مواد مخدر و ورود غیرقانونی به کشورها، بیشترین دلایل زندانی شدن ایرانیان در خارج از کشور است؛ هرچند ایران با برخی کشورها تفاهم‌نامه‌های قضایی دارد، آمار‌ها نشان میدهد بیش از سه هزار ایرانی در خارج از کشور زندانی هستند. با این حال، وزارت دادگستری ایران توانسته است سال گذشته بر اساس تفاهم‌نامه‌های منعقده با کشورها ۶۲ زندانی را به کشور منتقل کند.
به گزارش «تابناک»، بر پایه آخرین آمارهای ارائه شده از سوی نهادهای مسئول در سال ۱۳۹۰، نزدیک سه هزار ایرانی در زندان‌های کشورهای جهان در بند هستند و شمار زندانیان خارجی با احتساب افغان‌ها در زندان‌های ایران حدود ۵ هزار تن است که بیشتر به دلیل جرایم مواد مخدر و قاچاق هستند.
بنا بر قوانین بین‌المللی، کشورهای جهان می‌توانند طی تفاهم‌نامه‌های قضایی و حقوقی در مورد معاضدت قضایی، انتقال محکومین به حبس و استرداد مجرمین با یکدیگر تفاهم نامه همکاری ببندند تا شهروندان زندانی شده در کشورهای یکدیگر را با هم تبادل کرده یا منتقل کنند. البته در این قوانین آمده است زندانی باید در کشور خودش بر اساس حکم دادگاه آن کشوری که محکوم شده محکومیت خود را بگذراند.
البته با اقداماتی دیپلماتیک در سال ۹۱ در مجموع ۶۲ زندانی ایرانی مراحل انتقالشان از زندان‌های کشورهای طرف تفاهم نامه به ایران انجام شد و در سال گذشته ۳۳ ایرانی از آذربایجان، ۲ ایرانی از سوریه، ۲۳ ایرانی از ارمنستان، ۳ ایرانی از چین و یک ایرانی هم از قطر منتقل شده و برای گذراندن الباقی محکومیت خود وارد زندان‌های کشور شدند.
گفتنی است، این آمار‌ها در حالی است که هنوز بسیاری از کشورهای جهان حاضر به انعقاد تفاهم‌نامه حقوقی و قضایی و استرداد مجرمین با ایران نشده‌اند. البته گروهی دیگر از کشورها هستند که تا پای میز مذاکرات آمده‌اند و منتظر تصویب و تائید مجلس برای عقد تفاهامات طرفین هستند.
نوذر شفعی یکی از نمایندگان مجلس در خصوص این موضوع که در روزهای اخیر توجه زیادی را به سوی خود جلب کرده در گفت‌و‌گو با تابناک عنوان داشت: با توجه به حق کنسولی، این امکان وجود دارد که از راه‌های دیپلماتیک از حقوق زندانیان ایرانی که در خارج هستند، دفاع کنیم. باید از حقوق آنها دفاع کنیم، نه از عملکردشان و اگر رفتار خلافی انجام داده باشند آن زمان در داخل با آنها برخورد خواهد شد.
وی گفت: به لحاظ وجهه بین المللی خوب نیست اتباع ما به گونه‌ای محاکمه شوند که در شأن کشورمان نباشد. اگر عمل خلافی انجام داده‌اند، می‌توان بر پایه چهارچوب استرداد مجرمین برخورد کرد و اگر نشود از طریق راهکارهای سیاسی و دیپلماتیک می‌توان کارهایی انجام داد تا به کشور برگردند و بعد در مورد آنها تصمیمی گیری شود. برخی از زندانیان ایرانی در خارج از کشور نیز هستند که بیگناه بازداشت شده‌اند و تمام تلاش‌های دیپلماتیک برای آزادی آنها باید انجام گیرد.
این نماینده در توضیح اینکه چند ماه گذشته سه نفر از اتباع ایرانی در عربستان اعدام شدند و پیش از آن اخباری در همین ارتباط منتشر شده بود اما کاری برای آنها انجام نشد، گفت: تلاش‌های دیپلماتیک انجام شد؛ اما گاه سیستم قضایی کشورها این امکان و اجازه را نمی‌دهد. ما نمی‌توانیم از خلاف مجرمان دفاع کنیم و تنها می‌توانیم تلاش‌های کنسولی برای استرداد مجرمان انجام دهیم.
بر پایه اعلام قوه قضائیه، ایران با ۲۵ کشور جهان تفاهم نامه استرداد و انتقال محکومین منعقد کرده است.
جدول شماره 1 - کشورهایی که با ایران تفاهم نامه همکاری حقوقی و قضایی دارند
جدول شماره 2 - کشورهایی که با ایران تفاهم نامه همکاری حقوقی و قضایی دارند
جدول شماره 3 - کشورهایی که با ایران تفاهم‌نامه همکاری حقوقی و قضایی دارند
ترا بخدا یک فکری هم بحال اسرای ما که با دلایل واهی در زندان کشور مالزی هستند بکنید قوه قضائی مالزی با وقتهای طولانی بیدادگاههایش را انجام میدهد وهیچ مقامی نیست که رسیدگی کند که به چه جرمی یک عده بیگناه را نکه داشته 
آقای مرتضی به نظر می رسد شما از الفبای حقوق هیچی سرت نمی شود. منظور از دفاع نماینده محترم مجلس این است . در اکثر کشورها که با تبعه ایرانی برخورد قانونی وئ فضایی صورت می گیرد ، در شان اتباع ایرانی نیست . منظور این است حقوق مسلم و قانونی اتباع ایرانی پایمال و لگدمال می شود که سفارت مستقر در کشورها باید حقوق مسلم و قانونی اتباع ایرانی را پیگیری کند که نمی کنند.