مسلح قرار مي‌گيرند.
منبع: ایسنا 
