سرمایه های مملکت کجا هزینه می‌شود

این روز ها معیشت و مباحث اقتصادی اولویت اصلی مردم است. در هر کوی و برزنی سوال اصلی شهروندان این است که دلیل افزایش قیمت ها چیست؟ چرا یک روز دلار راه افزایش قیمت را می پیماید و چرا یک روز سکه در گرداب تورم می افتاد؟ چرا یک روز مرغ نایاب می شود و روز دیگر روغن نباتی و ...؟ این موارد را با ارسلان فتحی پور رئیس کمیسیون اقتصادی مجالس هشتم و نهم درمیان گذاشتیم که در ادامه شما را به مطالعه آن فرا می خوانیم.

تابناک: مدتی است که وضعیت اقتصادی کشور متلاطم شده است و از یک سال و نیم پیش تاکنون هر چند وقت یکبار شاهد نابسامانی در یکی از بازار های اقتصادی کشور هستیم . ریشه این تلاطم های اقتصادی چیست؟ برخی آن را ناشی از نقدینگی و برخی دیگر آن را ناشی از سیاست های پولی و مالی کشور می دانند و برخی هر دو و برخی دیگر به دلیل سوء مدیریت. مهمترین عامل بروز این نابسامانی ها چیست؟

 
فتحی پور: نقدینگی موجود در کشور نسبت به 5 سال گذشته از 70 هزار میلیارد تومان به 385 هزار میلیارد تومان رسیده است. سیاست گذاری بانک مرکزی در این مدت ضعیف بوده است. بانک مرکزی باید استقلال داشته باشد و خودش تصمیم گیرنده باشد. کمیته های ارزی بانک مرکزی نباید از بین می رفت و تمام سیاست گذاری های ارزی و ریالی باید در بانک مرکزی انجام می شد. نه اینکه بانک مرکزی دستوری عمل کند. مردم به مسئولین بی اعتماد شده اند. وقتی مسئولی صحبتی می کند و فردا این وعده محقق نمی شود باعث بی اعتمادی مردم می شود و مردم هم به سمت خرید و فروش ارز و سکه می روند. متاسفانه در اقتصاد اگر مشکلی را در دو سه روز اول علاج کردیم، می توان مشکل را برطرف کرد اما اگر مدتی از آن بگذرد به سادگی قابل علاج نیست.

از طرف دیگر به یکباره شاهد کاهش سود سپرده های بانکی بودیم. کاهش سود سپرده های بانکی مردم را ترغیب کرد که سپرده های خود را از بانک ها خارج کنند و به خرید ارز و سکه روی بیاورند. با این اقدامات نقدینگی در جامعه بیشتر شد. سود سپرده  بانکی باید متناسب با تورم باشد که این کار اتفاق نیافتاد. باید بپذیریم که اقتصاد یک علم است. اقتصاد را نمی توان دستوری اداره کرد. تیم اقتصادی بانک مرکزی و دولت چه کسانی هستند؟ مشاوران اقتصادی این دولت چه کسانی هستند؟ باید به مردم پاسخ دهند و علت ها را بیان کنند .  تحریم ها از سال 59 تاکنون وجود داشته و حتی شرایطی بدتر از این را نیز داشته ایم چرا تا به حال چنین شرایطی در کشور به وجود نیامد.

بر اساس گزارش بانک مرکزی 19 میلیارد دلار ارز در دست مردم است. جای شگفتی و سوال است که چگونه این همه ارز در بین مردم توزیع شده است. چه کسی این ارز را به جامعه تزریق کرده است؟ آیا این اتفاق چیزی غیر از بی تدبیری بانک مرکزی می تواند باشد؟ باید این را پرسید، ارز دولتی‌ای که در اختیار نهادهای و سازمانها و شرکت هایی از قبیل پتروشیمی ها قرار گرفته است، بازگشتی داشته است؟ پتروشیمی ها ارز دولتی می گیرند اما محصولات خود را با قیمت ارز آزاد می فروشند.

تابناک: یکی از راه حل هایی که اخیرا به آن روی آورده است تشکبل اتاق مبادلات ارزی است به نظر شما آیا این اتاق توانسته موفق عمل کند؟

فتحی پور: اتاق مبادلات ارزی و امثال آن اقداماتی من درآوردی است. در تمام دنیا مسئول سیاست گذاری های پولی و مالی بانک مرکزی است. بانک مرکزی باید کمیته های تخصیص ارز را تشکیل دهد و نظارت داشته باشد . امروز مردم به چشم سرمایه به ارز نگاه می کنند. این نحوه نگرش مردم به منابع ارزی کشور که ناشی از عدم ثبات قیمت ارز است باعث ایجاد مشکل در اقتصاد کشور شده است.
 
 افراد متعددی هستند که ثبت سفارش های میلیاردی کرده اند اما بانک مرکزی به تعهدات خود عمل نکرده است. تمام صنوف تولیدی با مشکل مواجه شده اند و بی ثباتی دارد کشور را به نابودی می کشاند و اینها تنها به دلیلی بی تدبیری هاست. 3842 پرونده در ستاد مبادلات ارزی تشکیل شده است و تنها 230 میلیون دلار توانسته است جابجا کند و با این اوصاف ستاد مبادلات ارزی هم موجب تورم و گرانی شده است. ثبت سفارش ها باید بر اساس نیازها باشد. مگر می شود با زور بازار را کنترل کرد.

آقایان اولویت های تخصیص ارز را جابجا کرده اند. آقایان برای واردات آدامس ارز مبادله ای داده اند. مفسده ها هر روز بیشتر می شود. چه ضرورتی دارد که به کالاهای لوکس و غیرضروری ارز اختصاص داده شود؟ اگر بخواهیم ارزی بدهیم باید به کالاهای اساسی بدهیم. ما می خواستیم با دادن ارز مرجع به کالاهای اساسی بحث روانی بازار را کنترل کنیم اما از سوی دیگر رانت خواری شکل گرفته است.

طبق قانون برای کالاهای اساسی ارز 1226 تومانی داده می شود، اما واردکنندگان همین کالاها را به مردم با ارز 4000 تومانی تحویل می‌دهند. باید نظارت کنیم و قیمت ها کنترل شود و باید سیستم توزیع مناسبی در کشور ایجاد شود تا کالاها با قیمت واقعی به دست مردم برسد. مگر نمی‌خواهیم که در جنگ اقتصادی غرب بر علیه کشورمان اقتصاد مقاومتی را پیاده کنیم؟

تابناک: مشکلاتی که در صنعت فولاد وجود داشت منجر به اختلاس 3 هزار میلیاردی شد و اکنون مشکلاتی در صنعت پتروشیمی کشور به وجود آمده است و مواد مورد نیاز به دست تولید کنندگان نمی رسد. محصولات پتروشیمی با ارز دولتی تولید می شوند اما عمده آن صادر می شود در حالیکه تولید کنندگان داخلی به شدت نیازمند مواد اولیه هستند و یا به قیمت آزاد در بازار توزیع می شود و این موضوع سود هنگفتی را نصیب دلالان و سودجویان کرده است. کمیسیون اقتصادی مجلس چه اقداماتی را در این مورد انجام داده است تا ماجرایی مانند اختلاس 3 هزار میلیاردی رخ ندهد؟


فتحی پور: باید دید ارز در اختیار چه کسانی قرار می گیرد. ما از بانک مرکزی خواسته ایم که تراز تجاری خود را ارائه کند اما تا به حال چیزی به دست ما نرسیده است. در صورت عدم تمکین بانک مرکزی بر اساس ماده 223 آیین نامه موضوع را در صحن مجلس ارائه خواهیم داد و برای پیگیری قضایی به قوه قضائیه خواهیم فرستاد.

ارز به اندازه کافی داریم و هرکسی ادعایی خلاف این را کند دروغ می گوید. در حسابهای کشور در کشورهای مختلف ارز بسیار بالایی وجود دارد. در صندوق توسعه ملی نیز 40 میلیارد دلار وجود دارد. صندوق توسعه ملی برای روز مبادا است. بدتر از شرایط حاضر که نداریم باید تولید ملی را حمایت کنیم و همه در خدمت تولید باشیم. وضعیت صنایع کشور نابسامان است و باید جلوی نابودی آن گرفته شود.

تابناک: بنا بر گفته های رهبری تحریم ها تاثیری بر اقتصاد کشور نداشته است اما اقدامات دولت  و دستگاههای دولتی نوعی خود تحریمی را بر صنعت کشور تحمیل کرده است؟

فتحی پور: برای تامین کالاهای اساسی ارز مرجع داده شده ولی همین کالاهایی که به قیمت ارز مرجع توسط شرکتهای وابسته به دولت خریداری شده است در یک فرآیندی مساله ساز حتی با قیمتی بالاتر از بازار به فروشندگان پرداخت شده است و این موضوع جای تعجب دارد. افرادی با عناوین مختلف برای واردات کالاهای اساسی ارز مرجع گرفته اند و همان کالاها را به قیمت آزاد به دولت فروخته اند. دولت باید اینگونه اقدامات را پاسخ دهد.
 
تابناک: وضعیت کنونی بازار از جمله بازار ارز و سکه خود معلول علتی است که ریشه اصلی وقوع نابسامانی اقتصادی در کشور شده است. بازار کشور پیش از این نیز دچار مشکلاتی شده است اما تا به حال به این صورت نبوده است که هر روز شوک های ناگهانی به بازار وارد شود. دلیل اینکه مردم تمایلی به سرمایه گذاری در تولید ندارند و بیشتر به بازار ارز و سکه روی آورده اند چیست؟
 
فتحی پور: دلیل اصلی ضعف مدیریت است. دلیل این است که نتوانسته‌ایم سیاست گذاری درستی داشته باشیم. بازار کاذبی ایجاد شده است که اگر بتوانیم این بازار کاذب را جمع کنیم می توانیم جلوی افزایش بی رویه قیمت ارز و جلوی بازار کاذب ارز را بگیریم. تنها راه این است که کالاهای غیر ضروری را ثبت سفارش نکنیم و جلوی واردات آنها را بگیریم و برای واردات کالاهای اساسی ارزی با قیمت تثبیت شده تخصیص دهیم حال این قیمت تثبیت شده هر رقمی که می‌خواهد باشد. در چنین شرایطی چه کسی به دنبال خرید ارز خواهد رفت؟ در صورتی که مشوق هایی برای سپرده گذاری وجود داشته باشد مردم سرمایه های خود را در اختیار بانکها قرار خواهند داد. 19 میلیارد دلار را می توان جمع کرد اما برای این کار باید تدبیر داشت.
 
تابناک: آقای حسینی گفته بود که در یک ماه اول 100 میلیارد دلار تزرق خواهیم کرد که انجام نشد. برخی بر این عقیده اند که دولت خود نرخ ارز را بالا برده است و برخی تحریم ها را عامل افزایش نرخ ارز می دانند. چه عاملی باعث شد که در یکسال گذشته نرخ ارز به این شدت نوسان داشته باشد؟ و نتیجه آن تورمی است که در جامعه به وجود آمده است. چه کسی باید پاسخگو باشد؟ اتاق صنایع و معادن می گوید نمی تواند برخورد امنیتی داشته باشد و می گویند این نوع برخورد به نفع کسی نیست و به دنبال ثبات می گردند اما اقدامات بانک مرکزی نشان می دهد که بین حرف و عمل آقایان تناقض وجود دارد. از سویی می گویند به دنبال ثبات قیمت ارز هستند و می گویند با برپایی اتاق مبادلات ارزی به این هدف دست یافته اند اما در عمل شاهد نوسان در بازار هستیم. دلیل این تناقض گویی ها چیست؟
 
فتحی پور: 20 تا 30 درصد شرایط به وجود آمده به دلیل تحریم است و مابقی به دلیل بی تدبیری است. به عنوان رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس این را می گویم که ما منابع لازم را داریم ولی بی تدبیری ها باعث بروز مشکلات شده است. اگر دولت می خواهد از طریق فروش ارز کسری بودجه اش را تامین کند کار اشتباهی است. باید برای خام فروشی عوارض سنگین گذاشته شود تا مواد اولیه به قیمت ارزان از کشور خارج نشود و به جای صادرات مواد خام به کار تولیدی بپردازیم. اگر از بخش تولید حمایت نشود مگر می توان صادرات غیر نفتی داشت؟ اگر تولید نباشد دولت نمی تواند مالیات و عوارض بگیرد و همچنان وابسته  به نفت خواهیم بود. امروز همه باید از تولید ملی حمایت کنیم و در کنار آن مشکل اشتغال حل خواهد شد و هم ثبات اقتصادی خواهیم داشت.

از ابتدا ارز ارزان فروخته شد و دولت برای تامین کسری بودجه خود مجبور بود ارز ارزان بفروشد اما این کار خیانت است و همانند همان خام فروشی است. اگر تعادل قیمت ارز برقرار بود و قیمت ارز واقعی بود امروز به این مشکلات بر نمی‌خوردیم. باید تقاضا و عرضه مشخص شود. باید تقاضای واقعی را شناسایی کنیم و ببینیم چه مقدار می توانیم عرضه کنیم. چرا نباید جلوی نیروهای خاصی که در بازار ارز می فروشند گرفته شود. چه کسی این مقدار ارز را وارد بازار کرده است؟ بیشترین ارز در اختیار دولتی ها و شبه دولتی ها است یا بخش خصوصی؟

 تابناک: مشکل این است که دولت زیر بار نمی رود و می‌گوید که از مابه التفاوت فروش ارز درآمدی کسب نکرده است.

 فتحی پور: بیشترین درآمد ارزی کشور از محل فروش نفت است و مابقی صادرات غیرنفتی و میعانات گازی و محصولات پتروشیمی. این حرف ها را به بچه بگوییم می خندد. پس این ارز کجا می رود ؟ مگر اشخاص دیگری ارز وارد می کنند و در بازار می فروشند؟
 
تابناک: بحثی در ستاد مبارزه با مفاسد اقفتصادی در مورد ورود 32 میلیارد دلاری که توسط بانک ها وارد بازار شده است وجود دارد  و بانکهای عامل به هیچ وجه جوابگو نیستند.  حتی برخی از این بانکها با فروش ارز در بازار از ورشکستگی فرار کرده اند.
 
فتحی پور:  ما اطلاعاتی در این زمینه از بانک مرکزی خواسته ایم و منتظر پاسخ آن ها هستیم . حتی در مورد پاداش های میلیاردی و ... از بانک مرکزی توضیح خواسته ایم. باید شفاف عمل کرد. اگر بانک مرکزی نمی تواند نظارت کند مشکل ضعف مدیریت است و اقتصاد دستوری است. اقتصاد ما توانایی اداره بهتر کشور را دارد. با این وضعیت اگر مدیری کارآمد بیاید و بتواند مدیریت کند امکانش وجود دارد اما اینها نمی خواهند و شرایط را بدتر می کنند. اتاق مبادلات ارزی مشکلی را حل نکرد. از دلالان ارز تبعیت می کنند و نرخ فروش ارز را بر اساس تصمیم آنها تعیین می کنند. باید دولت قیمت را تعیین کند نه اینکه تابع دلالان و سوداگران باشد.

مجلس از بانک مرکزی تحقیق و تفحص خواهد کرد. در تحقیق و تفحص از بانک مرکزی باید تیم های کارشناسی و متخصصان اقتصادی حضور داشته باشند. تفحصی که لابی گری و سیاسی کاری باشد هم وقت مجلس را می گیرد و هم هزینه های بی جا و بی مورد در بر دارد . باید کار کارشناسی کرد و متخصصان بانکی و مالی حضور داشته باشند. این بار سیستمی پیش خواهیم رفت.

از همه انجمن های تخصصی هم دعوت خواهد شد. تحقیق و تفحص به معنای مچ گیری نیست ما به دنبال شفاف سازی هستیم . حساب و کتاب مملکت باید مشخص باشد. بانک مرکزی باید سامانه رهگیری تعریف کند. باید مشخص شود سرمایه های مملکت در کجا هزینه می شود.
 
تابناک: دولت در ابتدای سال قیمت تضمینی خرید گندم را 420 تومان تعیین کرد اما اکنون هر تن گندم را بالاتر از 1000 دلار می خرد. ادامه  چنین روندی در سال تولید ملی ، که اغلب اقدامات درلت در جهتی خلاف این مسیر بود و ارزی که باید صرف تولید و حمایت از آن می شد برای تامین گندمی هزینه می شود که جند ماه پیش خوراک دام ها شده بود. این فرایند را چگونه ارزیابی می کنید؟
 
فتحی پور: اگر در ابتدا قیمت خرید تضمینی را 620 تومان قرار می دادیم امروز در 8 میلیون تن گندم 160میلیارد تومان تفاوت قیمت وجود داشت. اما امرزو برای واردات این مقدار گندم بالای 1500 میلیارد تومان برای کشور هزینه داشته است. آیا این بی تدبیری نیست؟ قیمت کنونی 550 تومان نیز نتیجه اش نابودی کشاورزی و ادامه همان راه گذشته است. اینکه چنین اقداماتی بی تدبیری است یا خیانت؟ باید مشخص شود. باید مقصران پاسخگو باشند. ما کسی را محاکمه نمی کنیم اما گزارشات خود را به دستگاه قضایی ارجاع خواهیم داد و مسئولان و دست اندرکاران در قبال اینگونه اقدامات باید پاسخگوی دادگاه باشند و آنجا تشخیص خواهند داد که این کارها خیانت و جنایت بوده است یا سهل انگاری و بی تدبیری.
 
تابناک: شما معتقد هستید که منابع لازم برای مدیریت بازار ارز را در اختیار داریم اما موضوعی که در این میان حائز اهمیت است تعیین اولویت هاست اما بانک مرکزی اولویت هایی همچون ارز دانشجویی را در نظر نگرفت و هر روز چیزی در این ارتباط گفته می شد. اگر به اندازه کافی ذخیره ارزی وجود داشته باشد نیازی به اولویت بندی وجود داشت؟
 
فتحی پور: ازر داریم اما تنها در راستای تولید. 10 میلیارد دلار برای مسافرت های خارجی  از کشور خارج می شود 19 میلیارد دلار واردات قاچاق داشته ایم. 19 میلیارد در دست مردم است. اینها مبالغ کلانی است که در مسیری خلاف تولید است. اما باید جلوی این کارها راگرفت. برای تولید مشکل ارز نداریم اگر امروز 20میلیارد دلار به تولید ملی تزریق کنیم  تولید جان تازه ای می گیرد و قیمتها نیز کاهش خواهد یافت و با رقابت تولید کنندگان کیفیت کالا ها نیز بالا خواهد رفت و بازار کاذب ارز نیز از بین خواهد رفت. اینکه ستاد مبادلات ارزی از بازار تبعیت کند به بازار کاذب کمک می شود. واحدهای تولیدی ظرفیت بالایی دارند اما بیشتر آنها در آستانه تعطیلی قرار گرفته اند.
 
تابناک: به عقیده شما تنها را ه برون رفت از شرایط موجود حمایت از تولید داخلی است، آیا در دولت اراده ای برای این مهم وجود دارد؟

 فتحی پور: با این وضعیت اراده ای در دولت برای حمایت از تولید وجود ندارد. هر کدام از آقایان که می گوید از تولید حمایت می کند کذب محض است. وزارتخانه ها نیز دست روی دست گذاشته اند و حمایتی نمی شود. قرار بود از درامد هدفمندی ها سهمی به صنعت داده شود تا نوسازی کنند، اما این کار انجام نشد تا اینکه امروز تولید در وضعیت بدی قرار گرفته است. همه اینها شعار است، باید صادرات غیر نفتی را بیشتر کنیم باید تولید ملی را حمایت کنیم .

 باید همه کارها را تعطیل کنیم و به سمت تولید برویم. این تحریم ها تهدید نیست بلکه فرصت است.  به مسئولین بانک مرکزی گفته ایم که بیایند واقعیت ها را بگویند و نترسند. بانک مرکزی باید ایستادگی کند و دستوری عمل نکند. باید اراده داشته باشند و سیاستگذاری کنند.. ما نیز حمایت می کنیم. اکنون نیز مجلس باید بودجه ای با محوریت تولید بنویسد و دولت جلساتش را با محوریت تولید تشکیل دهد. همه باید به تولید ملی کمک کنند. ما می توانیم تولید ملی را در بهترین شکل اداره کنیم و به خودکفایی کامل برسیم.

 باید همدلی ایجاد شود. همدلی بین مجلس دولت و تمام دستگاهها است که کارها را حل می کند. در غیر این صورت جنگ قدرت پیش خواهد آمد و نتیجه اش این است که اقتصاد کشور اینگونه می شود. باید همه در یک صف و در یک قطار قرار بگیریم وگرنه با مشکل مواجه خواهیم بود.

 تابناک: شما عنوان کرده اید که 5 میلیارد دلار ارز تقلبی در بازار وجود دارد و آقای مصباحی مقدم عنوان کرده اند که چنین کاری امکان ندارد. اگر چنین چیزی وجود دارد منشا این دلارها کجاست؟

 فتحی پور: ما اطلاعات کاملی در این زمینه در اختیار داریم و سرهنگ عمویی،‌رئیس ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز  نیز این موضوع را تایید کرده است. این ارزها وارد شده است و افرادی در این زمینه دستگیر شده اند. ما در یک جنگ اقتصادی هستیم. دشمن بیکار ننشسته است. وقتی مسئولین امنیتی چنین موضوعی را تایید می کنند مردم نیز باید مراقب باشند تا مال باخته نشوند.
 
تابناک: یکی از رسانه های بیگانه وجود دلارهای تقلبی در بازار ارز را قابل تایید دانسته اما مدعی شده است که دولت این کار را انجام داده تا مردم به سمت بازار ارز نروند.

فتحی پور: این کار، کار دشمن است. دولت که نمی تواند پول تقلبی چاپ کند. پیش از این نیز شاهد وجود پول های تقلبی در بازار بوده ایم و امر بعیدی نیست.
 
تابناک: پیشنهاد کمیسیون درباره نرخ ارز برای سال آینده چیست؟ آیا دولت بودجه ای در دست تهیه دارد؟
 
فعلا بحثی در این زمینه نشده است و دولت نیز بودجه ای نیاورده است و اطلاعی از بودجه نویسی دولت به دست مجلس نرسیده  اما باید قیمتی متناسب و در حدود 1700 تا 1800 تومان است.
 
تابناک: یکی از موضوعات گزارش تفریق بودجه سال 89 است که دیوان محاسبات اعلام کرده است جابجایی هایی در پول ها  و ردیف بودجه ها انجام گرفته است و دولت برای تامین کسری بودجه اقدام به انتشار اوراق مشارکت کرده است.
 
اوراق مشارکت باید در مواردی باشد که اقدام به سرمایه گذاری شود نه اینکه برای تامین کسری بودجه. مسکن مهر اقدام خوبی بوده است اما اینکه این همه پول در جایی جمع شود جای سوال دارد. باید تعادل برقرار می شد و در مقابل هزینه‌هایی که در مسکن مهر شد مقداری نیز به تولید اختصاص داده می شد. مشکل اساسی در تمام دنیا تولید است نه مسکن. اگر امروز نتوانیم تولید داشته باشیم مسکن مهر نمی‌تواند توجیه داشته باشد. حتی در شرایط کنونی مسکن مهر نیز 20 تا 30 درصد افزایش قیمت داشته است. سیاست گذاری کشور باید بر اساس تولید ملی باشد و همه باید با شعار تولید ملی به پیش برویم تا کشور را نجات دهیم و به غیر از این فکر کردن، خیانت به مملکت است.