بازدید 14162
انتخابی بر مبنای دیپلماسی دفاعی
محمد خداکرم*
دیپلماسی دفاعی، بخشی از قدرت ملی است که در کنار سیاست خارجی، منبع اعمال قدرت برای بالا بردن ظرفیت اقدام و کنش یک کشور در روابط خارجی(دو و چندجانبه) را تشکیل می دهد و نه تنها ناظر بر کاربست سیاست دفاعی در عرصه ی دیپلماسی، بلکه متضمن سهیم شدن دیپلماسی در حوزه سیاست دفاعی می باشد.
امروزه دیپلماسی دفاعی به عنوان ابزاری اجتناب ناپذیر برای امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران مورد توجه قرار گرفته که توانایی آن را دارد تا هزینه های اقدام در محیط سیاسی و امنیتی را با تکیه بر تعامل و همفکری، کاهش دهد و تقویت و اثر گذاری قدرت کنش در حوزه ی بین المللی را ارتقا دهد. برای ایجاد قدرت اقدام، به تولید ایده و گفتمان نیاز است و دیپلماسی دفاعی تامین این نیازها و پیش شرط ها را دنبال می کند. یکی از موارد بهره گیری جمهوری اسلامی ایران از دیپلماسی دفاعی در واقع پاسخ به تهدیدهای فراروی جمهوری اسلامی ایران در سطح منطقه ای و بین المللی است.
در جمهوری اسلامی ایران، دیپلماسی دفاعی به عنوان تقویت تلاش های بخش دفاع در حوزه ی روبنایی در روند بازسازی بنیه ی دفاعی کشور محسوب می شود که به عنوان یک مفهوم جدید مورد استفاده قرار گرفته و در تدوین رهنامه ی دفاع و امنیت ملی بر آن تاکید شده است.
یکی از کارکردهای کلان در حوزه ی دیپلماسی دفاعی ، امنیت سازی و قدرت سازی یا تسهیل الگوهای تامین منافع و امنیت در ادوار گوناگون است. در واقع، برای امنیت ملی، فقط قدرت دفاعی کافی نیست. این قدرت باید در تعامل با سایر بازیگران، تقویت و بازگو شود و در گردونه ی مبادلات سیاسی قرار گیرد. همچنین قدرت دفاعی فقط برای دفاع از تمامیت ارضی برابر حمله ی مستقیم متجاوز نیست، بلکه باید به چرخه ی اقتصاد ملی و قدرت اقتصادی و سیاسی نیز کمک کند.
در دوره ی مسئولیت دریابان شمخانی در وزارت دفاع و با توجه به آشنایی ایشان بر جنبه های نرم افزاری قابل استفاده در محیط امنیتی جدید بین المللی، مفهوم دیپلماسی دفاعی به عنوان ابزاری اجتناب ناپذیر برای امنیت و دفاع ملی در ادبیات راهبردی کشور توسعه یافت. اقدامی که با پیگیری آن در برنامه اعلامی سردار وحیدی به مجلس شورای اسلامی و در فرایند عملیاتی شدن در محیط منطقه ای، این نهاد را به مقوله ای مهم در ادبیات دفاعی و راهبردی منطقه تبدیل نمود.
در دولت یازدهم نیز که با رویکردی مبتنی بر تعامل سازنده و مؤثر با جهان قوام یافته است روند بازسازی روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران اولویتی تراز اول برای انتخاب وزرای کلیدی بخصوص وزیر دفاع به حساب می آمد.
دکتر حسین دهقان در برنامه اعلامی خود به عنوان وزیر دفاع در مجلس شورای اسلامی عنوان نمودند:«راهبرد بازدارندگی مؤثر، از طریق مجموعه فعالیت‌های سخت‌افزار، نرم‌افزاری حاصل می‌شود که طی آن دشمن متقاعد گردد هرگونه اقدام خصمانه متناسباً منجر به تهدید منافع و امنیت ملی او خواهد شد و نیزعنوان نمودند برنامه‌های وزارت دفاع در حوزه ی تولید قدرت سخت و دیپلماسی دفاعی بر این اساس تنظیم و به مورد اجرا گذارده خواهد شد، البته ما هیچگاه در طول تاریخ ملتی متجاوز به دیگران نبوده‌ایم، لکن همواره در مقابله با تهاجم بیگانه با تمام توان ایستاده‌ایم و دشمن را از کرده خود پشیمان کرده‌ایم».
مذاکره وزیر دفاع با وزرای دفاع سایر کشورها، بیش از رایزنی مقام های دیگر در امور دفاعی می تواند مثمر ثمر باشد. در این مذاکرات، جنبه های تخصصی و فنی امور دفاعی نیز که تنها در اشراف این نیروها می باشد، لحاظ می گردد و نیروهای مسلح، بهتر زبان و دغدغه های متقابل را درک نموده و قادر به ایجاد ارتباط منطقی و سودمند ملی هستند.
با مذاکره های سیاسی بطور صرف، و از طریق نهادهای غیر دفاعی نمی توان مبادله های نظامی را محقق نمود یا انجام رزمایش، تبادل کارشناس نظامی، آموزش دفاعی مشترک، طرح ریزی های مشترک دفاعی و امنیتی، تشکیل سازمان های دفاع منطقه ای، تشکیل گروه های مشترک موقت یا دائمی دفاعی، همگرایی و ایجاد گروه های همفکر برای هدایت کارویژه های دفاعی نهادهای بین المللی و مانند آن را محقق ساخت.
امید است دکتر دهقان بتواند در تحقق راهبرد دفاعی جمهوری اسلامی ایران با تکیه بر اسناد بالا دستی خصوصاً سند چشم انداز 20 ساله کشور و نیز با بهره گیری از اراده دولت یازدهم بر تعامل سازنده و موثر با جهان، در جهت تقویت دیپلماسی دفاعی بیش از پیش مصمم باشد و در راستای ارتقاء جایگاه منطقه ای و جهانی جمهوری اسلامی ایران اهتمام ویژه ای ورزد.
* کارشناس ارشد روابط بین الملل
