از موسیقی جهان عقب افتاده‌ایم؟ + فیلم

ساز‌ها و تکنیک‌های موسیقایی با سرعتی باورنکردنی توسعه کمی و کیفی می‌یابد و فراگیری تئوری و تکنیک موسیقی بر خلاف گذشته، توقف ناپذیر نیست و بقا‌ در جایگاه استادی و در سطح نخست موسیقی، مستلزم فراگیری مادام‌العمر است و نکته تأمل‌برانگیز، سرعت پایین انتقال نوآوری‌های حوزه موسیقی است که یکی از کوچکترین این نوآوری‌ها اینک در «تابناک» معرفی می‌شود.

به گزارش «تابناک»، نوآوری‌های موسیقیایی در جهان با دیرکرد‌ بسیار طولانی و تقریباً پس از فراگیری و حتی تعمیق در دیگر کشور‌ها، وارد ایران نیز می‌شود و معمولاً پس از یک دوره کشمکش با پیش‌زمینه‌ای آکنده از اما و اگر پذیرفته می‌شود؛ روندی که پیش از این در برخی ساز‌های غربی و شرقی ـ که گروهی از آن‌ها چندان جوان نیز نبودند ـ پیموده شده است.

بدین‌سان هنوز بسیاری از ساز‌های دارای انعطاف و دامنه صدای وسیع‌ در کشورمان، یا شناخته نشده‌اند یا جایگاه جدی ندارند که استمرار چنین شرایطی که موسیقی نیز همچون دیگر هنر‌ها و علوم با سرعت فزاینده در مسیر رشد است، در دهه‌های آتی ‌می‌تواند جایگاه موسیقی ایران را تضعیف کند و موسیقی ایرانی چند گام از دیگر کشورهای مؤلف در حوزه موسیقی عقب بماند.

برای تفهیم مصداقی با این وضعیت، سازی معرفی می‌شود که بیش از دوازده سال از اختراع و معرفی‌اش به جهان می‌گذرد و گسترده‌ای وسیع یافته؛ اما بسیاری از اهالی موسیقی کشورمان حتی نامش را نیز نشنیده‌اند! سازی که بی‌گمان پس از این معارفه و در سال‌های پیش روی، ‌درباره‌اش خواهید شنید.
«هنگ» (HANG)، سازی تازه با صداهای متنوعی است. این ساز جزو سازهای به اصطلاح خودصدا یا ایدیوفون (Idiophone) به شمار می‌رود، در رده‌بندی هورن‌بوستل ـ زاکس محسوب می‌شوند. ویژگی سازهای ایدیوفون یا خودصدا این است که صدای این گروه از ساز‌ها از طریق بدنهٔ ساز و با ضربه ‌زدن، مالش دادن، کشیدن و یا لرزاندن قطعات ساز تولید می‌شود و نه از طریق ارتعاش سیم و یا دمیدن هوا.

به جز سازهای خودصدا یا ایدیوفون، دیگر ساز‌ها طبق طبقه‌بندی هورن‌بوستل ـ زاکس به سازهای پوست‌صدا (ممبرانوفون)، زه‌صدا (کوردوفون)، هواصدا (آئروفون) و برقی‌ صدا (الکتروفون) تقسیم‌بندی می‌شود؛ اما همین سازهای ایدیوفون یا خودصدا نیز به خودصدای ضربه‌ای، سایشی، ضربی، انقباضی، خراشی، تکانی (لرزشی و تکانی) و کوبشی تقسیم می‌شود. «هنگ» در میان سازهای ایدیوفون، سازی ضربی ـ سایشی است که تنوع تولید صدای وسیعی دارد.


در واقع بر خلاف بیشتر ساز‌ها، نوع نواختن ساز در یک شیوه خلاصه نمی‌شود. نسل دوم هنگ درام علاوه بر بدنه فولادی، پوششی نازک از جنس فلز برنج دارد و بخش وسیعی از این هفت هزار نسخه، جزو هنگ‌های نسل دوم طبقه بندی می‌شود و احتمالاً نسل‌های جدید این ساز نیز نواهای متفاوتی را ‌منعکس می‌سازد که بر توسعه‌اش در سطح جهان می‌افزاید.

نت گنبدی که بالا هنگ و مرکز آن قرار دارد، کوتاه‌ترین نت در این ساز ‌و برابر است با helmholtz resonance. نام این نت ding (دینگ) است که با ضربه به این گنبد به وجود می‌آید. هنگ کوک می‌ماند و نیاز به کوک کردن منظم ندارد و سازهای نسل دوم کوک را بهتر از نسل اول نگاه می‌دارند، با این حال اگر یک ساز هنگ بر زمین بیفتد، می‌تواند از کوک خارج شود؛ البته احیای نت‌ها شدنی است، مگر ساز صدمه جدی دیده باشد.

«تابناک» دو اجرای متفاوت با «هنگ» را تقدیم می‌کند؛ در اجرای نخست یکی از مشهورترین نوازندگانِ هنگ به تک نوازی با این ساز سوئیسی می‌پردازد و در اجرای دوم نیز دونوازی با این ساز را ‌خواهید دید که دامنه صدای این ساز را بیشتر نمایان می‌سازد.