وقتی برای خروج از سالن هم کشته می‌دهیم!
نونهالان مظلوم بهاره شادمهر، مهدی مولایی و نگار صالحی، پیش از آنکه دریابند در جامعه‌ای بی‌نظم زندگی می کنند و پیش از آنکه بتوانند عجله را با دستان کوچک خود بخش کنند، قربانی تعجیل در رفتار ایرانی شدند. شاید قبرهای کوچکشان مسئولان رسانه در کشور ما را وادارد بدون ملاحظه شادی یا غم دشمن با نشان دادن بی‌پرده معضلات رفتاری جامعه، زمینه به فعلیت رساندن استعداد ایرانی در منظم ساختن جامعه‌ای که نامش به نام اهل بیت پیوند خورده است، فراهم آورند!
محمد مطهری، فرزند روحانی استاد شهید مطهری با فرستادن یادداشتی برای «تابناک»، به بررسی حادثه خرمدره از زاویه‌ای دیگر پرداخته است.
وی با تأکید بر اینکه نوشته وی، ناظر بر کوتاهی‌های احتمالی صورت گرفته از طرف برگزارکنندگان یا مسئولان محلی نیست، نکاتی را یادآوری کرده که فرازهایی از این نوشته از این قرار است:
ـ کمتر کسی است که نداند جامعۀ ما به دردی به نام «تعجیل» مبتلاست. فرض کنیم در حادثه خرمدره، دست‌اندرکاران برنامه و مسئولان محلی مقصر بوده‌اند و از جمله در پایان مراسم در اصلی را بسته‌اند و تنها دو در خروجی فرعی باز بوده است. آیا می‌توان انکار کرد که اگر در همین سالن سه هزار نفری، حتی ده هزار نفر هم جمع شده بودند ولی در عوض برخی از حضار هنگام خروج تعجیل نمی‌کردند، هیچ کس آسیب نمی‌دید؟ آیا کشته شدن هفت نفر هنگام خروج از استادیوم آزادی در پنجم فروردین ۸۴ نیز به دلیل شمار بیش از اندازه بینندگان بود یا به سبب رعایت نکردن فرهنگ خروج توسط برخی تماشاگران؟
ـ هر روز در جامعۀ ایرانی «عجله کردن» در همه جا از صف نان و پمپ بنزین و عابر بانک گرفته تا رانندگی و مکان‌های مقدس و سفره‌های عروسی، هزاران و شاید ده‌ها هزار مصداق پیدا می‌کند که حاصل آن در قالب اذیت دیگران یا بگو مگو و کشمکش، ضرب و جرح و گاهی حتی قتل جلوه‌گر می‌شود؛ «عجله برای هیچ». شمال شهری و جنوب شهری، مذهبی و غیر مذهبی، ثروتمند و فقیر و انقلابی و غیر انقلابی نمی‌شناسد. افراد عجول مانند افراد صبور در همۀ اقشار پراکنده‌اند. به یاد داریم که وقتی در مهر ماه ۸۷ نمایندگان گینس مشغول اندازه‌‌گیری ساندویچ ۱۵۰۰ متری شترمرغ در پارک ملت برای ثبت رکوردی جهانی بودند، رکورد جهانی پیش از پایان اندازه گیری بر اثر هجوم مردم خورده شد.
ـ اکنون پرسش اصلی این است: برای جامعه‌ای که حاضر است تاوان تعجیل را با آبروریزی برای نام ایرانی و حتی شیعه بپردازد و با مجروح و کشته دادن هم از عجله کردن دست بردار نیست، «گام نخست» و راهکار فوری کدام است؟ هرچند برای اصلاح این نوع رفتار‌ها در یک جامعه، معمولا باید از آموزش آغاز کرد، اما جامعه ما مقدم بر آموزش، نیازمند امر دیگری است. ما مقدم بر آموزش، نیازمند «تلنگر» و بلکه شوک هستیم. این تلنگر جز با مقایسه صریح میان وضع موجود خودمان و نمونه‌های فراوانی از نظم و انضباط در برخی کشورهای اسلامی و غیر اسلامی امکان پذیر نیست.
ـ این وظیفه رسانه ملی است که با برنامه‌های مناسب مقایسه‌ای، غیرت ملی و دینی جامعه را در این عرصه تحریک کند؛ البته اگر عدم صداقت رسانه‌ای بگذارد. متأسفانه گمان می‌کنیم، اگر مردم را نسبت به نظمی که در برخی کشورهای غربی و شرقی عالم هست، بی‌خبر بگذاریم و صرفا عیب‌های دیگران را نشان داده و از خودمان تعریف کنیم، مردم دلگرم می‌شوند. ما هنوز به دلیل مصلحت سنجی‌های خود ساخته ـ مانند اینکه مردم ناامید می‌شوند ـ حاضر نیستیم یک گزارش پنج دقیقه‌ای از نحوه رانندگی یا احترامی که به عابر حتی در یک کشور اسلامی گذاشته می‌شود، پخش کنیم.
ـ ما در مجموع ملت خوبی هستیم و از برخی جهات هم ممکن است، بهترین باشیم، ولی نباید بپنداریم از «همه جهات» در عالم سرآمدیم و این متأسفانه چیزی است که به جامعه القا می‌شود. جامعه ما به شوک رفتاری نیاز دارد تا ظرفیت عظیمی که برای اصلاح رفتار در آن وجود دارد، تبلور یابد. تعریف از ملت ایران نباید مانع طرح مشکلات رفتاری ما در مقایسه با دیگر کشور‌ها شود. آیا از این همه تعریف از خود و عیب‌جویی از دیگران خسته نشدیم؟
ـ نونهالان مظلوم بهاره شادمهر، مهدی مولایی و نگار صالحی پیش از آنکه بفهمند در جامعه‌ای بی‌نظم زندگی می‌کنند و پیش از آنکه بتوانند عجله را با دستان کوچک خود بخش کنند، قربانی تعجیل در رفتار ایرانی شدند. شاید قبرهای کوچکشان، مسئولان رسانه در کشور ما را وادارد بدون ملاحظه شادی یا غم دشمن با نشان دادن بی‌پرده معضلات رفتاری جامعه، زمینه به فعلیت رساندن استعداد ایرانی را در منظم ساختن جامعه‌ای که نامش به نام اهل بیت پیوند خورده است فراهم آورند.
ـ ما افتخار داریم که پیرو مکتبی هستیم که امام معصومش در بیش از دوازده قرن پیش ـ که نه ماشینی بوده و نه خیابان و جاده به معنای امروز و رفت و آمد با اسب و شتر انجام می‌گرفته ـ از حق تقدم داشتن پیاده بر سواره سخن گفته است. (امام صادق (ع): من الجور ان یقول الراکب للماشی الطریق) و یا در آن زمان به راکبان توصیه شده که هنگام عبور، به عابران توجه داشته و آنان را از حضور خود آگاه کنند (من الحق ان یقول الراکب للماشی الطریق (فروع کافی، ج ۶، ص ۵۴۰)).
ـ تصمیم‌گیران عزیزی که هر حرفی را با سود و زیانش برای نظام می‌سنجند، بدانند که نشان دادن معضلات رفتاری جای نگرانی نیست، بلکه مشکل رفتار ایرانی مربوط به دوران پس از انقلاب نیست تا نشان دادن صریح برخی عقب‌ماندگی‌های رفتاری، غباری بر دامن نظام بنشاند؛ برخی از آن‌ها چند دهه و گاهی چند سده سابقه دارند.
متن کامل این یادداشت را می‌توانید در ستون سمت راست با نام «نونهالانی که زیر گامهای «تعجیل» ما جان باختند» بخوانید.
وی با تأکید بر اینکه نوشته وی، ناظر بر کوتاهی‌های احتمالی صورت گرفته از طرف برگزارکنندگان یا مسئولان محلی نیست، نکاتی را یادآوری کرده که فرازهایی از این نوشته از این قرار است:
ـ کمتر کسی است که نداند جامعۀ ما به دردی به نام «تعجیل» مبتلاست. فرض کنیم در حادثه خرمدره، دست‌اندرکاران برنامه و مسئولان محلی مقصر بوده‌اند و از جمله در پایان مراسم در اصلی را بسته‌اند و تنها دو در خروجی فرعی باز بوده است. آیا می‌توان انکار کرد که اگر در همین سالن سه هزار نفری، حتی ده هزار نفر هم جمع شده بودند ولی در عوض برخی از حضار هنگام خروج تعجیل نمی‌کردند، هیچ کس آسیب نمی‌دید؟ آیا کشته شدن هفت نفر هنگام خروج از استادیوم آزادی در پنجم فروردین ۸۴ نیز به دلیل شمار بیش از اندازه بینندگان بود یا به سبب رعایت نکردن فرهنگ خروج توسط برخی تماشاگران؟
ـ هر روز در جامعۀ ایرانی «عجله کردن» در همه جا از صف نان و پمپ بنزین و عابر بانک گرفته تا رانندگی و مکان‌های مقدس و سفره‌های عروسی، هزاران و شاید ده‌ها هزار مصداق پیدا می‌کند که حاصل آن در قالب اذیت دیگران یا بگو مگو و کشمکش، ضرب و جرح و گاهی حتی قتل جلوه‌گر می‌شود؛ «عجله برای هیچ». شمال شهری و جنوب شهری، مذهبی و غیر مذهبی، ثروتمند و فقیر و انقلابی و غیر انقلابی نمی‌شناسد. افراد عجول مانند افراد صبور در همۀ اقشار پراکنده‌اند. به یاد داریم که وقتی در مهر ماه ۸۷ نمایندگان گینس مشغول اندازه‌‌گیری ساندویچ ۱۵۰۰ متری شترمرغ در پارک ملت برای ثبت رکوردی جهانی بودند، رکورد جهانی پیش از پایان اندازه گیری بر اثر هجوم مردم خورده شد.
ـ اکنون پرسش اصلی این است: برای جامعه‌ای که حاضر است تاوان تعجیل را با آبروریزی برای نام ایرانی و حتی شیعه بپردازد و با مجروح و کشته دادن هم از عجله کردن دست بردار نیست، «گام نخست» و راهکار فوری کدام است؟ هرچند برای اصلاح این نوع رفتار‌ها در یک جامعه، معمولا باید از آموزش آغاز کرد، اما جامعه ما مقدم بر آموزش، نیازمند امر دیگری است. ما مقدم بر آموزش، نیازمند «تلنگر» و بلکه شوک هستیم. این تلنگر جز با مقایسه صریح میان وضع موجود خودمان و نمونه‌های فراوانی از نظم و انضباط در برخی کشورهای اسلامی و غیر اسلامی امکان پذیر نیست.
ـ این وظیفه رسانه ملی است که با برنامه‌های مناسب مقایسه‌ای، غیرت ملی و دینی جامعه را در این عرصه تحریک کند؛ البته اگر عدم صداقت رسانه‌ای بگذارد. متأسفانه گمان می‌کنیم، اگر مردم را نسبت به نظمی که در برخی کشورهای غربی و شرقی عالم هست، بی‌خبر بگذاریم و صرفا عیب‌های دیگران را نشان داده و از خودمان تعریف کنیم، مردم دلگرم می‌شوند. ما هنوز به دلیل مصلحت سنجی‌های خود ساخته ـ مانند اینکه مردم ناامید می‌شوند ـ حاضر نیستیم یک گزارش پنج دقیقه‌ای از نحوه رانندگی یا احترامی که به عابر حتی در یک کشور اسلامی گذاشته می‌شود، پخش کنیم.
ـ ما در مجموع ملت خوبی هستیم و از برخی جهات هم ممکن است، بهترین باشیم، ولی نباید بپنداریم از «همه جهات» در عالم سرآمدیم و این متأسفانه چیزی است که به جامعه القا می‌شود. جامعه ما به شوک رفتاری نیاز دارد تا ظرفیت عظیمی که برای اصلاح رفتار در آن وجود دارد، تبلور یابد. تعریف از ملت ایران نباید مانع طرح مشکلات رفتاری ما در مقایسه با دیگر کشور‌ها شود. آیا از این همه تعریف از خود و عیب‌جویی از دیگران خسته نشدیم؟
ـ نونهالان مظلوم بهاره شادمهر، مهدی مولایی و نگار صالحی پیش از آنکه بفهمند در جامعه‌ای بی‌نظم زندگی می‌کنند و پیش از آنکه بتوانند عجله را با دستان کوچک خود بخش کنند، قربانی تعجیل در رفتار ایرانی شدند. شاید قبرهای کوچکشان، مسئولان رسانه در کشور ما را وادارد بدون ملاحظه شادی یا غم دشمن با نشان دادن بی‌پرده معضلات رفتاری جامعه، زمینه به فعلیت رساندن استعداد ایرانی را در منظم ساختن جامعه‌ای که نامش به نام اهل بیت پیوند خورده است فراهم آورند.
ـ ما افتخار داریم که پیرو مکتبی هستیم که امام معصومش در بیش از دوازده قرن پیش ـ که نه ماشینی بوده و نه خیابان و جاده به معنای امروز و رفت و آمد با اسب و شتر انجام می‌گرفته ـ از حق تقدم داشتن پیاده بر سواره سخن گفته است. (امام صادق (ع): من الجور ان یقول الراکب للماشی الطریق) و یا در آن زمان به راکبان توصیه شده که هنگام عبور، به عابران توجه داشته و آنان را از حضور خود آگاه کنند (من الحق ان یقول الراکب للماشی الطریق (فروع کافی، ج ۶، ص ۵۴۰)).
ـ تصمیم‌گیران عزیزی که هر حرفی را با سود و زیانش برای نظام می‌سنجند، بدانند که نشان دادن معضلات رفتاری جای نگرانی نیست، بلکه مشکل رفتار ایرانی مربوط به دوران پس از انقلاب نیست تا نشان دادن صریح برخی عقب‌ماندگی‌های رفتاری، غباری بر دامن نظام بنشاند؛ برخی از آن‌ها چند دهه و گاهی چند سده سابقه دارند.
متن کامل این یادداشت را می‌توانید در ستون سمت راست با نام «نونهالانی که زیر گامهای «تعجیل» ما جان باختند» بخوانید.
