رمضان نقطه پيوند مذاهب اسلامي
راحله اسدی‌نیا
روزه‌‌داري براي مسلمانان جهان نوعي تحول دروني است كه جسم و روح روزه‌دار را در بر مي‌گيرد. اما آداب رسوم روزه داري از شهري به شهر ديگر و از كشوري به كشور ديگر تفاوت دارد. سفره‌هاي سحري و افطار هر كدام جاذبه‌هاي معنوي قوميت‌هايي هستند كه فرسنگ‌ها از يكديگر فاصله دارند اما نقطه مشترك آنها عبادت ديريني است كه در ميان انبياء و امت آنان، همواره از زمان حضرت آدم (ع) تا‌كنون مورد توجه بوده است واقعيت معنوي روزه داري ترك عادات منفي و جايگزين كردن رفتار مثبت است.
اين عبادت ديني در بين مسلمانان اعم از شيعه و سني در هر گوشه از اين دنيا احترام خاصي دارد. مسلمانان رمضان را ماه مبارك مهماني پروردگاري مي‌دانند كه زمين و آسمان‌ها از آن اوست. رمضان براي مسلمان نوعي تحول دورني است كه روح و جسم را به سوي برترين‌ها سوق مي‌دهد.
هر ساله با نزديك شدن به ماه مبارك رمضان مسلمان سراسر دنيا با شادماني و برنامه‌هاي از پيش تعيين شده به استقبال اين ماه مي‌روند. با توجه به پراكندگي قومي و نژادي كه در مرز‌هاي جغرافياي وجود دارد سنت‌ها و آداب گوناگوني در اين ماه وجود دارد. سنت‌هايي كه هر كدام ريشه در فرهنگ ملل دارد. ملت‌هايي كه با رويت هلال ماه رمضان به استقبال سفره‌هايي مي‌روند كه اين ماه را از ساير ماه‌هاي سال حتي براي ساير اديان متمايز مي‌كند.
به طور مثال مسلمانان هند در ماه رمضان مساجد و گلدسته‌ها را با چراغ تزئین می‌كنند و در آنها كلاس‌های قرآنی برگزار می‌كنند. در این ایام مساجد مملو از نمازگزار می‌شود.
روزه‌داران مسلمان هندي در این ماه، روزه خود را با نمک، آب و خرما باز می‌کنند. مسلمانان این كشور احترام خاصي به ده روز آخر اين ماه مي‌گذارند و اين روزها را در اعتكاف به سر مي‌برند. مسلمانان هندي به شب بيست و هفتم ماه رمضان و زيارت اهل قبور و تلاوت قرآن بر سر مزار آنان اهميت خاصي مي‌دهند. براي مسلمان اين سرزمين آخرين جمعه رمضان، «جمعه وداع» نام گرفته است و به همین مناسبت مسلمانان به بزرگ‌ترین مسجد خود می‌روند و نماز جمعه را برپا می‌دارند.
سفره‌های افطار و سحر مسلمانان هند با غذاهای خاصی به نام «غنجی» همراه است كه از برنج، گوشت، آب و مواد دیگر درست می‌شود. سحرخوان نیز در هند نقش برجسته‌ای دارد كه پیش از نماز صبح مردم را از خواب بیدار و با به‌پایان رسیدن ماه رمضان از آنها هدیه دریافت می‌كند.
در مالزي نیز كشوري با تنوع قومي و متفاوت‌تر از تمام كشور هاي اسلامي است. رنگ و لعاب مذهب را حتي در شهر‌هاي توريستي اين كشور در ماه مبارك رمضان به راحتي مي‌توان مشاهده كرد. پخش دعا و نيايش از مساجد و توجه مسلمان به آداب ديني بسياري از گردشگران و مسافران را به اين منطقه مي‌كشاند تا از نزديك تماشا كنند سجده مسلمانان را بر پروردگارشان و سفر‌هاي پهن شده در سراسر شهر كه بي هيچ ادعايي از هر كيش و آييني را پذيرايي مي‌كند. بازرار‌هاي رمضان با عنوان محلي «پاسار مالام» سنت ديرينه اي است كه یكی از جلوه‌های بارز این ماه در تلقي مي شود.
مسلمانان اين كشور هر شب سفره‌هاي افطارشان را در مساجد پهن مي‌كنند و با اذان مغرب مردم در مساجد با خرما و شربت روزه خود را باز می‌كنند. پس از نماز مغرب هم سفره افطار كامل شده و از روزه‌داران با انواع غذاهای بومی و سنتی پذیرایی می‌شود. برگزاری نماز «تراویج» در شب های ماه‌رمضان پس از نماز عشا كه به جماعت برگزار مي‌شود از سنت‌هاي مذهبي مسلمانان سني مذهب در اين كشور است. این نماز بیست ركعت است و در بین اهل سنت رسم است که هر شب یک جزء قرآن را در این نمازها تلاوت کنند تا در پایان ماه رمضان قرآن ختم شود.
مسلمانان تركيه قبل از شروع این ماه به آذين‌بندي خيابان‌ها و مساجد‌شان مي‌پردازند. در این كشور مانند بعضی از كشورها بر اساس عادتی دیرینه و قدیمی سحرخوان‌ها به خیابان‌ها و كوچه‌ها آمده و برای بیدار كردن مسلمانان جهت‌خوردن سحری و اقامه نماز آواز سر می‌دهند.
«بازار عطارين» در اين ماه پذيراي روزه داراني است كه براي خريد غذاها و شيريني هاي سفره افطار به آنجا مي آيند. يكي ديگر از سنته هاي ديرين و زيباي مسلمانان تركيه به نمايش گذاشتن «خرقه شریف» (منسوب به نبی مكرم اسلام(ص)) است كه بسیار مورد توجه مردم تركیه قرار دارد.
مسلمانان تركیه معتقدند كه ماه رمضان، بركت و خیر را در سفره‌های آنان افزایش می‌دهد و حتی اگر در بدترین شرایط اقتصادی باشند، خداوند به یمن و بركت این ماه عزیز درهای خیر و نعمت خود را روی بندگانش می‌گشاید.
با رويت هلال ماه رمضان مسلمانان نيجريه با زدن طبل در خيابان‌ها مي‌چرخند و سرود مي‌خوانند. در بين اين مردم مرسوم است كه افطاري را درسینی‌ها و طبق‌هایی در نزدیک مساجد قرار داده و پس از ادای نماز مغرب با یکدیگر مشغول افطاری خوردن می‌شوند، مردم این كشور افطاری را با همسایگان خود تناول می‌كنند. سحری نیز غذایی مانند «التو» و شیر و چای می‌خورند. فرستادن زیاد صلوات، خواندن مناجات‌ها و دعاهای مخصوص از عادت‌های بسیار زیبا و پسندیده مسلمانان نیجریه است.
مردم سوریه هر روز سحر را با صداي طبالي بيدار مي‌شنوند كه مسووليت طبل‌زني در كوچه‌ها و محله‌هاي شهر را دارد و با خواندن ادعيه و طبل‌زدن مسلمانان را براي سحري از خواب بيدار مي‌كند. مسلمانان اين سرزمين هم همانند ساير ملل مسلمان در روزها و ده هاي ماه روزه آدابي را به جا مي‌آورند كه مورد توجه است. در سوریه، دهه اول ماه رمضان «دهه غذا» نامیده می‌شود كه؛ كنایه‌ای است از توجه و اهتمام مردم به تهیه وعده‌های غذایی. دهه دوم «دهه پوشاك» است؛ كنایه از خرید لباس و استقبال از عید و دهه آخر «دهه شیرینی» است؛ كنایه از تهیه و فروش شیرینی‌های معروف دربازارها و اين گونه سوري ها به استقبال عيد فطر مي‌روند.
غبار‌روبي مساجد در افغانستان نخستين گام استقبال از رمضان است. هر ساله نخستين روزماه مهماني خدا در اين كشور تعطيل است. افطاري دادن در اين كشور همانند ساير ملل مسلمان رواج دارد. تا جایی كه گاهی سبقت‌گرفتن مردم برای دادن افطاری دیدنی است. وقتی هم كه افطار می‌شود نمازگزاران با خود افطاری به مسجد می‌برند و پس از خواندن نماز مغرب افطار می‌كنند. بازار ترشي و زولبيا كه در افغانستان جلبي ناميده مي‌شود بسيار گرم است.
مسلمانان افغانستان با روی آوردن به مساجد و حسینیه‌ها در مجالس مخصوص این ماه شركت می‌كنند كه از جمله آنها مراسم احیا و گرامیداشت شب‌های قدر و سوگواری در شهادت حضرت علی(ع) است. مسلمانان پاكستان هم كه در همسايگي افغانستان هستند در اين ماه بعد از ادای نماز با خرما و برنج و گوشت افطار می‌كنند. فروش «بكوله» كه پیاز قرمز و گوشت سرخ شده است، در این ماه بازار داغی دارد. در دهه آخر ماه رمضان هم مردان غذای سحری خود را در مساجد می‌خورند.
مردمان مصر كه در سرزمين تمدن‌ها‌ي باستاني زندگي مي‌كنند نيز رمضان را ماه جشن مي‌دانند. در قاهره پایتخت مصر، گروه‌های مختلف عرب و غیرعرب جشن‌های مختص خود را دارند. هر كدام با توجه به آدابي كه در فرهنگ‌شان جاري است براي ورود به اين ماه جشن هايي را ترتيب مي‌دهنداین جشن‌ها تركیبی از جشن‌هایی هستند كه از دوره فرعونیان، قبطانیان و اسلامیان باقی مانده است. شهر‌هاي مصر، علي الخصوص قاهره در ماه رمضان به 2 شهر تبدیل می‌شوند؛ شهر نخست از صبح زود تا ظهر است شهري ارام و ساكت و بدون كوچك‌ترین شلوغی و ازدحام و دومين شهر از ساعت 14 تا زمان افطار و اذان مغرب و گاهی اوقات تا نیمه شب هم شهری می‌شود كه در آن شلوغی بیداد می‌كند و هیاهویی برپاست. مسلمانان در مصر همانند ساير ملل به افطاري دادن و اطعام ايتام در اين ماه توجه مي‌كنند.
سيبانه يا همان ستبانه سنتي است ديرينه در بين مسلمانان لبنان براي رويت هلال ماه روزه، اين سنت كه به معناي انتظار براي مشاهده هلال ماه است داراي اهميتي بسزا است تا جايي كه افرادی كه ماه را رویت كردند به دادگاه شرعی می‌روند تا درباره مشاهده هلال ماه شهادت دهند و اگر مفتی لبنان و قاضیان شرعی از درستی شهادت آنان مطمئن شوند، دستور اعلام آغاز ماه رمضان را صادر می‌كنند.
همانند بسياري از كشور هاي عربي «مسحراتي‌ها» هم در لبنان وظيفه بيدار كردن مردم را در سحر بر عهده دارند. مسحراتی‌ها در ساعات 2 تا 3 نیمه‌شب در كوچه‌ها و خیابان‌های شهر دور می‌زنند، بر طبل می‌كوبند و ادعيه را به زبان شعر می‌خوانند. مسحراتی‌ها كه لباس محلی بر تن دارند، می‌خوانند: «ای خفته! برخیز و خداوند باقی را عبادت كن و سحوركن»، «برخیزید و سحری بخورید، رمضان به دیدار شما آمده». در لحظه افطار، خیابان‌های شهر حتی در مناطق مسیحی‌نشین هم تقریبا خالی می‌شود اما ساعاتي بعد از افطار جنب و جوش در محله هاي شهر هاي لبنان دوباره به چشم مي خورد.
با آغاز ماه مبارك رمضان شور و شعفي خاص در گوشه و كنار سرزمين‌هاي اسلامي ديده مي‌شود. سرزمین‌هایی که متأسفانه آرامش از برخی از آنها پر کشیده و جای خود را به خونریزی و درگیری و وحشت داده و مردمانشان به این می اندیشند که آیا ایامی فراخواهد رسید که دوباره با آرمش بر سر سفره سحر و افطار گرد هم آیند یا نه؟
عشق و علاقه به ماه رمضان، هيجاني برگرفته از ريشه‌هاي عميق فرهنگي در اقوامي است كه يك دين مشترك دارند. شايد مذاهب مختلف در يك دين اشكال گوناگوني را براي برگزاري سفره‌هاي سحري و افطار داشته باشند اما نقطه مشترك همه آنان روزه‌اي است كه به اذن پروردگار يكتا و با هدف پر‌هيز از رذايل اخلاقي گرفته مي شود. نقطه مشتركي كه مي تواند فرهنگ‌هاي قومي و مذهبي را به هم پيونددهد.
اين عبادت ديني در بين مسلمانان اعم از شيعه و سني در هر گوشه از اين دنيا احترام خاصي دارد. مسلمانان رمضان را ماه مبارك مهماني پروردگاري مي‌دانند كه زمين و آسمان‌ها از آن اوست. رمضان براي مسلمان نوعي تحول دورني است كه روح و جسم را به سوي برترين‌ها سوق مي‌دهد.
به طور مثال مسلمانان هند در ماه رمضان مساجد و گلدسته‌ها را با چراغ تزئین می‌كنند و در آنها كلاس‌های قرآنی برگزار می‌كنند. در این ایام مساجد مملو از نمازگزار می‌شود.
سفره‌های افطار و سحر مسلمانان هند با غذاهای خاصی به نام «غنجی» همراه است كه از برنج، گوشت، آب و مواد دیگر درست می‌شود. سحرخوان نیز در هند نقش برجسته‌ای دارد كه پیش از نماز صبح مردم را از خواب بیدار و با به‌پایان رسیدن ماه رمضان از آنها هدیه دریافت می‌كند.
مسلمانان اين كشور هر شب سفره‌هاي افطارشان را در مساجد پهن مي‌كنند و با اذان مغرب مردم در مساجد با خرما و شربت روزه خود را باز می‌كنند. پس از نماز مغرب هم سفره افطار كامل شده و از روزه‌داران با انواع غذاهای بومی و سنتی پذیرایی می‌شود. برگزاری نماز «تراویج» در شب های ماه‌رمضان پس از نماز عشا كه به جماعت برگزار مي‌شود از سنت‌هاي مذهبي مسلمانان سني مذهب در اين كشور است. این نماز بیست ركعت است و در بین اهل سنت رسم است که هر شب یک جزء قرآن را در این نمازها تلاوت کنند تا در پایان ماه رمضان قرآن ختم شود.
«بازار عطارين» در اين ماه پذيراي روزه داراني است كه براي خريد غذاها و شيريني هاي سفره افطار به آنجا مي آيند. يكي ديگر از سنته هاي ديرين و زيباي مسلمانان تركيه به نمايش گذاشتن «خرقه شریف» (منسوب به نبی مكرم اسلام(ص)) است كه بسیار مورد توجه مردم تركیه قرار دارد.
با رويت هلال ماه رمضان مسلمانان نيجريه با زدن طبل در خيابان‌ها مي‌چرخند و سرود مي‌خوانند. در بين اين مردم مرسوم است كه افطاري را درسینی‌ها و طبق‌هایی در نزدیک مساجد قرار داده و پس از ادای نماز مغرب با یکدیگر مشغول افطاری خوردن می‌شوند، مردم این كشور افطاری را با همسایگان خود تناول می‌كنند. سحری نیز غذایی مانند «التو» و شیر و چای می‌خورند. فرستادن زیاد صلوات، خواندن مناجات‌ها و دعاهای مخصوص از عادت‌های بسیار زیبا و پسندیده مسلمانان نیجریه است.
غبار‌روبي مساجد در افغانستان نخستين گام استقبال از رمضان است. هر ساله نخستين روزماه مهماني خدا در اين كشور تعطيل است. افطاري دادن در اين كشور همانند ساير ملل مسلمان رواج دارد. تا جایی كه گاهی سبقت‌گرفتن مردم برای دادن افطاری دیدنی است. وقتی هم كه افطار می‌شود نمازگزاران با خود افطاری به مسجد می‌برند و پس از خواندن نماز مغرب افطار می‌كنند. بازار ترشي و زولبيا كه در افغانستان جلبي ناميده مي‌شود بسيار گرم است.
سيبانه يا همان ستبانه سنتي است ديرينه در بين مسلمانان لبنان براي رويت هلال ماه روزه، اين سنت كه به معناي انتظار براي مشاهده هلال ماه است داراي اهميتي بسزا است تا جايي كه افرادی كه ماه را رویت كردند به دادگاه شرعی می‌روند تا درباره مشاهده هلال ماه شهادت دهند و اگر مفتی لبنان و قاضیان شرعی از درستی شهادت آنان مطمئن شوند، دستور اعلام آغاز ماه رمضان را صادر می‌كنند.
عشق و علاقه به ماه رمضان، هيجاني برگرفته از ريشه‌هاي عميق فرهنگي در اقوامي است كه يك دين مشترك دارند. شايد مذاهب مختلف در يك دين اشكال گوناگوني را براي برگزاري سفره‌هاي سحري و افطار داشته باشند اما نقطه مشترك همه آنان روزه‌اي است كه به اذن پروردگار يكتا و با هدف پر‌هيز از رذايل اخلاقي گرفته مي شود. نقطه مشتركي كه مي تواند فرهنگ‌هاي قومي و مذهبي را به هم پيونددهد.
