سارا غضنفري در مطلبی در «تهران امروز» نوشت: زنان سرپرست خانوار،همان‌هايي هستند كه يك تنه كار مي‌كنند،فرزندان‌شان را بزرگ مي‌كنند و از پاي نمي‌نشينند.زناني كه شايد همسر را در سخت و آسان زندگي از دست داده باشند و حالا بايد روي پاهاي خودشان بايستند و گليم خودشان را دوباره از نو ببافند،با توجه به اينكه شايد هيچ‌كس حمايت شان نكند.گاهي زن بودن و مادر بودن سخت مي‌شود وقتي تنهايي و در گزند حوادث بايد خودت دست خودت را بگيري.اين سختي وقتي بيشتر مي‌شود كه زن سرپرست خانوار باشد و اما كاري نداشته باشد تا روزگار بگذراند.حالا آمار بيكاري زنان سرپرست خانوار چنان بالا رفته كه رئيس مركز آمار ايران هم مجبور شده است آن را اعلام كند و در همايش كارآفريني و ايجاد اشتغال زنان سرپرست خانوار در دانشگاه صنعتي شريف،بگويد: «82 درصد زنان سرپرست خانوار بيكارند!»
عادل آذر،گفته است: «در سرشماري سال 90، 21 ميليون و 110 هزار و 481 خانوار شناسايي شد كه 88 درصد سرپرست‌هاي آنها مرد و 12 درصد آنها زن هستند.اين در حالي است كه در سرشماري‌هاي ابتدايي تعداد زنان سرپرست خانوار 6.5 درصد بود اما در سال 90 با رشد دوبرابري مواجه شديم.بر اين اساس پيش‌بيني مي‌كنيم تا سه سال آينده آمار زنان سرپرست خانوار به 15 درصد برسد.»در همين همايش اكبر تركان،مشاور ارشد رئيس‌جمهور گفته است: «بايد براي توانمندسازي زنان خانوار شعاري با عنوان ايجاد يك هزار شغل زنانه داده و از تمامي دستگاه‌ها براي تحقق اين شعار كمك گرفته شود.از دو هزار و 500 زن سرپرست خانوار، 76 درصد زير خط فقر هستند كه اين عدد، عدد بزرگي است.به گفته تركان، در جامعه سه دسته فقير وجود دارد كه يكي از آنها فقراي شاغل هستند كه بخشي از آن را زنان سرپرست خانوار تشكيل مي‌دهند. تركان، با اشاره به اقدامات مناسب شهرداري تهران در حوزه زنان سرپرست خانوار توضيح داد: بايد از مدل شهرداري تهران استفاده شود تا به يافته مناسبي براي الگوبرداري از اين مدل در سراسر كشور برسيم.»
بلوچستان پرجمعيت‌ترين محور زنان سرپرست خانوارسیستان وبلوچستان پرجمعيت‌ترين استان داراي زنان سرپرست خانوار است و خراسان‌جنوبي و خراسان‌رضوي به ترتيب در رده استان‌هاي دوم و سوم قرار دارند. كردستان با داشتن 9.5 درصد از زنان سرپرست خانوار، بويراحمد 10 درصد و قزوين 10.2درصد كمترين استان‌ها در تعداد جمعيت زنان سرپرست خانوار است.»اين گفته‌هاي رئيس سازمان آمار ايران است. به گفته عادل آذر، اكثريت زنان سرپرست خانوار استان سيستان‌وبلوچستان و هرمزگان بي‌سواد يا كم‌سواد هستند كه اين خود مي‌تواند براي تربيت فرزندان‌شان تبعاتي در پي داشته باشد. در اين ميان وضعيت زنان سرپرست خانوار در استان تهران به مراتب بهتر است.وي ادامه داد: در ميان جمعيت زنان سرپرست خانوار 11درصد بي‌سواد در سنين كمتر از 35 سال، 44درصد بي‌سواد در سنين 35 تا 64 ديده مي‌شود، اما در مجموع بايد گفت كه 55 درصد زنان سرپرست خانوار بي‌سواد و 19 درصد تنها سواد ابتدايي دارند.
آذر با بيان اينكه 13 درصد زنان سرپرست خانوار در سن زير 35 سال در
جست‌وجوي كار هستند، تصريح كرد: «به دليل نبود شغل براي زنان سرپرست خانوار
اكثريت آنها مهاجرت مي‌كنند. بر اساس سرشماري‌هاي انجام شده دو ميليون و
500 هزار زن سرپرست خانوار در كشور وجود دارد كه در حال حاضر تنها 18 درصد
از آنها شاغل و 82 درصد از آنها بيكار هستند.وي با بيان اينكه آمارهاي
گرفته شده از تعداد زنان سرپرست خانوار بر اساس سه گروه سني كمتر از 35 تا
64 سال و بالاي 65 سال است، تصريح كرد: آمارها حاكي از آن است كه بيشتر
زنان ميانسال سرپرست خانوار هستند.»
بودجه براي زنان سرپرست خانوار كم است
ناصر كاشاني،عضو كميسيون اجتماعي مجلس از حوزه زاهدان،در زمينه اينكه
سيستان‌وبلوچستان پرجمعيت‌ترين استان داراي زنان سرپرست خانوار است،به
تهران امروز،مي گويد: «مهم‌ترين كار براي زنان سرپرست خانوار اين است كه
فرهنگ‌سازي شود و مسئله ديگر اين است كه اين زنان بايد توانمند بشوند.از
سويي ديگر،در گذشته كمتر زنان در اين ناحيه به‌دليل شرايط فرهنگي به سمت
ادامه تحصيل مي‌رفتند،اما اين مشكل در حال حاضر كمتر شده است و استقبال از
تحصيل بيشتر شده است.اما در مورد اقداماتي كه در اين زمينه براي زنان
سرپرست خانوار انجام شده است اين است كه بالغ بر چند ميليارد به صورت
وام‌هاي بدون بهره براي اشتغالزايي اين زنان در نظر گرفته شده است،اما هنوز
اين بودجه كافي نيست.يكي ديگر از مشكلات زنان سرپرست خانوار در اين منطقه
عدم وجود پوشش بيمه‌اي مناسب است.در اين زمينه بايد تمام سازمان‌ها همكاري
كنند.
سازمان بهزيستي،تامين‌اجتماعي،كميته امداد بايد سيستم حمايتي از اين
زنان را قوي‌تر كنند تا زنان سرپرست خانوار بتوانند از خدمات جانبي اين
سازمان‌هاي حمايتي استفاده كنند.اما بايد قبول كرد كه هنوز آن طور كه
شايسته اين زنان است خدماتي به آنها ارائه نداده‌ايم.»ناصر كاشاني نماينده
منطقه سيستان‌وبلوچستان،در جواب اين سوال كه آيا در فصل تعيين بودجه دولت،
بودجه بيشتري براي زنان سرپرست خانوار در مناطق محروم در نظر گرفته شده است
يا خير،به تهران امروز مي‌گويد: «متاسفانه بودجه‌اي كه درنظر گرفته شده
است،چشم گير نيست.اين موضوع نياز به كار دارد و با توجه مشكلات عديده‌اي كه
در كشور وجود دارد،بحث‌هاي اجتماعي در اين زمينه‌ها مغفول مانده است.وقتي
در منطقه سيستان از نظر مشكلات توسعه‌اي در مضيقه هستيم،به سختي مي‌توان به
مسئله زنان سرپرست خانوار و مشكلات آنها رسيدگي كرد!»
به زنان سرپرست خانوار وام مشاغل بدهند
دكتر عبدالرضا عزيزي،رئيس كميسيون اجتماعي مجلس نهم درباره مشكلات زنان
سرپرست خانوار در كل كشور به تهران امروز،مي گويد: «در كميسيون اجتماعي
مجلس براي زنان سرپرست كل ايران،پيشنهاد بيمه‌اي كرده‌ايم و در انتظار
تصويب هستيم.نمايندگان معتقدند هم بايد در مشاغل خانگي از زنان سرپرست
خانوار حمايت كنيم و هم در بحث بيمه بايد از اين زنان حمايت كنيم.»از سويي
ديگر،«در مورد اختصاص دادن بودجه به اين زنان،دولت براي تحت پوشش بيمه قرار
دادن زنان سرپرست خانوار مقداري در نظر گرفته است كه البته اين بودجه از
قبل هم كمتر است و بايد باز براي افزايش سهم بودجه به اين منظور به دولت
پيشنهاد داده شود.»رئيس كميسيون اجتماعي،درباره راه‌حل‌هايي كه موجب كاهش
بيكاري زنان سرپرست خانوار مي‌شود،مي گويد: «براي زنان سرپرست خانوار مشاغل
خانگي پيشنهاد مي‌شود،اما اين زنان ارجحيتي براي استخدام در ادارات دولتي
نخواهند داشت.اما بايد توصيه داشت كه به اين زنان وام مشاغل اختصاص داد تا
بتوانند كارآفريني كنند.اولويتي كه كميسيون اجتماعي مجلس مي‌تواند براي اين
زنان در نظر بگيرد،اولويت در اهداي وام مشاغل و اجراي طرح پوشش بيمه‌اي
اين زنان است.»
براي اشتغال اين زنان چه بايد كرد؟
توران ولي مراد،دبير ائتلاف اسلامي زنان،در مورد اينكه براي اشتغالزايي
زنان سرپرست خانوار چه بايد كرد؟به تهران امروز،مي گويد: «بايد پيشگيري
كنند از اين موضوع كه زنان نان آور خانواده هر روز افزوده نشوند.براي
پيشگيري از اين قضيه بايد به يكسري از آسيب‌ها نيز توجه كنند،به‌طور
مثال:آسيب‌هايي كه خانواده با آن درگير است،كه بايد در همه ابعاد به آن
توجه شود و از همه ابعاد بررسي شود.مانند،روابط بين
فردي،فرهنگي،اقتصادي،حقوقي كه باعث مي‌شود خانواده نا به سامان شود.وقتي به
آسيب‌هاي اجتماعي نگاه مي‌كنيم،متوجه مي‌شويم آمار تنش‌ها بالا رفته
است،سن ازدواج زياد شده است،طلاق افزايش يافته است،اين آسيب‌هايي است كه
بايد از نظر علمي بررسي شود و سليقه‌اي با آن برخورد نشود.
زنان سرپرست خانوار فقط بر اثر مرگ زوج،سرپرست خانوار نمي‌شوند اين
اتفاقات به اين امر كمك مي‌كند.از سويي ديگر،مشكل اصلي در عدم برنامه‌ريزي
درست است.در كشور ايران،مشكلي كه بسيار آسيب‌زاست،عدم برنامه‌ريزي است.يعني
مسئولان وقتي پستي مي‌گيرند،موظفند دو كار انجام دهند:اول،به رفع مشكلات
موجود بپردازند،با توجه به اينكه برنامه‌ريزي دقيق و علمي دارند.دوم،از
آسيب‌هاي بعدي پيشگيري كنند.اين مشكلاتي است كه در امور زنان و بالاخص زنان
سرپرست خانوار توجهي به آن نشده است.»اين فعال حقوق زنان معتقد است: «تا
وقتي مسائل زنان ديده نشود و جدي گرفته نشود،شاهد اين مشكلات خواهيم
بود.زنان در 35 سال بعد از انقلاب اسلامي،بسيار توانمند،كارآمد و متخصص
بوده‌اند اما هنوز سطوح بالا مردان در اين زمينه تصميم مي‌گيرند و
تصميماتشان را به سرانجام نمي‌رسانند،مانند:طرحي كه براي پوشش بيمه زنان
سرپرست خانوار به‌وجود آمد.»
حضور جدي دانشگاه در بخش سياست‌گذاري
«تا وقتي نخبگان،دانشگاهيان و مراجع علمي در بحث‌هاي زنان و مشكلات اجتماعي ورود نكنند،معضلات به صورت دقيق حل نخواهد شد.»
توران ولي مراد،معتقد است: «وقتي موضوعي به عنوان زنان سرپرست خانوار
متولي ندارد،در نتيجه كسي نيست تا برايش برنامه‌ريزي كند و از آسيب‌هايش
پيشگيري شود.نبايد فراموش شود،چند عامل مهم كه موجب به‌وجود آمدن زنان
سرپرست خانوار شده است، عبارتند از:بالا رفتن سن ازدواج،بالا رفتن طلاق در 5
سال اول زندگي است،زنان سالمند كه به حال خود رها شده‌اند.بايد بدانيم
موضوع زنان سرپرست خانوار،حوزه‌اي بي‌سرپرست است.»
زنان سرپرست خانوار بي‌سرپرست مانده اند
زنان سرپرست خانوار،ناتوان نيستند،بلكه بسيار توانمند هستند.اما بايد
اين توانمندي را در اين زنان تقويت كرد.مهم‌ترين كار در زمينه زنان سرپرست
خانوار،حل معضلات اجتماعي و فرهنگي است.بايد نهادي متولي پرداختن به مشكلات
اين زنان وجود داشته باشد.اين زنان فرزنداني دارند كه با معضلات اجتماعي
رو به‌رو هستند.از سويي ديگر،خود زنان فشارهاي مضاعفي دارد كه يك تنه بايد
آنها را حل كند.در نتيجه يك برنامه‌ريزي از سوي يك نهاد متولي نياز است تا
بتواند سازمان بهزيستي،تامين‌اجتماعي و نهادهاي متولي را مجبور به انجام
وظايفشان در قبال اين زنان كند.
30 درصد زنان سرپرست خانوار از كار افتاده اند
رئيس سازمان آمار ايران مي‌گويد: «8 درصد زنان سرپرست خانوار معلول، 7
درصد داراي بيماري جسمي، 14.5 درصد داراي بيماري رواني و 30 درصد از آنها
از كار افتاده هستند. ضمن آنكه 46 درصد زنان سرپرست خانوار تحت پوشش
نهادهاي حمايتي شامل كميته امداد، بهزيستي، بنياد شهيد، شهرداري و...
هستند.» زنان سرپرست خانوار،مردانه تلاش مي‌كنند تا بتوانند روي پاهايشان
بايستند،اما اين وظيفه بر عهده دولتمردان است كه اين زنان را حمايت كند تا
بيكاري به معضلات اجتماعي اين زنان افزوده نشود.
