گفتن از «قشم»، مترادف صحبت از نخستین انسان‌های تاریخ است؛ به گواه تاریخ، هخامنشیان از موقعیت جغرافیایی تنگه هرمز بیشترین بهره را برده‌اند و ناوگان دریایی خود را برای کشف راههای دریایی پیونددهنده هند و مصر به ایران و خلیج فارس، روانه کردند. حاصل این سفر‌ها به اینجا می‌رسد که مثلا عمانی‌ها تاریخچه قنات در کشورشان را به دوره داریوش هخامنشی نسبت می‌دهند و کمترین معنی این سخن، سکونت ایرانیان در بخش شمالی تنگه و جزایر ایرانی آن است.
موقعیت جغرافیایى قشم از شمال به شهر بندرعباس، مرکز بخش خمیر و بخشی از شهرستان بندر لنگه، از شمال‌شرقى به جزیره‌ى هرمز، از شرق به جزیره لارک، از جنوب به جزیره هنگام و از جنوب غربى به جزایر تنب بزرگ و کوچک و بوموسى محدود مى‌‌شود. فاصله جزیره قشم (از بندر قشم) تا بندرعباس ۲۰ کیلومتر، تا بندر هرمز ۱۸ کیلومتر، جزیره لارک (تا مرکز دهستان لارک) ۹ کیلومتر، تا جزیره بوموسى ۱۶۳ کیلومتر و جزیره تنب بزرگ ۱۱۴ کیلومتر است. فاصله آبی شهر قشم از بندرعباس ۲۲ کیلومتر و نزدیک‌ترین فاصله آبی جزیره قشم با سرزمین ما در ۱. ۸ کیلومتر در حد فاصل بندر لافت و روستای پهل از توابع بندر خمیر است. طول ۱۱۵ کیلومتری و عرض ۱۰ تا ۳۵ کیلومتری جزیره نیز نشان از طولی بودن این سرزمین دارد و از این روی، در میان عرب‌هاى منطقه، این جزیره به نام «جزیره‌الطویله» و در میان فارس‌ها به نام «جزیره دراز» معروف بوده و هم به مثابه دژی است که به چشم عبور کنندگان از تنگه هرمز خواهد نشست.
به گزارش «تابناک»، یکی از جاذبه‌های جنوب کشورمان، سفر به جزایری است که در سطح خلیج فارس پراکنده شده‌اند؛ جزایری که البته غالبا امکان سفر به آنها نیست، ولی کسانی که شکوه غروب کیش یا زیبایی دلفین‌های جنوب قشم را تجربه کرده باشند، بی‌‌گمان چشم انتظار دیدن امثال ابوموسی نیز خواهند ماند.
در این بین اما جزیره قشم از اهمیت به مراتب بسیاری برخوردار است؛ جزیره پهناور با مساحتی نزدیک به ۱۵۰۰ کیلومترمربع که نه تنها بزرگ‌ترین جزیره کشورمان به شمار می‌آید، بلکه از بسیاری از کشورهای مستقل جهان نیز بزرگتر است و به دلیل قرار گرفتن در یک موقعیت بسیار استراتزیک، حکم مادر برخی دیگر از جزایر ایرانی از جمله تنب‌ها و ابوموسی را دارد؛ جزیره‌ای که نقشه آن بی‌شباهت به یک دلفین هم نیست و جالب اینجاست که یکی از جاذبه‌های گردشگری آن، دیدن شنای این پستانداران زیبا و باهوش دریایی در جنوب جزیره است.
این در حالی است که این جزیره، مرکزیت شهرستانی با نام قشم قرار داده شده که جزایر هرمز، لارک و هنگام در زیرمجموعه آن قرار می‌گیرند و بدین ترتیب، شهرستانی روی آب پدید می‌آید که همه ساکنین آن ایرانی نهاد هستند؛ این را می‌شود از روی اسامی چون دیرستان، رمکان، درگهان، سوزا، رمچاه، دولاب، کانی و... دریافت که مردمان سراسر مسلمان این خطه بر روی شهر‌ها و روستا‌هایشان گذاشته‌اند.
البته این جزیره تاریخی از دیدگاه دیگری هم برای ما ایرانیان حائز اهمیت است؛ چند سال پیش و پس از افول سلسله‌های قدرتمند پادشاهی در کشورمان، قشم به تصرف دریانوردان پرتغالی درآمد و نه تنها سال‌ها دژ مستحکم این کشور برای تسلط به آب‌های خلیج فارس و گهواره تمدن به شمار می‌رفت، بلکه تبدیل به ابزاری برای تحت فشار قرار دادن کشورمان شده بود و حضور بیگانگان در آن، تهدید همیشگی برای تمامیت ارضی کشورمان به شمار می‌آمد.
ابرانیان پیش از اسلام، جزیره قشم را یتوکاوان، ابن کوان، برخت، ابرکافان و لافت می‌خواندند و به تدریج این نام‌ها به فراموشی گرایید و نام‌های کشم و قشم متداول شد. در زمان شورش مغول و هرج و مرج آندوران، رئیس قبیله‌ای که نورو نام داشت، به جزیره قشم آمده، در آنجا سکونت و اماکنی بنا کرد و نام شاهی بر خود گذاشته و ملقب به نورانشاه شد. البته این تاریخ اولیه کشف دلفین ایرانی خلیج فارس نیست، بلکه همان گونه که آمده، این جزیره از زمان هخامنشیان و چه بسا پیشتر هم ساکنانی داشته که هم به فنون روز آشنایی داشتند و هم دریانوردی می‌دانستند. جالب اینجاست که بدانید: برخى کیش را که اکنون نام جزیره دیگرى در خلیج فارس است و آن را قیس مى‌نامیدند، نام جزیره قشم دانسته‌اند و گفته‌اند، چون شکل این جزیره شبیه تَرْکَش (یا تیردان) است، آن را کیش که به این معناست، خوانده‌اند. اعتمادالسلطنه نیز در مرآه‌البلدان مى‌نویسد: «جزیره قشم یا کیش که آن را باسعیدو (نام خور و بندرى در بن غربى جزیره) هم مى‌گویند، چون شبیه به ترکش، یعنى جعبه تیر است، آن را به فارسى کیش گفته‌اند». این اشغال سالیان درازی ادامه یافت تا با تدبیر امام قلی خان و یاری جستن از انگلیسی‌ها به عنوان دشمن مشترک، این سرزمین دوباره به کشورمان پیوند خورد و چندی است که سالروز این واقعه، روز خلیج فارس نام گرفته و گرامی داشته می‌شود؛ سرزمینی مهم که بسیار مورد طمع انگلیسی‌ها، پرتغالی‌ها و حتی بعد‌تر، هلندی‌ها و عمانی‌ها هم بود؛ اما هر بار به تدبیری خاص حفظ شد تا ماجرایی شبیه آنچه در هنگ کنگ بر چین رفت، تکرار نشود.
این در حالی است که تهدیدهایی از دست آنچه دشمنان به دنبالش هستند، برای این خطه نیز وجود دارد، ولی روحانیون اهل سنت و شیعه قشم، سال‌ها برادرانه در کنار هم زندگی کرده‌اند و تا کنون هیچ اختلافی در میان آنها دیده نشده؛ حتی روحانیت اهل سنت این جزیره تا کنون بار‌ها تلاش‌هایی را که از سوی وهابیت صورت گرفته، خنثی کرده است.
در حالی که اخبار رسیده، حکایت از آن دارد که برخی کشورهای جنوب خلیج فارس، برای ایجاد تفرقه بین روحانیون شیعه و سنی جزیره برنامه ریزی کرده‌اند. هرچند تاکنون موفق به انجام این کار نشده‌اند، مراقبت هر دو طرف می‌تواند نقشه‌های آنان در آینده را نیز نقش بر آب کند.
بد نیست به روایت تصاویر، به گشت و گذار در جزیره‌ای برویم که بر خلاف تصورمان، خودروهای بسیاری با پلاک متفاوت با منطقه ویژه دارد و مهربانی مردمان و زیبایی‌هایش، آن را بسیار مسافرپذیر کرده:
تو رو خدا نذارین اینم مثل قضیه دریای خزر و عهد نامه گلستان و ترکمانچای بشه 
نه تنها نمیشه این سری یه چیزی هم از این عرب ها می گیریم 
