خطرات نفتی برای ایران در سال ۲۰۱۳

واحد اطلاعات اقتصادی اکونومیست در آخرین گزارش خود، به وابستگی ایران و بودجه سال ۲۰۱۳ به نفت اشاره و ادامه این روند را برای ایران بسیار خطرناک توصیف کرده است.همچنین این گزارش از وابستگی شدید ایران به چین در فروش نفت نیز به عنوان یکی از موقعیت‌های خطرناک ایران نام برده است.

به گزارش «تابناک»، واحد اطلاعات اقتصادی اکونومیست در آخرین گزارش خود درباره ایران به موضوعات مهمی در خصوص اقتصاد کشور در دوره تحریم و همچنین ادامه وابستگی بودجه سال آینده به نفت پرداخته است.

این گزارش با اشاره به این که در سال میلادی جدید، شانس کمی برای برداشته شدن تحریم‌ها وجود دارد، از وابستگی ایران به بازار نفت آسیا در این سال خبر می‌دهد و ضعف اقتصاد ایران را در ادامه وابستگی به نفت یادآور می‌شود. از سویی دیپلماسی ایران در دوره تحریم را فعال خواند و اشاره‌ای نیز به مذاکرات هسته‌ای کرده است.

ادامه وابستگی بودجه به نفت

این گزارش در بخشی از مطلب خود آورده است: بودجه سال آینده ایران، تقریباً با روزانه صادرات ۲. ۲ میلیون بشکه نفت بسته خواهد شد. اقتصاد ایران به شدت به درآمدهای نفتی برای به حرکت درآوردن موتور خود نیاز دارد و ۸۰ درصد از کل صادرات و همچنین ۵۰ تا ۶۰ درصد از درآمدهای دولتی وابسته به بودجه نفت است.

به اذعان این گزارش، تحریم و کاهش درآمدهای نفتی به ۵۰ درصد که شمس‌الدین حسینی وزیر اقتصاد چندی پیش به آن اشاره کرده، به معنی آن است که پیامدهای سنگینی برای اقتصاد ایران در پیش روست.

یکی از پیامدهای کوتاه مدت این امر، کاهش و فشرده شدن سرمایه گذاری‌ها در بخش‌های مولد است. برنامه پنجم توسعه با هدف گذاری ایجاد سالیانه یک میلیون شغل، در صدد است تا نرخ بیکاری را با کاهش 8 درصدی به ۷ درصد برساند. در حالی که کاهش درآمدهای نفت، دولت را برای سرمایه گذاری در این امر به شدت در فشار می‌گذارد.

مورد دوم که در اثر کاهش درآمد نفتی به شدت تحت فشار خواهد بود، بخش خصوصی است. بخشی از این امر ناشی از آن است که این بخش در اقتصاد ایران بر خلاف دولت چندان قادر به دور زدن تحریم نیست و بخشی ناشی از آن که در تجارت خارجی به شدت وابسته به دولت است و دولتی که درآمد‌هایش کاهش یافته، بر خلاف هدف‌گذاری‌ها نمی‌تواند کمکی در این راستا به بخش خصوصی کند.

از سویی کاهش درآمد نفتی به معنی کاهش سر ریز شدن ارز خارجی به ایران است. این امر و بی‌ثباتی نظام ارزی در ایران، منجر به فشار دوچندان بر تجارت بخش غیر نفتی ایران می‌شود.

ایران و مشتریان آسیایی

تقریباً اکنون همه نفت ایران به سمت چین، ژاپن، کره جنوبی و هند صادر می‌شود؛ مشتریانی که تا سال ۲۰۱۳ برای کاهش واردات از ایران از تحریم مستثنی شده‌اند.

هم‌اکنون ایران وابستگی شدیدی به چین دارد، زیرا تقریباً نیمی از نفت صادراتی این کشور به چین می‌رود. این یک موقعیت خطرناک برای ایران است، زیرا خرید نفت ایران از سوی چین در دست دو شرکت دولتی در چین است؛ هرچند چین در شورای امنیت رأی به مخالفت با تحریم ایران داد، به‌‌ همان اندازه از اهمیت روابطش با آمریکا باخبر است. چین در یازده ماهه سال ۲۰۱۲ میزان ۲۳ درصد خرید نفت خود از ایران را کاهش داده است.

هند، ژاپن و کره حتی از چین نیز روابط نزدیک‌تری با آمریکا دارند و گویا به تدریج خرید نفت خود از ایران را به میزان بیشتری کاهش دهند. هند میزان خرید نفت از ایران را ۱۷ درصد کاهش داده و گزارش‌ها حاکی از آن است که در سال ۲۰۱۳ بین ۱۰ تا ۱۵ درصد دیگر کاهش واردات از ایران خواهد داشت.

بزرگترین پالایشگاه ژاپن جی ایکس نیپون، نیز پیشنهاد کاهش ۱۵ درصدی واردات نفت از ایران را در سال ۲۰۱۳ داده است. در کره نیز گزارش‌های پالایشگاه‌ها حاکی از احتمال کاهش واردات ۲۰ درصدی از ایران تا شش ماهه نخست سال ۲۰۱۳ است.

فضای مانور

ایران اما تجربه خوبی در دور زدن تحریم‌ها دارد که از مسیرهای اعمالی ایران در این راه، بارگیری و تخلیه در بنادر دوردست و خارج از منطقه، امتزاج نفت خود با نفت دیگر کشور‌ها و همچنین انتقال کشتی به کشتی نفت است. همچنین ایران به خریداران بزرگ نفت خود پیشنهادهای مناسبی می‌‌دهد؛ برای نمونه، به پاکستان پیشنهاد خرید صد هزار بشکه‌ای با مدت پرداخت بلند مدت را داده است. ایران همچنین به لحاظ دیپلماتیک بسیار فعال است. اما مشکل ایران در اینجاست که همه کشور‌ها به رغم نیازشان به نفت، به بازار آمریکا و تجارت مبتنی بر دلار نیز احتیاج بسیاری دارند.

در پایان، گزارش واحد اطلاعات اقتصادی اکونومیست، اشاره‌ای نیز به مذاکرات هسته‌ای و صدای مذاکرات مستقیم با آمریکا نیز داشته و آورده است: اما چه ایران بخواهد با آمریکا یا هر گروه بزرگ‌تری وارد مذاکره شود، هر گونه پیشرفتی در این مذاکرات بسته به خواست طرف دیگر نیز هست؛ در حالی که اکنون گویا آمریکا هیچ تمایلی به ادامه برنامه هسته‌ای ایران ندارد.