به دنبال کارشکنیهای اخیر سایت گوگل درباره نامگذاری خلیج فارس در موتور جستجوی خود، دکتر محسن رضایی دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام، نامهای اعتراضآمیز، به زبان انگليسي، خطاب به «لری پیج»، مدیرعامل شرکت گوگل نوشته است.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دکتر محسن رضایی، ترجمه فارسي این نامه به شرح زیر است:
جناب آقای دکتر لری پیج
مدیر عامل محترم شرکت گوگل
در ماههای اخیر در سایت گوگل نسبت به «خلیج فارس» که در قلب ملت ایران جای دارد، تحریفهایی شده است که در صدد برآمدم، نامهای به شما و مخاطبین گوگل و افکار عمومی بنویسم که هم جنابعالی یک اقدام شایستهای را انجام دهید و هم مردم جهان بدانند که اسناد و مدارک اثبات خلیج فارس، مربوط به تاریخ بشریت است و انکار ناشدنی است.
این نامه را به نمایندگی مردمی مینویسم که سالها ـ بلکه قرنها ـ برای دفاع از آب و خاکش میهنشان و نیز صلح و امنیت منطقه پیرامونیشان ایستادهاند و تاریخ و جغرافیای تمدنشان را در پیوند با آموزههای دینیشان با حساسیت پاسداری کردهاند و امروز نگاههایشان متوجه شماست.
تغییرات و نوآوریهای تکنولوژیک در دهههای اخیر، جامعه انسانی کنونی را دگرگون ساخته و جهان به شاهراه بزرگ مویرگی شبیه شده که فرایند انتشار اطلاعات در آن به سریعترین شکل ممکن مقدور شده است. جهان معاصر آکنده از نظامها و ابزارهای گوناگون اطلاعرسانی است و شبکه جهانی اینترنت در تغییر این روند نقشی جدی ایفا میکند. موتور جستجوگر گوگل ـ که یکی از مهمترین موتورهای جستجو در فضای مجازی است ـ در میان کاربران از جایگاه خاصی برخوردار است و همین اهمیت، سبب شده تا بیشتر کاربران به دادههای این موتور جستجوگر اعتماد کنند که البته این موضوع وظیفه و تعهد مسئولان شرکت گوگل را دوچندان میکند.
در قرون گذشته، ملتها با رسانههای مکتوب به انتشار اطلاعات میپرداختند تا در این رهگذر به ثبت میراث فرهنگی، هنری، سیاسی، اقتصادی و معنوی خویش اقدام نمایند. میراثی که اکنون متعلق به کشوری خاص نیست، بلکه مجموعه میراث جهانی بشر را شکل دادهاند و در این بین نهایت تلاش خویش را به کار گماردهاند تا اطلاعاتشان همراه با دقت، صحت و اصالت باشد. اکنون که به کمک بهرهگیری از ابزارهای تکنولوژیک، فرصت بهتری برای بشر فراهم شده، لازم است، صحت اصالت و دقت اطلاعات منتشره در فضای جهان گستر وب با دقت و وسواس لازم صورت پذیرد تا کاربران با اعتماد بیشتر بتوانند نیازهای خویش را تأمین کنند.
به تازگی در میان کاربران اینترنت و به ویژه کاربران از موتور جستجوگر گوگل، تحریفات زیادی صورت پذیرفته است که مهمترین آنها، تغییر نام جای تاریخی و فرهنگی «خلیج فارس» است.
این نام جای که طی قرون متمادی مورد استفاده جغرافیدانان، محققین، سیاستمداران، مورخین و... بوده است، در اقدامی پرسشبرانگیز و غیرحرفهای در موتور جستجوگر گوگل تحریف شده است که این مسأله با جریان آزاد و مطمئن اطلاعات در شاهراه جهانی اینترنت در تناقض است. این قبیل تحریفات نه تنها با جریان سالم فرهنگی در تناقض است، بلکه باعث جدایی بین ملتها شده و با رسالت اخلاق حرفهای رسانهای در تضاد است.
«خلیج فارس»، دریایی است تاریخی، میان ایران و شبه جزیره عربستان، به درازای حدود ۸۰۰ کیلومتر از کرانههای اروندرود به طرف جنوب شرقی تا شبه جزیره «مسندام» در عمان و سپس با اقیانوس هند ارتباط مییابد. اکنون ژرفای آن به ندرت از ۹۰ متر فراتر میرود و بیشترین عمق آن ۱۸۰ متر در نزدیکی رأس مسندام است.
در اینجا قصد ندارم تا سیر تاریخی نام جای «خلیج فارس» و کنشهای گوناگون فرهنگی انجام شده در آن را واکاوی کنم؛ اما برای روشن شدن بخشی از آنچه امروز توسط شما و در حالتی تحریف آمیز ـ که شاید تعبیر «سرقت تاریخ» بر آن درستتر باشد ـ بر این مکان جغرافیایی رفته است، ناگزیرم بر اساس منابع کهن موجود در کتابخانههای معتبر دنیا، حکایتی هر چند مختصر از اشکال گونه گون این نام جای را روایت کنم.
۱ـ قدیمیترین سندی که نام «خلیج فارس» در آن ذکر شده، متون بازمانده آشوری است که در آن «خلیج فارس» را «نارمرتو» (Narmeratu، به معنای رود تلخ) نامیدهاند. در دوره هخامنشی دریای جدا کنندهٔ خلیج فارس از شبه جزیرهٔ عربستان را پارسا درایا (Parsa draya یعنی دریای پارس) میخواندند و یونانیان آن را «سینوس پرسیکوس» (Sinus persicuss خلیج فارس) مینامیدند.
البته در برخی آثار به جای مانده از زبان یونانی، به گونهای متفاوت، به هر دو نام «خلیج فارس» و «دریای پارس» اشاره شده است. چنانکه در جغرافیای «استرابون» (Strabo) در قرن اول پیش از میلاد (ج۷، ص ۱۵۴، ۳۰) خلیج فارس «پرسیکوس کلپس» و دریای پارس «پرساس تالاتا» نامیده شده است. «پلینی/ پلینیوس» مورخ و طبیعیدان رومی (ج۲، کتاب ۶، ص ۴۲۰) در قرن اول میلادی دو واژه «پرسیکوس» و «پرسیکوم» را برای «خلیج فارس» به کاربرده است. آریانوس (Aryanus) مورخ رومی یونامی الاصل نیز در قرن دوم میلادی (ج ۲، ص۲۶۸، ۳۶۲، ۳۸۴، ۴۳۲) خلیج فارس را «کلپس پرسیکوس» و دریای پارس را «تالاسا پرسیکا/ پرساس تالاسان» نامیده است. همچنین در جغرافیای بطلمیوس (Claudius Ptolemy) که در قرن سوم هجری، قرن نهم میلادی به عربی ترجمه شده، اصطلاح «الخلیج الفارسی» بارها دیده میشود.
«پارسا درایای ایرانی» بعدها در جغرافیای روم به شکل «ماره پرسیکوم» «Mare Persicum» (دریای پارس) استفاده شد. این واژه از واژگان رومی یا مستقیم از نامهای ایرانی به منابع تاریخی و جغرافیای عربی در دوران اسلامی راه پیدا کرد. در بسیاری از کتابها، هر دو نام به جای مانده از تمدنهای ایرانی و یونانی همزمان به کار میرفتند؛ یعنی «پارسا درایای ایرانی» را «بحرفارس» و «سینوس پرسیکوس» یونانی را «خلیج فارس» میخواندند. این نام جای در سایر زبانهای زنده دنیا، از جمله فرانسه، انگلیسی، آلمانی، ایتالیایی، روسی، ژاپنی، چینی، ترکی، و عربی نیز راه پیدا کرده است.
۲ـ پس از ظهور دین مبین اسلام، مورخین و جغرافیدانان اسلامی نیز هماره بر نام «خلیج فارس» تأکید داشتند و سراسر «خلیج فارس» در دوران باستان را متعلق به ایران دانستهاند که برای پرهیز از طولانی شدن کلام، تنها به ذکر نامشان بسنده میکنم.
جدول نویسندگان به ترتیب تاریخ تألیف
ردیف | نام نویسنده | نام کتاب | سال تالیف | نام بکاررفته |
1 | ابن فقیه | البدان | 279 ه.ق | بحر فارس |
2 | ابن رسته | الاعلاق النفیسه | 290 ه.ق | خلیج فارس |
3 | سهراب | عجایب الاقاسیم السبعه | قرن سوم هجری | بحر فارس |
4 | ابن خردادبه | المسالک الممالک | قرن سوم هجری | بحر فارس |
5 | بزرگ بن شهریار | عجایب الهند | 342 ه.ق | بحر فارس |
6 | اصطخری | المسالک الممالک | قرن چهارم هجری | بحر فارس |
7 | مسعودی | مروج الذهب | 355 ه.ق | خلیج الفارسی |
8 | ابن مطهر | البدء و التاریخ | 355 ه.ق | خلیج الفارسی |
9 | ابوریحان بیرونی | التفهیم | قرن پنجم ه.ق | خلیج پارس، دریای پارس |
10 | ابن حوقل | صوره الارض | 367 ه.ق | بحر فارس |
11 | مولف ناشناخته | حدود العالم من المشرق الی المغرب | 372 ه.ق | خلیج فارس دریای پارس |
12 | مقدسی | احسن التقاسیم فی معرفته الاقالیم | 375 ه.ق | بحر فارس |
13 | محمد بن نجیب | جهان نامه | قرن چهارم ه.ق | بحر فارس |
14 | ابن بلخی | فارسنامه | 500 ه.ق | بحر فارس |
15 | طاهر مروزی | طبایع الحیوان | 514 ه.ق | الخلیج الفارسی |
16 | شریف ادریسی | نزهه المشتاق | 560 ه.ق | بحر فارس |
17 | یاقوت حموی | معجم البلدان | 727 ه.ق | بحر فارس |
18 | انصاری الدمشقی | نخبه الدهر | 727 ه.ق | بحر فارس |
19 | ابوالفداء | تقویم البدان | 732 ه.ق | بحر فارس |
20 | شهاب الدین احمد نویری | نهایه الارب | 733 ه.ق | خلیج فارس |
21 | حمدالله مستوفی | نزهه القلوب | قرن هشتم ه.ق | خلیج فارس |
22 | ابوحض ابن الوردی | خریده العجایب | قرن هشتم ه.ق | بحر فارس |
23 | ابن بطوطه طنجی | رحله | قرن هشتم ه.ق | بحر فارس |
24 | قلقشندی | صبح الاعشی | قرن نهم ه.ق | بحر فارس |
25 | حاجی خلیفه | جهان نما | قرن یازدهم ه.ق | بحر فارس |
26 | البستانی | دایره المعارف البستانی | 883 ام | الخلیج العجمی |
آنچه گفته شد، بخش کوچکی از صدها منبع موجود درباره این نام جای تاریخی است؛ البته بررسی و مراجعه به کتب تألیفی در کشورهای عربی تا پیش از سالهای ۱۹۷۰ میلادی، درست بودن این موضوع را بیشتر اثبات مینماید.
ملت متمدن و تاریخساز ایران، بنیانگذاران اصول راستین اخلاقی، احترام متقابل به بشریت و حفظ ارزشها و کرامتهای انسانی و مروج آموزههای الهی بودهاند؛ ملتی که عصاره و جان کلامش، شاه بیت شاعر بزرگ ایران، سعدی شیرازی است، پیام نوع دوستی مردم ایران به جهانیان و بیانگر حقایقی روشن از فرهنگ و تمدن آن است.
انتظار میرود، شرکت گوگل بستری برای ایجاد دوستی، مهربانی و صلح در میان ملتها باشد، نه محلی برای جدایی و ایجاد تنش میان ملتها. ملت فرهنگمدار و صلح طلب و نوع دوست ایران، انتظار دارد با اصلاح این اشتباه بزرگ تاریخی در مسیر امانتداری و اطلاعرسانی دقیق، درست و کامل قرار گیرید.
فراموش نکنید، با اشاراتی که به اسناد موجود از نام جای «خلیج فارس» برشمردم، افکار عمومی جهانیان و به ویژه مردمان ایران، به انتخاب شما، مینگرد؛ انتخاب میان «سرقت تاریخ و خدشه در اسناد» یا «امانتداری و اطلاعرسانی دقیق».