درست دو سال پیش همین روزها بود که از عریض و طویل بودن هیات همراهان احمدی‌نژاد در نهمین سفرش به نیویورک و هزینه‌های سنگین آن سخن مي‌راندند. از سفری پنج روزه با همراهی ۱۴۰ نفر و هزینه‌ای یک میلیارد و ۲۲۵ میلیون تومانی در یکی از گرانقیمت‌ترین هتل‌های منهتن. امروز در آستانه دومين سفر «حسن روحانی» رئیس‌جمهور ایران به نیویورک برای شرکت در شصت‌وهشتمین مجمع عمومی سازمان ملل متحد هستیم، سفر روحانی به سازمان ملل از جهات مختلف با سفرهای احمدی‌نژاد به نیویورک متفاوت است اما بی‌شک دنيا دوباره در انتظار آن است که رئیس‌جمهوری ایران که از زمان آمدنش بر مسند قدرت نسیمی از رخدادهای خوب و شیرین در کشور شروع به وزیدن گرفته است، شگفتی دیگری بیافریند و گامی مهم و سرنوشت‌ساز در عرصه سیاست داخلی و بین‌المللی کشور بردارد. حضور روحاني و ديدارهاي احتمالي او بي‌ترديد محل بحث خبرنگاران است.
به نوشته آرمان، ديپلمات‌ها خاطره خوشي از سفرهاي احمدي‌نژاد ندارند. هر موقع بحث سفر پيش مي‌آيد آنها از ماجراهاي 8 سال سفر احمدي‌نژاد به نيويورك پرده‌ها برمي‌دارند. شمس‌الدين خاروقاني، سفير سابق ايران در آلمان مي‌گويد «ايشان با ايده و فكر خودشان در مجمع عمومي سازمان ملل شركت مي‌كردند. هرچند كه همكاران ما زحمت مي‌كشيدند. ماجرا را به‌گونه‌اي ديگر نشان دهند واقعيت اين بود كه وقتي ايشان پاي تريبون مي‌رفت بسياري از نمايندگان كشورها محل را ترك مي‌كردند».
چرا سفر روحاني به نيويورك از سوي كارشناسان مهم ارزيابي مي‌شود. قرار است چه اتفاقي رخ دهد؟! چرا در دوره هاي گذشته مثلا در دوره آيت‌ا... هاشمي و دوره سيدمحمد خاتمي اين سفرها انجام نمي‌شد؟
مجمع عمومي سازمان ملل هر سال پذيراي روساي كشورهاي جهان است. به‌طور معمول ارشدترين مقامات سياسي كشورها در مذاكرات شركت مي‌كنند. البته با توجه به نيازي كه كشورها به ارتباط با مجامع بين‌المللي دارند، سطح حضور هر يك ازمقامات كشورها در مجمع هرساله سازمان ملل متفاوت است. شما وقتي مي‌بينيد كشوري داراي مشكلات مالي، اقتصادي و سياسي است حضور در مجمع عمومي براي آن كشور بسيار مهم تلقي مي‌شود. به‌خصوص اينكه اگر مشكلاتش به يك صورتي به جامعه جهاني ارتباط داشته باشد. براي مقامات آن كشور رفتن به مجمع عمومي و حضور فعال داشتن اهميت فوق‌العاده‌اي پيدا مي‌كند. ما هم به خاطر مشكلاتي كه با برخي از كشورهاي جامعه جهاني داريم براي اين روزها اهميت ويژه‌اي قائل هستيم. در دوران آيت‌ا... هاشمي مشكلات كمتري با جامعه جهاني داشتيم، اگر چه رئيس‌جمهور به‌دليل اوضاع داخلي چندان مايل نبود در مجمع عمومي حاضر شود و در سطح وزير خارجه در مجمع عمومي شركت مي‌كرديم. در دوران آقاي خاتمي به‌دليل فكر آقاي خاتمي و طرح ايده ايشان با نام گفت‌وگوهاي تمدن‌ها؛ تاثير بسيار زيادي در روابط بين‌الملل داشت. در دوره آقاي احمدي‌نژاد اين سفرها هر ساله شد.
سفرهاي آقاي احمدي‌نژاد؛ متفاوت‌تر از بقيه بود. چرا؟!
ايشان با ايده و فكر خودشان در مجمع عمومي سازمان ملل شركت مي‌كردند. واقعيت اين بود كه وقتي ايشان پاي تريبون مي‌رفت برخی ازنمايندگان كشورها محل را ترك مي‌كردند. اگر اين بحث را با زمان فعلي يا دوره آقاي خاتمي مقايسه كنيد، مي‌بينيد كه در زمان آقاي خاتمي، خود بيل كلينتون هم پاي صحبت‌هاي رئيس‌جمهور ايران نشست. دوره خاتمي اولين باري بود كه رئيس‌جمهور آمريكا توانست پاي خودش را در مذاكرات بگذارد. در حال حاضر آقاي روحاني وضعيتش متفاوت‌تر از روساي‌جمهور گذشته است. به خاطر اينكه ما در طول 8 گذشته در مجامع جهاني به نوعی انفعال را تجربه كرديم. به نظر مي‌رسد اين‌بار به‌دليل مسائل مهمي كه تهران مي‌تواند در آن نقش ايفا كند حضور ما در مذاكرات متفاوت‌تر از گذشته است. اكنون وظيفه آقاي روحاني اين است كه نگرش مجامع بين‌المللي را نسبت به ما تغيير دهد. آنجا جايي است كه فرصت تعامل در سطح بين‌المللي براي ما فراهم است و بايد به خوبی از آن استفاده كنيم. در دوره گذشته همه اين فرصت‌ها به تهديد تبديل شد؛ مسائل هسته‌اي و .... نكته مهمي است، اما شتاب تحولات منطقه‌اي و بين‌المللي به‌گونه‌اي است كه حضور با قدرت ايران را در مجامع بين‌المللي مي‌طلبد.
ايران نظرات خاصي درمورد داعش؛ عراق و به‌طور كل تحولات منطقه دارد. بنابراين لازم است اين مسائل را يك به يك با جامعه بين‌المللي در ميان بگذارد. حضور آقاي روحاني نه فقط براي مذاكرات و صرفا سخنراني بلكه براي گفت‌وگو و تعامل با بالاترين سطح اجراي مقامات ديگر كشورهاست از درون اين تعامل است كه از مشکلات دیپلماسی 8ساله خارج مي‌شویم. يكي از خوبي هاي اين مجمع پخش شدن اخبار آن به سرتاسر جهان است. بنابراين لازم است، كه تيم همراه رئيس‌جمهور از اين فرصت استفاده كنند.
يعني معتقديد كه در دوره احمدي نژاد، با هر سفر ايشان فرصت ها به تهديد تبديل مي‌شد؟
بله، گاهی با سخنراني ايشان فشارها بيشتر مي‌شد. ديدگاه رئيس‌جمهور پيشين يك ديدگاه ويژه بود. ايشان در برخی مواقع بدون در نظر گرفتن جوانب موضوع تصميم مي‌گرفت، مسائلي را مطرح كند كه فهم آن براي دنيا بسيار سخت بود. چون مقامات سياسي حاضر در نشست‌ها فكر مي‌كردند كه آقاي احمدي‌نژاد از تريبون سازمان ملل به دنيا اعلام جنگ مي‌دهد بنابراين اظهارات ايشان را برنمي‌تافتند و از هر روشي و شيوه‌اي براي دور نگه داشتن خود از اين جنگ استفاده مي‌كردند. همه اين مسائل باعث می شد که مشكلات ما کم نشود. تصور مي‌كنم ايشان يك نگاه شخصي به اين مجمع جهاني در نيويورك داشتند بدون اينكه با دوستان و همكاران ما در وزارت خارجه مشورت كنند. دوستان ما در وزارت خارجه ديدگاه‌هاي كلاني نسبت به اين مجمع جهاني داشتند كه متاسفانه در قالب آقاي احمدي‌نژاد نمي‌گنجيد. متاسفانه و تا آنجا كه من اطلاع دارم ايشان در طول سفرهاي متعدد خود از هيچ كدام از آن ديدگاه‌ها استفاده نكرد. همكاران همه سعي خود را كردند تا فقط پس از گفته‌هاي ايشان متني آماده شود كه به مواضع دولت و نظام منطبق‌تر باشد. ايشان ديدگاه شخصي خودشان را مطرح مي‌كردند و ديپلمات‌ها بايد كارهاي ايشان را در داخل و خارج به نوعي جمع و جور مي‌كردند. رئيس‌جمهور، نماينده همه مردم است بنابراين بايد از همه ديدگاه‌ها استفاده مي‌كرد.
سفرهاي ايشان به نيويورك، بیشتر تبليغاتي نبود؟
چرا؟! ايشان غالباً دوست داشت ديدگاه خودش را مطرح كند. رئيس‌جمهور بايد برآيند ديدگاه‌هاي جامعه را مطرح كند. احمدي‌نژاد يك ديدگاه شخصي داشت که سعي می‌کرد اين ديدگاه شخصي را مطرح و تبليغات كند. وزارت خارجه بسيار سعي كرد از اين مشكل جلوگيري كند. ايشان به نظرات ما گوش نمي‌داد اگر به نظرات ما توجه مي‌كرد بي‌ترديد ما به مشكل نمي‌خورديم و از وزارت خارجه بيرون نمي‌آمديم. نه‌تنها من بلكه خيلي از ديپلمات‌ها به حرف‌هاي ايشان انتقاد داشتند. بحث‌هاي ايشان به‌صرفه و صلاح ممكلت نمي‌دانستيم اكنون پس از 8 يا 9 سال حرف ما ثابت شده است. ما در مذاكرات خودمان بارها به ايشان و همكارانشان اعلام كرديم صحبت‌هاي ايشان در سازمان ملل در چارچوبي نيست كه براي ايران امتياز محسوب شود. اين يك برنامه تبليغاتي براي انديشه شان بود كه متاسفانه براي كشور دردسر آفريد.
اطرافيان احمدی‌نژاد چه نقشي در مطرح شدن بحث‌هاي‌شان داشتند؟
حرف‌هاي ايشان را تنظيم مي‌كردند بدون آنكه تجربه‌اي از سياست خارجي و عرصه ديپلماسي داشته باشند. مسائل داخلي و اقتصادي را نمي‌خواهم بگويم؛ كساني نبودند كه با عرصه سياست خارجي در ارتباط باشند. خيلي برايشان مطرح نبود كه احمدي‌نژاد چه مي‌گويد و چه اثري به لحاظ ديپلماتيك دارد. آنچه برايشان مهم بود گسترش تفكر احمدي نژاد بود. چون ديدگاه‌هاي ايشان با ما همگن نبود ما هم نتوانستيم با ايشان همراه باشيم.
آیا حضور روحاني در مذاكرات هسته‌اي، تاثيري دارد؟
اگر قرار است در مذاكرات تصميمي گرفته شود بي‌ترديد، آقاي روحاني هستند كه از اين تصميم مطلع مي‌شوند و به نوعي در كنار رهبري تصميم‌گير آخر محسوب مي‌شوند. حضور ايشان، بي‌ترديد بر ادامه مذاكرات تاثير مثبت دارد. همگان اميدوارند كه مجموعه كشورهاي 1+5 قبل از پايان موعد توافقنامه هسته‌اي با تهران به توافقي پايدار و خوب دست پيدا كنند؛ چراكه اكنون نياز هر دو طرف، يك توافق خوب است به هر حال مقامات ارشد سياسي كشورهاي 1+5 هم در نيويورك حضور دارند. ديدار با هر يك از اين مقامات مي‌تواند فضاي گفت‌وگوها را تغيير دهد.
از سوي ديگر وزير امورخارجه هم در حاشيه مجمع با جان كري ديدار مي‌كند. اكنون كه مقامات ارشد سياسي كشورها در نيويورك حضور دارند فرصت مجمع عمومي سازمان ملل بسيار براي رسيدن به توافق خوب مفيد محسوب مي‌شود. توافق خوب قطعا مي‌تواند بسياري از مشكلات و اتفاقات گذشته را حل كند. ديدار با تصميم‌گيران سياسي آمريكا، بي‌ترديد در روند مذاكرات مفيد است چرا كه آمريكا تاثيرگذارترين كشور در ميان اعضاي غربي 1+5 است البته نبايد روسيه را از مجموعه اعضاي 1+5 جدا دانست. معتقدم فرصت گفت‌وگو ها را نبايد از دست داد. بايد 1+5 را راضي كرد كه تصميم نهايي را بگيرند.
