کار کلیه چیست؟

یک متخصص کلیه و مجاری ادرار کارکرد کلیه در بدن را تنظیم فشار خون، دفع مواد زائد و مدیریت خونسازی در بدن برشمرد.

به گزارش فارس، عباس بصیری، متخصص کلیه و مجاری ادرار کارکرد کلیه را در بدن به 3 بخش دفع مواد زاید بدن شامل مواد و سموم و حتی برخی داروها، تنظیم فشار خون به واسطه دفع آب و ترشخ ماده‌ای به نام رنین و خونسازی به واسطه ترشح ماده‌ای به نام اریتروپوئیتین تقسیم کرد.

وی درباره نحوه عملکرد کلیه در دفع مواد زاید از بدن گفت: تمام موادزاید، سموم و حتی داروهایی که مصرف می‌کنیم از کلیه‌ها دفع می شوند بنابراین یک وظیفه کلیه‌ها تصفیه آب و سموم موجود در بدن است و اگر این اقدام از طریق کلیه صورت نگیرد عوارضی مانند حالت تهوع، بی اشتهایی، بی حالی و ضعف را در پی خواهد داشت.

این متخصص کلیه و مجاری ادرار درباره نحوه بررسی چگونگی عملکرد تصفیه توسط کلیه ها گفت: شاخصی به نام سطح کراتینین خون وجود دارد که از سوخت و ساز و سیکل متابولیسم کراتین که در عضلات وجود دارد شکل می گیرد.

 وی گفت: کراتینین از کلیه دفع می‌شود و اگر مقدار کراتینین خون بالا رود نشان دهنده ضعف کلیه‌ها برای دفع مواد زائد از بدن است بنابراین ما با اندازه گیری مقدار کراتینین خون متوجه می‌شویم که کلیه وظیفه تصیفیه گری خود را انجام می دهد یا خیر.

عوارض نارسایی کلیه

عباس بصیری درباره وظیفه تنظیم فشار خون کلیه نیز گفت: کلیه با دفع آب و همچنین ترشخ ماده‌ای به نام رنین سبب تغییر مقدار انقباض رگهای بدن و در نتیجه متعادل شدن این انقباض می‌شود و در نتیجه اگر کلیه از کار بیفتد یا آسب ببیند علاوه بر ناتوانی در دفع مواد زاید بدن فشار خون شخص نیز از حد طبیعی خارج خواهد شد.

وی افزود: افرادی که کلیه آنها به درستی کار نمی‌کند دچار فشار خون می‌شوند زیرا ترشح ماده رنین از حالت طبیعی خود خارج می‌شود. این فشار خون رگهای خون را سفت و منقبض می‌کند. این انقباض رگ‌های خونی می‌تواند عوارضی مانند سکته قلبی و مغزی را به دنبال داشته باشد.

این متخصص کلیه و مجاری ادرار سومین وظیفه کلیه را خونسازی توصیف و تصریح کرد: اریتروپوئیتین ماده‌ای است که از کلیه ترشخ می‌شود. اریتروپویتین پس از ترشح مغز استخوان را برای خونسازی تحریک می‌کند و باعث می‌شود مغز استخوان خونسازی کند.

عباس بصیری خاطرنشان کرد: در دوران جنینی طحال وظیفه خونسازی را بر عهده دارد ولی در سنین بالاتر مغز استخوان خونسازی می‌کند، پس آنچه که مغز استخوان را برای خونسازی تحریک می‌کند این ماده است و بر همین اساس کسانی که دچار نارسایی کلیه می‌شوند دچار کم خونی رنگ پریدگی و زردی چهره می‌شوند.

چه کسی نارسایی کلیه دارد

وی گفت: پیشتر به افراد مبتلا به نارسایی کلیه گفته می‌شد که کلیه‌هایشان دیگر کار نمی‌کرد و دیالیز می‌شدند و علائمی مثل تهوع، بی اشتهایی، افزایش فشار خون، کم خونی و ضعف را در خود داشتند و کراتینین خون این افراد از حد نرمال یعنی 1.5 به ارقام 7 و 8 و 10 می‌رسید در حالی که امروزه به کسانی که کراتینین خونشان به 2 و 2.5 نیز برسد مبتلا به نارسایی کلیه تعبیر می‌شود.

این متخصص کلیه و مجاری ادرار خاطرنشان کرد: برخی افرادی که کراتینین خونشان از 1.5 بیشتر است دچار مشکلات مزمن کلیوی هستند که هنوز کلیه‌هایشان به طور کامل از کار نیفتاده است.

عباس بصیری تأکید کرد: تحقیقات و آمارها در دنیا نشان داده است به ازای هر یک نفر مبتلا به نارسایی کلیه در جامعه که دیالیز می‌شود بین 5 تا 10 برابر کسانی هستند که کلیه‌شان نارسایی دارد ولی هنوز به حدی نرسیده است که دیالیز شوند.

وی افزود: بر این اساس بسیار مهم است افرادی که هنوز به شرایط بد نارسایی کلیه نرسیده‌اند کلیه هایشان را چک کنند تا در صورت اندک نارسایی با مراقبت و رژیم غذایی مناسب بتوانند از تشدید نارسایی کلیه خود پیشگیری کنند.

این متخصص کلیه و مجاری ادرار درباره علائم نارسایی کلیه نیز گفت:‌ بعضی علائم می‌توانند فرد را نسبت به ابتلای به نارسایی کلیه حساس کنند مانند کم یا زیاد شدن ادرار، ورم بدن، وجود خون در ادرار، تکرر ادرار، ادرار کردن با فشار، داشتن ضعف، بی اشتهایی، خستگی و رنگ‌پریدگی.

عباس بصیری خاطرنشان کرد: متأسفانه غالباً نشانه‌های مخصوص این بیماری زمانی بروز می‌کند که کار از کار گذشته است.

علت نارسایی کلیه

وی درباره علل ابتلای به نارسایی کلیه نیز گفت: نارسایی کلیه ممکن است به نفریت یعنی ذات کلیه مربوط باشد با انسداد مجاری ادرار.

این متخصص کلیه و مجاری ادرار درباره نفریت گفت: نفریت بیماری است که در رگهای خونساز کلیه ایجاد می‌شود که ممکن است هیچگونه علائمی نشان ندهد جز بی اشتهایی و ضعف، رنگ پریدگی و خستگی که این مورد در حوزه نفرولوژی و بیماری های داخلی کلیه است.

عباس بصیری درباره انسداد مجاری ادرار نیز گفت: اینها کسانی هستند که انسداد مجاری ادرارشان ممکن است به نارسایی کلیه بینجامد اما علائم اولیه مثل تکرر ادرار، خونریزی، تهوع و زور زدن از علائمی هستند که باید ما را به وجود انسداد در مجاری ادرار حساس کند که حوزه اورولوژی و جراحی کلیه هستند.

وی خاطرنشان کرد: علل پدید آمدن نارسایی در حوزه نفریت ممکن است جنبه توارثی یا حساسیت به بعضی میکروبها یا ترشح پادزهر توسط بدن ضد بخشی از خودش داشته باشد یعنی اختلال ایمنی پیدا کند مانند کسانی که دچار روماتیسم هستند و بدنشان عضوی از بدن را غریبه تصور و علیه آن پادزهر ترشح می‌کند که این پادزهر باعث می‌شود بخش مورد نظر آسیب ببیند.

این متخصص کلیه و مجاری ادرار اختلال ایمنی را مهمترین علت نارسایی کلیه در حوزه نفریت اختلال ایمنی است که در صورت تشخیص زودتر با تجویز داروهای ضد ایمنی و تضعیف دستگاه ایمنی فرد روند رشد بیماری متوقف می‌شود.

عباس بصیری گفت: متأسفانه در بین کسانی که به نارسایی کلیه مبتلا می‌شوند فشار خون و در نتیجه بیماری‌های قلبی، حمله‌های قلبی و سکته قلبی شایع‌تر است و در کل نارسایی کلیه تمام بیماری‌هایی مانند ضایعات مغزی عروق مغزی که به نوعی به عروق ارتباط دارد را تحت تأثیر قرار می‌دهد و تصلب شرایین ایجاد می‌کند.

وی نارسایی های کلیه را به انواع حاد و مزمن تقسیم کرد و گفت: نارسایی حاد می‌تواند به علت افت فشار ناشی از خونریزی ایجاد شود زیرا به دنبال خونریزی فشار افت پیدا می‌کند و خونرسانی به کلیه ضعیف می‌شود که این کم خونی و کمی اکسیژن ناشی از خون رسانی ضعیف لوله های کلیوی را تخریب می کند اما پس از بازگشت فشار خون به وضع عادی ترمیم می‌شود و کلیه به کار می‌افتد.

این متخصص کلیه و مجاری ادرار دیگر موارد نارسایی حاد را کسانی دانست که عفونت خونی می‌گیرند یا برخی داروها مثل جنتامایسین را مصرف می‌کنند که این عامل با تخریت لوله های کلیه یک نارسایی موقت ایجاد می‌کند که قابل ترمیم است چرا که فقط سلول ها و لوله های سطحی تخریب شده‌اند که معمولاً 80 درصد این تخریب‌ها قابل بازگشت است.

بصیری نارسایی مزمن را نیز شامل نفریت ها که قبلاً توضیح داده شد و عوارض ناشی از درمان نشدن به موقع انسداد مجاری ادرار توصیف و تأکید کرد: تقریباً تمام نارسایی های مزمن پس از رسیدن به فاز نهایی قابل بازگشت نیست.

نمک قاتل کلیه

وی درباره رژیم غذایی مناسب برای پیشگیری از ابتلا به نارسایی کلیه یا درمان این بیماری نیز گفت: برای کسی که کلیه‌اش نرمال است رژیم غذایی خاص لازم نیست ولی اگر کسی در مراحل اولیه نارسایی است یعنی کراتینین خون وی در حد 2 است باید از خوردن موادی مانند نمک که کار کلیه را تشدید می‌کند پرهیز کند چرا که نمک قاتل کلیه به خصوص کلیه های نارساست.

این متخصص کلیه و مجاری ادرار افزود: مواد پروتئینی به خصوص پروتئین حیوانی شامل گوشت قرمز و سفید کار کلیه را تشدید می‌کنند.

بصیری تنظیم فشار خون و کاهش وزن را نیز یکی دیگر از عوامل سلامت کلیه توصیف و تصریح کرد: اگر فشار خون بالا رود کلیه نیز همچون سایر اعضای بدن آسیب دیده و تخریب می‌شود و وزن کمتر فشار بر کلیه را کاهش می‌دهد.

آشنایی با وظیفه و کار کلیه ها در بدن انسان

کلیه ها اندام‌هایی شبیه لوبیا هستند که در دو طرف پهلوی انسان قرار دارند. وظیفه و کار کلیه ها بسیار مهم است. بیشتر انسان ها دو کلیه دارند، اما معمولاً با یک کلیه هم می توان زندگی کرد و مشکل خاصی به وجود نمی آید.

کلیه ها

همه ما می‌دانیم که خیلی از اندام‌های بدن برای زنده ماندن انسان مهم و حیاتی هستند. مثلاً اگر ما مغز، قلب، ریه یا کلیه نداشته باشیم، زنده نمی‌مانیم.
می‌پرسی کلیه؟ بله دقیقاً! هر انسانی دو تا کلیه دارد که برای ادامه حیات حداقل به یکی از آن‌ها واقعاً نیاز دارد. می‌خواهی بدانی کلیه‌ها چه شکلی هستند؟ به یک دانه لوبیا نگاه کن!
تعجب نکن، کلیه‌ها واقعاً شکلی شبیه لوبیا دارند. هر کلیه تقریباً 13 سانتی‌متر طول و 8 سانتی‌متر عرض دارد. بعضی‌‌ها می‌گویند که کلیه هر آدمی کمی بیشتر از اندازه یک مشت بسته دست اوست، یعنی اگر دلت می‌خواهد بدانی کلیه‌ات چه‌قدری است، کافی است دستت را مشت کنی!
حالا بیا جای دقیق کلیه‌هایت را پیدا کنیم. دستت را روی ران پایت قرار بده و آن را بالا بیاور تا دنده‌هایت را احساس کنی، حالا انگشت شست دستت را به سمت پشتت بچرخان. ایناهاش! کلیه‌ها همین‌جا هستند. یکی سمت راست و دیگری سمت چپ. البته تو نمی‌توانی آن‌ها را احساس کنی ولی مطمئناً آن‌جا هستند.

توضیحات بیشتر در مورد کار و وظیفه کلیه ها در بدن 

پاکسازی و تصفیه خون

یکی از مهم‌ترین وظایفی که کلیه‌ها در بدن بر عهده دارند، پاک کردن و تصفیه خون از زباله‌هاست. اما زباله‌ها چطور وارد خون می‌شوند؟ خوب، می‌دانی که خون مواد مورد نیاز بدن را به سلول‌ها می‌رساند. در سلول‌ها یک‌سری واکنش‌های شیمیایی اتفاق می‌افتد تا مواد مغذی دریافتی را تجزیه کند. بعضی از زباله‌ها نتیجه این واکنش‌های شیمیایی هستند. بعضی دیگر از زباله‌ها موادی هستند که بدن به آن‌ها نیازی ندارد و یا به اندازه کافی از آن ماده دارد و بقیه را نمی‌خواهد.
این زباله‌ها باید به یک‌جایی بروند، آن‌ها کلیه را انتخاب می‌کنند. پس کلیه‌ در واقع زباله‌دانی بدن است!
خون از طریق سرخرگ کلیوی (هر چیزی که مربوط به کلیه باشد را کلیوی می‌گویند) وارد کلیه‌ها می‌شود. هر انسان متوسط (نه خیلی چاق و نه خیلی لاغر) تقریباً 5 لیتر خون در بدنش دارد که کلیه‌ها این خون را روزی 400 بار تصفیه می‌کنند و زباله‌هایش را دور می‌ریزند! بیشتر از یک میلیون صافی یا فیلتر خیلی ریز در کلیه‌ها برای پاکسازی خون وجود دارد. این فیلترها که اسمشان “نفرون” است، آن‌قدر کوچکند که فقط با یک میکروسکوپ قوی دیده می‌شوند.

مسیری برای ادرار

زباله‌هایی که در کلیه‌ جمع می‌شوند، با آبی که آن هم از صافی کلیه‌ها گذشته است ترکیب شده و ادرار را می‌سازد. همین‌طور که هر کدام از کلیه‌ها مشغول ساختن ادرار هستند، این ادرار از داخل لوله‌های بلندی به نام حالب (یا همان میزنای) عبور کرده و در مثانه جمع می‌شود. مثانه یک کیسه است که ادرار در آن ذخیره می‌شود. وقتی که مثانه نیمه‌پر شد، بدن تو اعلام می‌کند که ادرار داری و فرمان می‌دهد به دستشویی بروی. وقتی که به دستشویی می‌روی، ادرار از داخل مثانه پایین می‌رود و از طریق لوله دیگری به اسم پیشابراه از بدن خارج می‌شود. به این ترتیب فرایند خروج زباله‌های مایع از بدن تکمیل می‌شود.
کلیه‌ها، مثانه، لوله‌های حالب و پیشابراه مجموعاً سیستم ادراری بدن را تشکیل می‌دهند.

• کلیه‌ها: صافی‌هایی که زباله‌ها را از خون می‌گیرند و ادرار را می‌سازند.
• حالب‌ها: لوله‌هایی که ادرار را به مثانه می‌برند.
• مثانه: کیسه‌ای که ادرار در آن ذخیره می‌شود.
• پیشابراه: لوله‌ای که ادرار از طریق آن از بدن خارج می‌شود.

حفظ تعادل در بدن

کار دیگر کلیه‌ها، در تعادل نگه داشتن حجم مایعات و مواد معدنی در بدن است. اگر کل مقدار آبی را که بدن دریافت می‌کند در یک ظرف و کل مقدار آبی که از بدن خارج می‌شود را در یک ظرف دیگر بریزیم، آب موجود در این دو ظرف با هم برابر می‌شود. بدن ما از طریق آب و سایر مایعاتی که می‌نوشیم، آب دریافت می‌کند. بعضی از غذاهایی که می‌خوریم – مانند میوه‌ها و سبزیجات- هم به بدن آب می‌رسانند.
آب به روش‌های مختلفی از بدن بیرون می‌رود. یکی از این روش‌ها عرق کردن است. وقتی که تو عرق می‌کنی، آب از طریق پوست از بدنت خارج می‌شود. همچنین وقتی که تو نفس می‌کشی، مقداری آب از طریق دهانت بیرون می‌رود. در مدفوع تو هم همیشه مقداری آب وجود دارد. اما اصلی‌ترین راه خروج آب از بدن، از طریق ادرار است.
وقتی که تشنه می‌شوی، مغزت از تو می‌خواهد که مقداری مایعات بنوشی تا تعادل بدنت تا حد امکان حفظ شود. اگر به هر دلیلی مقدار مایعات کافی به بدنت نرسانی، مغزت با کلیه‌ها ارتباط برقرار می‌کند و با فرستادن یک‌سری هورمون به آن‌ها فرمان می‌دهد که مایعاتشان را نگه دارند. وقتی که تو دوباره آب و مایعات دیگر می‌نوشی، سطح هورمون‌های پیغام‌رسان در کلیه‌ها کم می‌شود و آن‌ها می‌فهمند که دوباره می‌توانند مایعات را به بیرون از بدن هدایت کنند.
تا به‌حال اتفاق افتاده که متوجه شوی رنگ ادرار تو از همیشه تیره‌تر است؟ به یاد داشته باش که ادرار از آب به همراه زباله‌هایی که از خون پاک می‌شوند، تشکیل شده است. اگر تو به اندازه کافی آب و مایعات مصرف نکنی یا اگر زیاد ورزش کرده و بیش از حد عرق کنی، مقدار آب داخل ادرارت کمتر از حد معمول می‌شود و برای همین هم تیره‌تر به نظر می‌رسد. اما اگر به اندازه کافی مایعات بنوشی، آب اضافی وارد ادرارت شده و باعث می‌شود که رنگ آن روشن‌تر شود.

کلیه‌ها چه‌کار دیگری انجام می‌دهند؟

کلیه‌ها همیشه خیلی سرشان شلوغ است. علاوه بر تصفیه خون و حفظ تعادل مایعات بدن در هر ثانیه از روز، کلیه‌ها مدام مشغول واکنش نشان دادن به هورمون‌هایی هستند که مغز به سمت آن‌ها می‌فرستد. حتی کلیه‌ها خودشان هم هورمون می‌سازند. مثلاً هورمونی که به بدن فرمان می‌دهد سلول‌های قرمز خون را بسازد، در کلیه‌ها تولید می‌شود.
الان دیگر تو می‌دانی که کار کلیه‌ها چیست و چقدر وجودشان در بدن اهمیت دارد. تو می‌توانی با نوشیدن آب و مایعات زیاد به آن‌ها کمک کنی که وظیفه مهمشان را در بدن هرچه بهتر انجام دهند. یک نکته خیلی مهم دیگر که باید همیشه رعایت کنی این است که وقتی نیاز داری به دستشویی بروی، خیلی زود این کار را بکنی و ادرارت را نگه نداری. نگه داشتن ادرار به مدت طولانی اصلاً برای کلیه‌ها خوب نیست.
کلیه هم به اندازه قلب عضو حیاتی و مهمی است، پس شاید عید سال آینده بتوانی به دوست نزدیکت یک کارت تبریک هدیه بدهی که به جای یک قلب قرمز، رویش یک جفت کلیه نقاشی شده باشد!