«بیمارستان الزهرا اطلاعیه ای داده که قرص استامینوفن جدید اومده، زیرش نوشته شده دگلوفن به هیچ وجه نخورید چون در مدت ۷۲ ساعت مرگ آور است.»
این شایعه با اندک تفاوتهایی در متن، هفته اول مهرماه ۱۳۹۲ منتشر شد. در برخی متنها باکلوفن بود. مواردی هم بود که با یک درجه تخفیف، مرگ را به کما تبدیل کرده بودند. فکرش را بکنید این پیامک را دریافت میکنید و مسؤولیتپذیری تان گل میکند و برای دوستان تان هم میفرستید. یکی از دریافت کنندهها دیشب فرزندش را به خاطر سرماخوردگی پیش پزشک برده بوده، پس از دریافت این خبر با نگرانی گوشی تلفنش را برمیدارد و در بزرگراه و پشت فرمان، پیش از آن که استامینوفن مرگبار برایش دردسر درست کند، تصادف اتومبیل برایش مرگآور میشود.
این شایعهها مثل آب خوردن پخش میشوند و گاهی فرستندههای خاصی باعث برداشت اشتباه و تقویت شایعه میگردند. کافی است یک آشنای من که در یک درمانگاه مسؤول خرید هست این پیامک را بفرستد. صرفا به خاطر این که وی کارمند درمانگاه است این شبهه را ایجاد میکند که خبر منتشر شده موثق است. حتی یک پرستار هم ممکن است بدون توجه به منبع خبر این را منتشر کند. واقعیت این است که معتبر بودن یک خبر را یک روزنامهنگار و خبرنگار میتواند به سرعت تشخیص دهد. ولی آیا ما به دلیل این که شغلمان خبرنگاری نیست باید در برابر چنین شایعههایی آسیبپذیر باشیم؟
به این نمونه که در یک تالار گفتگوی فارسی منتشر شده دقت کنید: «با یکی از دوستان که تو آزمایشگاه بیمارستان نمازی شیراز مشغوله تلفنی صحبت کردم ظاهرا واقعیت داره. میگفت همین هفته سه تا مورد اورژانسی رو که مربوط به این مورد بود از بیمارستان بقیهالله به بیمارستان نمازی آوردن تا بستری شون کنن. دیگه اخبار دقیقشو نمیدونم.»
در این خبر عناصر ابهام را میبینیم: «یکی از دوستان»، «ظاهرا واقعیت داره»، «دیگه اخبار دقیقشو نمیدونم» و البته عناصر کمابیش اطمینانبخش هم در کنار ابهامها هست که شنونده را در حالت تعلیق میتواند نگه دارد: «آزمایشگاه بـیـمـارسـتـان نـمـازی»، «تلفنی صحبت کردم». شِبهداده هم در این خبر میبینیم: «همین هفته»، «سه تا مورد اورژانسی». توجه کنید «بیمارستان نمازی شیراز» به اندازه کافی خبر را باورپذیر خواهد کرد، که البته ممکن است در برخی شهرها نام بیمارستان با یک نامِ آشنا برای مردم همان شهر جایگزین شود.
به علاوه من دیدهام بعضیها را که وقتی یک خبرِ سوم شخص را میشنوند، برای باورپذیر شدنش یک مرحله شیفت میدهند. یعنی خودشان را گوینده و سوم شخص را مخاطب جا میزنند.
نکته مهم دیگر این که این شایعه خاص دقیقا در زمان شیوع فصلی سرماخوردگی منتشر میشود که افراد زیادی با داروهای سرماخوردگی و از جمله استامینوفن سر و کار دارند.
مهدی عبداللهی /
وبسایت M0911