پروفسور گلشنی؛

احساس حقارت در کشور ما به شدت رایج است

متأسفانه قشر علم را گرفتند و تا دوران ما همین سنت سطحی‌نگری و مشق نویسی حاکم مانده و معنای پیشرفت علم به کلی مبهم است؛ در حالی که در غرب، علم همواره دو خاصیت پیش‌روندگی در مرز‌ها و تأمین نیازهای زندگی را داشته است. ملاک رشد علم در دوره ما، پیمانه‌های ناقصی مانند تعداد مقالات است، ولی این مقالات چه نیازی از ما رفع کرده است؟
کد خبر: ۳۸۹۸۹۱
|
۱۵ فروردين ۱۳۹۳ - ۱۸:۲۰ 04 April 2014
|
43498 بازدید
|
«تعداد زیاد دکترا مملکت را نجات نمی‌دهد، بلکه وجود دکترای با کیفیت است که نجات دهنده ماست»؛ این باور دکتر گلشنی است؛ از جمله چهره‌های ماندگار کشورمان در فیزیک که استاد دانشگاه صنعتی شریف و از جمله صاحب نظران و اساتید سرشناس «فلسفه علم» در جهان به شمار می‌آید. حضور وی در «نشست توسعه علمی مطلوب در جامعه اسلامی» فرصتی دست داد تا با دیدگاه‌های وی در این باره آشنا شویم.

به گزارش «تابناک»، دکتر گلشنی، رئیس گروه «فلسفه علم» دانشگاه صنعتی شریف، نخست با طرح این پرسش که چه عواملی باعث پیشرفت علم در جوامع اسلامی و سپس افول آن شد، در پاسخ به شش عامل اشاره کرد:

نخست و مهم‌ترین عامل،
تشویق قرآن به مطالعه طبیعت است که در آیات گوناگون، هم به بعد نظری و هم به بعد تجربی آن اشاره شده است و عالمان مسلمان با این نگاه، مطالعه طبیعت را عبادت می‌دانستند.

دوم،
تشویق قرآن و سنت به یادگیری علم از هر جای ممکن است و مشخص است در حدیث معروف «اطلب العلم ولو بالصین» یادگیری الهیات در چین نیست، بلکه منظور هر نوع علمی است.

سوم،
حاکمیت روح تسامح بود و عالمان مسلمان برای یادگیری علم، با تواضع و خوش‌رفتاری حتی شاگرد مسیحیان و صابئیان می‌شدند.

چهارم،
پرهیز از تقلید کورکورانه بود. همان گونه که ابن سینا می‌گوید کسی که بدون دلیل چیزی را بپذیرد، از فطرت انسانی دور شده است. عالمان ما علاوه بر مطالعه آثار گذشتگان قدرت خلاقه و نقاده هم داشتند، آنچنان که می‌بینیم ابن هیثم کتاب الشکوک علی بطلمیوس و رازی کتاب الشکوک علی جالینوس را می‌نگارند. متأسفانه اکنون در محیط ما این جو حاکم نیست و عینا ترجمه و تقلید و حاشیه‌نویسی بر کارهای غربی صورت می‌گیرد.

پنجم،
سختکوشی در کسب معرفت بود و عالمان مسلمان برای یافتن یک کتاب یا دیدار با یک عالم زحمات و مشقات زیادی را متحمل می‌شدند.

ششم،
جامع‌نگری و کل‌نگری حاکم بر تمدن اسلامی، آخرین نکته‌ است؛ در آن زمان علوم دینی از علوم طبیعی جدا نبود و یک روح حاکم بود، کار علمی را به روش علمی انجام می‌دادند و با یک دید وسیع به کلیت قضایا نگاه می‌کردند.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی و فرهنگستان علوم با ذکر اینکه بیان این عوامل به معنای آوردن طبیعیات آن زمان نیست ولی باید آن روحیات را داشته باشیم، در پاسخ به این پرسش که چرا علم در جهان اسلام به انحطاط گرایید، گفت: دلایل بسیاری همچون جنگ‌های صلیبی، پیدایش تصوف و پاره‌پاره شدن جهان اسلام برای این سؤال ذکر شده، اما به باور من، دلیل اصلی این ماجرا، حاکم شدن مکتب کلامی ضد عقل اشاعره بود که حمایت شدید خلفای عباسی را همراه داشت که تداوم و حفظ حکومت خود را در آن می‌دیدند. نحوه نگرش غزالی و ابن خلدون و امثال آن‌ها که علوم طبیعی را آغشته به خطا و برای دین مضر می‌دانستند، از عوامل این کنار گذاشتن بود.

وی افزود: تا دوران مدرن همین وضعیت ادامه داشت و در این مدت، امثال خواجه نصیر که به علم توجه داشتند از مفردات بودند؛ اما در قرن نوزدهم شکست ایران از روسیه، استعمار هند توسط انگلستان و اشغال مصر به دست فرانسویان، جهان اسلامی را واداشت تا به علم جدید روی بیاورد، ولی متأسفانه قشر علم را گرفتند و تا دوران ما همین سنت سطحی‌نگری و مشق نویسی حاکم مانده و معنای پیشرفت علم به کلی مبهم است. در حالی که در غرب، علم همواره دو خاصیت پیش‌روندگی در مرز‌ها و تأمین نیازهای زندگی را داشته است. ملاک رشد علم در عصر ما پیمانه‌های ناقصی مانند تعداد مقالات است؛ اما این مقالات چه نیازی از ما را رفع کرده است؟

احساس حقارت در کشور ما به شدت رایج است

برندهٔ دو جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، گفت: چند سال پیش در همین کشور به کسانی که بیشترین مقاله را در یک رشته داشتند امتیازاتی ‌دادند؛ مقالاتی که تنها ۲۰ درصد ارجاعات خارجی داشتند و تنها ۲۱ درصد آن‌ها در مجلات سطح بالاتر ISI بود؛ علم ما باید به رفع نیازهای ما بیاید، ولی متأسفانه می بینیم در رشته‌هایی که بیشترین مقالات را داریم بیشترین واردات را هم داریم. با این پیمانه‌های رشد علمی نیاز کشور برطرف نمی‌شود. استاد دانشگاهی که بنا به تشخیص خود در حوزه اختراعات یا چاپ کتاب وارد شده است، چرا باید به دلیل نداشتن مقالات، در گرفتن ارتقا با مشکل روبه رو شود؟‌ ای کاش مسئولین اینجا حاضر و پاسخگو بودند.

وی افزود: بعد دیگر قضیه، مسأله نوآوری است. قوانین و چهارچوب‌های موجود اجازه خلاقیت را نمی‌دهند. مثلا دانشجوی دکترایی که روی پروژه مهمی کار می‌کند و نیاز به زمان دارد، موظف است در مدتی محدود کار خود را تمام کند وگرنه جریمه می‌شود. باید اولویت‌های ما مشخص باشد و اینقدر تابع مد نباشیم. زمانی بیوتکنولوژی و زمانی نانوتکنولوژی باب می‌شود. با این شرایط حتی با چاپ صد هزار مقاله هم به جایی نمی‌رسیم. با علم نمی‌شود بازی کرد و باید حساب و کتاب در کار باشد.

دکتر گلشنی سپس به مسأله حس تعهد به کشور اشاره کردند و گفتند احساس حقارت در کشور ما به شدت رواج دارد. سایت دانشگاه ما در روزی که یک برنده نوبل از دانشگاه بازدید کرد و چند کتاب را هم هدیه داد تیتر می‌زند: «بزرگ‌ترین روز دانشگاه» در حالی که بزرگ‌ترین روز دانشگاه روزی است که افراد دانشگاه کاری کنند که شأن دانشگاه بالا‌تر برود.

با این سخنان و یادآوری دوباره بازگشت به بینشی که در زمان اعتلای تمدن اسلامی حاکم بود، دکتر گلشنی کارهای مورد نیاز برای پیشرفت و تغییر وضع کنونی را این گونه برشمرد:

۱. مشارکت دادن نخبگان:
متأسفانه توجه به نخبگان هم بد فهمیده می‌شود. توجه به معنای تجملات نیست بلکه کافی است امکانات تحقیق در اختیار آن‌ها گذاشته شود و برای علم از هیچ خرجی دریغ نشود.

۲. اولویت دادن به رفع نیاز‌های داخلی


۳. ترویج روحیه نقادی و نقدپذیری:
جامعه دانشگاهی همانند مقامات اکثرا نقد پذیر نیستند و نقدی هم که می‌شود از ادب اسلامی دور است. تا وقتی نقد نباشد، علم به هیچ وجه پیشرفت نمی‌کند. من به شدت با ایجاد کرسی‌های آزاداندیشی مخالف بودم زیرا تا محیط نقدپذیر نشود و مردم ادب نقد را نیاموزند این جلسات سودی ندارند.

۴. توجه ویژه به کیفیت:
کیفیت مسأله‌ای است که از اول انقلاب به کلی فراموش شده است. کفش ایرانی که تولید می‌شود با مارک خارجی ارائه می‌شود، چون کیفیت در مورد محصولات داخلی فراموش شده و هویت خود را از دست داده‌ایم. جامعه دانشگاهی نباید نسبت به این بی‌کیفیتی ساکت باشد. به مقامات و رهبری نامه اعتراض‌آمیز بنویسید، کاری که من بار‌ها انجام داده‌ام؛ تعداد زیاد دکترا مملکت را نجات نمی‌دهد بلکه وجود دکترای باکیفیت است که نجات دهنده ماست. حداقل دانشگاه‌های درجه یک از گرفتن دانشجوی پولی معاف باشند. واقعا نتیجه این پردیس‌ها چه بوده است، جز اینکه وقت استاد برجسته صرف دانشجوهای سطح پایین بشود؟ ‌

۵. توجه خاص به دیدگاه های کار‌شناسان و متخصصان:
به ندرت اهل علم مورد مشورت قرار می‌گیرند و وزارت علوم به صورت بخشنامه‌ای و یکطرفه تصمیم می‌گیرد و بخشنامه می‌کند و به همین دلیل تصمیمات ناقص و تک بعدی هستند. لازمه این کار این است که ابتدا آدم‌شناسی صورت بگیرد و افراد بر‌تر هر حوزه مشخص شوند و از آن‌ها استفاده شود.

۶. حاکم کردن شایسته سالاری:
باید رئیس دانشگاه از متوسط دانشگاه بالا‌تر باشد تا دانشگاهیان برای او شأن قائل باشند. یکی از دکتراهایی که معاون وزیر هم بود در مراسم معرفی یک کتاب تفاوت سلیس به معنای روان را با سیلیس ـ که نوعی فلز است ـ تشخیص نمی‌داد! با این افراد به جایی نمی‌رسیم.

۷. حاکم کردن کل‌نگری و وسعت دید در علم و فناوری:
در کشور ما متخصصان باریک‌بین بار می‌آیند و به قول هایزنبرگ، جهان را با عینک خودشان می‌بینند. در دانشگاه MIT وقتی دیدند فارغ‌التحصیلان موفق نیستند، علوم انسانی را وارد مهندسی کردند تا بینش دانشجویان را وسیع کنند، چرا که علم برای خلأ نیست، بلکه برای جامعه انسانی است.

این استاد دانشگاه با عمومی ذکر کردن حنبه‌های نامبرده، نکات منحصر به فرد جامعه ایرانی را این گونه بیان کرد: در جامعه ما چند ویژگی برای علم ذکر شده که باید به آن‌ها توجه داشت. بر مبنای قرآن، باید از علم برای بهره‌گیری از امکانات طبیعت در جهت مشروع و ابداع علم مفید استفاده کنیم. علم مفید هر علمی است که کیان جامعه اسلامی برای اعتلای خویش به آن وابسته است. نکته‌ای که غرب به طور کلی از آن غفلت کرده، این است که علم باید در پی سعادت بشر باشد. اما می‌بینیم که در غرب علم در دست قدرتمندان افتاده و به جای رفع مشکلات هزاران نیازمند به اغنیا و مسائل نظامی توجه می‌شود، به شکلی که در انگلیس ۳۰درصد و در آمریکا ۵۰ درصد بودجه تحقیقات صرف امور نظامی می‌شود؛ این روند در راستای سعادت بشر نیست. دانشمندان و جامعه علمی ما باید حساس باشند و علاوه بر تلاش برای رسیدن به سطح بالای علم، دغدغه انسانیت را نیز داشته باشند، وگرنه ما نیز مثل آن‌ها آینده خوبی نخواهیم داشت.

عضو فرهنگستان علوم افزود: بزرگ‌ترین نقطه ضعف ما در زمان حال فرهنگ حاکم است که نه غربی است و نه اسلامی، زیرا اگر اسلامی بود، باید دغدغه اعتلای یک جامعه اسلامی را می‌داشتیم و اگر غربی بود، باید نظم و کیفیت و اولویت سنجی و شایسته سالاری حکم‌فرما بود. رشد سیاست و اقتصاد شرط لازم برای پیشرفت علم هستند اما پیش از این‌ها ما نیازمند اصلاح فرهنگ و اخلاق خود هستیم و این امر نیازمند حرکتی جهادگونه از جامعه علمی کشور و عزمی قوی در مسئولان است.

دکتر گلشنی در پاسخ به اینکه تحول فرهنگی از کجا می‌شود، گفت: از دبیرستان و دانشگاه اما این تحول تزریقی صورت نمی‌گیرد و باید بسیار لطیف و دقیق با قضیه برخورد کرد. استدلال و جاذبه داشتن دو عامل مهم در این امر برای تغییر فرهنگ ما و حاکمیت بینش اسلامی هستند.
اشتراک گذاری
تور پاییز ۱۴۰۳ صفحه خبر
بلیط هواپیما
مطالب مرتبط
نظرات بینندگان
غیر قابل انتشار: ۱۰
در انتظار بررسی: ۱۸۸
انتشار یافته: ۱۰۶
اكبر
|
Iran, Islamic Republic of
|
۱۴:۴۸ - ۱۳۹۳/۰۱/۱۵
تابناك جان خوب مي نويسي ولي نوشته هات نه به درد كسي مي خورد نه از درد ما كم مي كند. بگذار دكترا تا دلشان مي خواد بگيرن. آنوقت كه همه پس از 3 الي 4 بار امتحان دادن دكتري قبول مي شدند ما همون بار اولش قبول شديم ولي چه حاصل كه بعد از ما دكتري قبول شدن شد كيلويي و هر ترم 5 -15 تا دكتري برداشتند و اين شد وضع ما كه لان 2 سال مدرك دكتري گرفتيم و الان گذاشتيم در كگوزه و آبش و مي خوريم...
پاسخ ها
babak
| Iran, Islamic Republic of |
۰۰:۳۶ - ۱۳۹۳/۰۱/۱۶
وقتی برای استخدام یا هر ارتقاء کوچیکی نیاز به مدرک باشه طبیعی هست که همه مدرکجو میشن نه دانشجو. وقتی میبینم که برای یه کارشناس ارشد تو خالی چه تجملاتی قائل میشن منم میرم کارشناسی ارشد میخرم.
سلام
| Iran, Islamic Republic of |
۱۸:۴۱ - ۱۳۹۳/۰۱/۱۶
معلومه که خیلی دل پری داری دادش اکب.ر ما امسال امتحانشو دادیم پناه بر خداوند عز وجل
ناشناس
|
United States
|
۱۵:۳۶ - ۱۳۹۳/۰۱/۱۵
از سر کول دانشگاه تهران کثافت و چرک بالا میرود. دیوارهایش پر از ترک هست. به دانشگاه های کشور بسیار بی توجهی میشود.
ناشناس
|
Iran, Islamic Republic of
|
۱۸:۲۹ - ۱۳۹۳/۰۱/۱۵
نقی نگو نگی نگو نگو نقی نقییی
پاسخ ها
بابا پنجعلی
| Iran, Islamic Republic of |
۲۳:۵۰ - ۱۳۹۳/۰۱/۱۵
الکی میگه
ناشناس
|
Iran, Islamic Republic of
|
۱۸:۲۹ - ۱۳۹۳/۰۱/۱۵
ضمن عرض ارادت و احترام به استاد، سیلیس فلز نیست.
پاسخ ها
ناشناس
| Iran, Islamic Republic of |
۲۳:۴۱ - ۱۳۹۳/۰۱/۱۵
تعریف فلز با اون چیزی که شما تصور می کنید متفاوت است. لطفا اول جستجو کنید بعد نظر بدید
ارش
| Iran, Islamic Republic of |
۰۰:۵۶ - ۱۳۹۳/۰۱/۱۶
در علم شیمی سیلیس نوعی فلز است همانطور که جیوه هم نوعی فلز به حساب میاد با این حال که مایع هست
مجتبی
| Iran, Islamic Republic of |
۰۱:۴۸ - ۱۳۹۳/۰۱/۱۶
سیلیس همان اکسید نیمه رسانایی به نام سیلیکون است با کمی ناخالصی(sio2).شیشه رو هم از سیلیس درست میکنند.
ناشناس
| Iran, Islamic Republic of |
۰۸:۰۸ - ۱۳۹۳/۰۱/۱۶
پاسخ به"تعریف فلز با اون چیزی که ..."
سیلیس یا سیلیسیم SIO2 است که بصورت آزاد در طبیعت وجود ندارد و نوعی از فلز نیست .
ناشناس
| Iran, Islamic Republic of |
۰۸:۳۴ - ۱۳۹۳/۰۱/۱۶
سيليس فلز نيست. حالا هر جور كه دوست داري فكر كن ولي سيليس فلز نيست.
ناشناس
| Iran, Islamic Republic of |
۱۰:۴۱ - ۱۳۹۳/۰۱/۱۶
ناشناس 23:41 ناشناسی 18:29 درست می گوید سیلیس اکسید سیلیسیم و یک سرامیک است نه یک فلز.
محسن
| Iran, Islamic Republic of |
۱۱:۰۲ - ۱۳۹۳/۰۱/۱۶
جدول مندلیوف رو نگاه کن بعد حرف بزن
زهرا
| Iran, Islamic Republic of |
۱۲:۲۷ - ۱۳۹۳/۰۱/۱۶
استاد این همه نظرات و بحث های خوب داشتن بهشون توجه نکردین حالا گیر دادین به فلز بودن یا نبودن سیلیس واقعا که ... همینه کشور ما این شده جای تاسف
سعید
| Iran, Islamic Republic of |
۱۲:۵۱ - ۱۳۹۳/۰۱/۱۶
ناشناس 23:41 ناشناسی 18:29 درست نمی گوید بلکه ناشناس 25:00 درست می گوید سیلیس اصلا ماده نیست!!
مسعود
| Iran, Islamic Republic of |
۱۴:۴۹ - ۱۳۹۳/۰۱/۱۶
Silicon is a metalloid, readily either donating or sharing its four outer electrons, allowing for many forms of chemical bonding.
یعنی یک شبه فلز است
ناشناس
|
Iran, Islamic Republic of
|
۱۸:۴۰ - ۱۳۹۳/۰۱/۱۵
متاسفانه بالای 90% درصد مقالات علمی کپی پست است.
پاسخ ها
زهرا
| Iran, Islamic Republic of |
۱۲:۳۲ - ۱۳۹۳/۰۱/۱۶
نگو کپی پیسن من فیزیک خوندم این همه زحمت میکشیم یه مقاله چاپ بشه خودمون هم کار تحقیقی میکنیم مینویسم اما این که مقالات کاربرد ندارن و اساتید گروه جمیعا اسمشون را بالای مقالات دانشجو مینویسن واقعا درسته
حجت
| Iran, Islamic Republic of |
۱۵:۵۴ - ۱۳۹۳/۰۱/۱۶
زهرا خانم، مقالاتی که نوشتین نتیجه تحقیقات آزمایشگاهی بوده یا نتیجه تحقیقات تو کتابخونه؟
یکی از اساتید دانشگاه
|
Iran, Islamic Republic of
|
۱۹:۰۵ - ۱۳۹۳/۰۱/۱۵
براستی از خواندن این مقاله لذت بردم، صحبتی که بارها و بارها توسط دلسوزان گفته میشود اما گوش شنوایی وجود ندارد و تنها بر
بالا بردن کمیت و آمار تاکید میکنند.
عطا
|
Iran, Islamic Republic of
|
۱۹:۱۱ - ۱۳۹۳/۰۱/۱۵
متعصفانه دانشجویان دکتری ما کاری جز استادی دانشگاه بلد نیستند و فکر می کنند کپی کردن کتابها روی تخته کاری هنرمندانه است
پاسخ ها
علی اکبر
| Iran, Islamic Republic of |
۲۳:۴۰ - ۱۳۹۳/۰۱/۱۵
متأسفانه منتقد عزیز
ناشناس
| Iran, Islamic Republic of |
۲۳:۵۲ - ۱۳۹۳/۰۱/۱۵
خیلی از اساتید دانشگاه با پارتی جذب شده اند و اگر جزوه را ازشون بگیرید،دست و زبانشان قفل میکنه.
ناشناس
| United States |
۰۰:۰۸ - ۱۳۹۳/۰۱/۱۶
فقط حدود سه هزار تا دانشجوی دکترا در دولت قبل، بدون کنکور، وارد دانشگاه شدند
محمد
|
Iran, Islamic Republic of
|
۱۹:۲۹ - ۱۳۹۳/۰۱/۱۵
استاد خدا حفظت کنه.
بالاخره حقیقت را با صدای رسا فریاد زدی.
اگر لازم است از پیشرفت علمی ایران جایی بهره برداری سیاسی بشود، اشکالی ندارد، که درست هم هست ولی دیگر خودمان خوابمان نبرد و دلخوش نشویم!!!!
اگر دلسوزی در این مملکت هست، این حرفها باید سرلوحه وزارت علوم قرار بگیرد.
ناشناس
|
Iran, Islamic Republic of
|
۱۹:۳۰ - ۱۳۹۳/۰۱/۱۵
احسنت بر شما پیر فرزانه
اساتید از علم خالی شدند و دانش بی ارزش دانشگاه تبدیل به محل در آوردن پول از جیب فقیر و غنی با عناوین محتلف شدند
در این 30 سال در کدام رشته پزشکی دکتر قریبی و یا ... دکتر حسابی .... چمرانی ... .. و سایر مفاخر موسیقی و .... بیرون آمدند ؟
ناشناس
|
Iran, Islamic Republic of
|
۱۹:۳۲ - ۱۳۹۳/۰۱/۱۵
جناب دکتر گفتی ولی دیر گفتی.اکثر قریب به اتفاق افرادی که ارتقائ گرفته اند مقالات انها (دانشگاههای علوم پزشکی )هیچ مبنایی ندارد کپی کاری است این اسم اونو میزاره اون اسم اینو.هر هیئت علمی که فکر میکنه دروغ میگم مشخصاتش را بده بهش ثابت کنم.طرف جراح .... در مقاله رشته دیگری اسمش نفر چهارمه.ما در حال حاضر نمیتوانیم در پزشکی تحقیقات داشته باشیم چون از نظر علمی به سطح کار تحقیقاتی نرسیده ایم
پاسخ ها
ناشناس
| Iran, Islamic Republic of |
۰۰:۲۶ - ۱۳۹۳/۰۱/۱۶
دیگه تو هم شورشو در آوردی.کو دلیل و مدرکت؟
یک دانشگاهی صفر کیلومتر
| Iran, Islamic Republic of |
۰۲:۱۲ - ۱۳۹۳/۰۱/۱۶
متاسفانه بعنوان کسی که در یکی از دانشگاههای کشور مدت 24 ساله خدمت کرده عرض کنم که، در سایر رشته ها ، حتی فنی و مهندسی و علوم پایه هم وضع به همین صورت است و با آمدن هر دولتی رئیس دانشگاهها هم فقط بفکر منافع شخصی خود میباشند ، چندین سال است که ملاک شده فقط جذب دانشجوی بیشتر و بدتر اینکه تنها چیزی که ملاک است فقط راضی نگه داشتن دانشجو (آنهم دانشجویانی که صرفا فقط به دنبال کسب مدرک هستند نه ... ) میباشد بطوری که هیچ کس حق ندارد به دانشجو بگوید بالا چشمت ابروست. گذشت آن زمانی که داتشجو شدن قرب ومنزلتی داشت .
برچسب منتخب
# مهاجران افغان # حمله ایران به اسرائیل # قیمت دلار # سوریه # دمشق # الجولانی
الی گشت
قیمت امروز آهن آلات
نظرسنجی
تحولات اخیر سوریه و سقوط بشار اسد چه پیامدهایی دارد؟