شاید اگر از آغاز با این دانشجو نخبه همکاری می‌شد، به چنین روزی نمی‌رسیدیم؛ اما هنوز هم دیر نشده است. کافی است مسئولان به اشتباه خود گردن نهاده و بار دیگر طرحی که تغییرات سازمان را بر مبنای آن طراحی کرده‌اند، بازخوانی نموده و اصلاحات لازم را در راستای تطبیق با آن در دستور کار قرار دهند.
به گزارش «تابناک»، به فاصله یکی دو سال از موفقیت‌های غرور آفرین فضایی کشورمان که موجبات شگفتی بسیاری از جهانیان را فراهم آورد، این صنعت نوپا به رخوتی دچار شده که باورکردنی نیست؛ نه خبری از پرتاب ماهواره‌های ساخته شده است و نه دورنمایی از توسعه این صنعت ولو در حد شفاهی و وعده‌های زمان‌دار مطرح می‌شود.
کافی است خلف وعده چند باره در ارسال چند ماهواره به جو زمین را به یاد آوریم تا حدس این نکته که مشکلی در پیشرفت‌های فضایی کشور ظاهر شده و تاکنون گره‌گشایی نشده، کار دشواری به نظر نرسد؛ اما این مشکل چیست؟
به این بهانه به سراغ محمدحسین ذوالفقار، دانشجو نخبه‌ای رفتیم که مدت‌ها پیش، طرحی برای ارتقای سازمان فضایی کشور به تألیف رسانده و به مسئولان ارائه کرده؛ اما بدون ارزش علمی خوانده شده است؛ طرحی که در کمال ناباوری به اجرا در‌آمده و حتی بخش‌هایی از آن، مانند طراحی کپسول زیستی حامل موجود زنده به گونه‌ای باور نکردنی مورد استفاده قرار گرفته تا این دانشجو مجاب شود برای احقاق از دست رفته خود، راه شکایت قضایی پیش گیرد.
ذوالفقار در این باره می‌گوید: هم‌اکنون آنچه پیشرفت‌های فضایی کشورمان را تهدید می‌کند، بحرانی است که قابل پیشگیری بود، ولی چون مسئولان به آن توجهی نکردند، مجال بروز یافت و اگر بی‌توجهی‌ها ادامه یابد، شاید اثرات شومی برایمان به همراه بیاورد.
وی می‌افزاید: این بحران را می‌توان به دو دسته خارجی و داخلی ـ که عموما مدیریتی است ـ بخش‌بندی کرد. در بعد خارجی، می‌توان به نخستین پرتاب ماهواره در کشورمان اشاره نمودکه بازتاب گسترده‌ای در سطح منطقه داشت و کشورمان را به الگویی جدید در فنآوری فضایی تبدیل کرد؛ یعنی ساخت پرتابگر، ماهواره و سپس کاوشگر حامل موجود زنده، از کشورمان برندی جدید ساخت که میل رقابت را در کشورهای منطقه برانگیخت و منجر به شکل‌گیری اتحادیه فضایی کشورهای عربی شد.
این دانشجو کار‌شناسی ارشد در ادامه می‌گوید: اکنون مدتی است، امارات متحده عربی ـ که از پیشرفت‌های کشورمان بسیار الگوبرداری کرده و اتحادیه نامبرده را به نوعی بنیان نهاده ـ اعلام کرده با سرمایه‌گذاری ۵. ۵ میلیارد دلاری، به دنبال تحقق هدفی بزرگ، یعنی فرستادن انسان به مریخ است. این رویداد در حالی قابل حدس است که قصدشان، جا گذاشتن جای پای کشور ما و سرانجام رسیدن به نقطه‌ای است که بتواند پرتاب موجود زنده به زیر مدار را محقق کند، وگرنه همه می‌دانند طرح فرستادن انسان به مریخ تا چه اندازه بلندپروازانه و دور از منطق است که امثال ناسا به دنبالش نیستند.
وی می‌افزاید: بدین ترتیب امارات برای رسیدن به نقطه‌ای که ما در آن هستیم، راه را در بزرگ‌نمایی خود و در نتیجه کوچک کردن موفقیت ما یافته که نتیجه آن ضربه زدن به برند حاصل شده برای کشورمان در عرصه فضایی خواهد بود و حتی شاید این کشور یا اتحادیه نوظهور شکل گرفته را با کمترین موفقیت‌هایی، به جایگاه بالا‌تر از کشورمان برساند. به همین دلایل، باید از برند کشورمان دفاع کرده و مراقبت از آن را در دستور کار قرار دهیم.
ذوالفقار در ادامه به تغییر و تحولات اخیر در برنامه‌های فضایی کشور طی تصمیمات دولت تدبیر و امید استناد کرده و می‌گوید: اینکه ما بیاییم اولویت اعزام فضانورد به فضا را کنار گذاشته و تنها به طراحی و ساخت ماهواره و توسعه خدمات فضایی بپردازیم، این خطر بزرگی است که کلا ما را از رسیدن به اهداف کلانمان بازمی‌دارد، زیرا با توقف تحقیقات و فعالیت‌های سازمان فضایی در فرستادن محموله زیستی به فضا، دانشمندانمان بیکار خواهند شد و چه بسا مانند جمعی از خلبانان کشورمان، توسط ایرلاین‌های آن سوی خلیج فارس جذب شده و اتفاقی در راستای خواسته رقبای نوظهور رقم بخورد؛ رخدادی که چه بسا آن‌ها برای وقوعش برنامه‌ریزی هم کرده باشند، چون از داشتن نیروی متخصص در این زمینه بی‌بهره‌اند.
طراح کپسول زیستی حامل موجود زنده می‌افزاید: پس از درک این بحران خارجی که نیازمند تدبیر است، وقتی به سرمایه‌گذاری از بودجه بیت‌المال برای طرح‌های فضایی دقت کنیم، به سادگی به دو نکته پی خواهیم برد؛ نخست اینکه سرمایه‌گذاری نیازمند بازگشت است و برای این منظور باید برنامه داشته باشیم. دوم آنکه حجم سرمایه‌گذاری صورت گرفته حتی در قیاس با بودجه‌ای که در فوتبال صرف می‌کنیم، اندک است و باید از محل‌های دیگر تقویت شود.
طراح ارتقای سازمان فضایی کشور در ادامه می‌گوید: در طرح ارتقای سازمان فضایی که در سال ۸۷ تکمیل شد و در اختیار ریاست جمهوری قرار گرفت، پیشنهادی برای ایجاد یک گردش مالی کارآمد درباره پروژه‌های فضایی ارائه شد که اگر به کار بسته می‌شد، می‌توانست این مشکلات را مرتفع کند، ولی متأسفانه در سایه بی‌توجهی مسئولان مغفول ماند تا در نتیجه ببینیم، بودجه رقبا عملا به تهدیدی جدی برای پیشرفت‌های فضایی کشورمان تبدیل شود.
وی می‌افزاید: بنا بر پیشنهاد مدونی که چند سال پیش داده بودیم، کشور‌ها به سه دسته «صاحب فنآوری»، «هم سطح در فنآوری» و «فاقد فنآوری هوافضا» تقسیم‌بندی شده‌اند تا بتوان مسیر جذب سرمایه و سرانجام توسعه صنعت فضایی کشور را بر اساس این بخش‌بندی ترسیم کرد. به این صورت که؛
۱ ـ کشورهای صاحب فنآوری مللی را شامل می‌شود که در رشته مهندسی هوا ـ فضا صاحب فن‌آوری‌های نوین در دنیا بوده و دارای اقتدار صنعتی و صادراتی هستند. امور بین‌الملل سازمان با بررسی این کشور‌ها در قالب فنی و حقوقی اقدام به اجرای پروژه‌های آموزشی و پژوهشی فنآوری محور از طریق دانشگاه‌های این کشور‌ها می‌نماید و یک بازار گسترده برای ورود این فن‌آوری‌ها و بومی‌سازی آن‌ها تعریف می‌کند.
۲- کشورهای هم‌سطح در فنآوری، کشورهایی هستند که از لحاظ فنآوری و پژوهشی هم سطح کشورمان هستند و همکاری سازمان با این کشور‌ها در قالب انجام پروژه‌های صرفا مشترک پژوهشی فن‌آور محور با سرمایه و امتیاز مشترک خواهد بود؛ کشورهایی مانند اندونزی، مالزی و آرژانتین نمونه‌های خوبی برای این دست کشور‌ها هستند.
۳- کشورهای فاقد تکنولوژی هوا ـ فضا، کشورهایی هستند که فاقد قدرت پژوهش، دانشگاه و فنآوری هوا ـ فضایی هستند که همکاری با ایشان در قالب انجام پروژه‌های پژوهشی با قراردادهای تضمین صرفا مالی صورت خواهد گرفت تا با سرمایه‌گذاری ایشان، پروژه‌های پژوهشی در کشورمان به انجام رسیده و سرانجام محصول این پژوهش‌ها که همان فنآوری و امتیاز آن است، به طور مساوی با کشورمان بهره‌مند می‌شوند؛ نتیجه این همکاری برای ما جذب سرمایه مورد نیاز و برای این کشور‌ها ورود به عرصه فضایی خواهد بود. کشورهای آمریکای لاتین مانند ونزوئلا، نمونه خوبی برای این دست کشورهاست.
ذوالفقار در ادامه در تشریح فواید اجرای این طرح می‌گوید: امروزه در عمده فن‌آوری‌ها و محصولاتی که تولید کننده آن‌ها ابر‌قدرت‌ها هستند، این قدرت‌ها صاحب امتیاز استاندارد‌گذاری هستند، حال آنکه با پیاده‌سازی این سیستم پیشنهادی، سازمان فضایی اقدام به استاندارد‌گذاری مشترک در پژوهش‌های فنآوری محور و محصولات آن خواهد نمود و یک برند جدید و قدرتمند را به بازار ارائه خواهد کرد که در با یک سطح فنآوری متوسط، جایگاه مناسبی برای این سازمان در بهره‌برداری از فضای ماورای جو شکل خواهد گرفت. این جدای تأمین بودجه مورد نیاز و در نتیجه حفظ پویایی کشورمان در این عرصه و البته تداوم روند توسعه صنعت فضایی در کشورمان است.
طراح ارتقای سازمان فضایی کشور در ادامه درباره مشکلات داخلی سازمان فضایی می‌گوید: متأسفانه بزرگ‌ترین مشکل این سازمان، مدیریتی است که قابلیت دفاع قاطع در خصوص طرح پیاده شده در خصوص ارتقای ساختار و مکانیزم‌های اجرایی این سازمان را نداشت و عملا موجب ایجاد تردید در خصوص جایگاه و ساختار سازمان فضایی شد و دامنه اشکالات را به دولت جدید نیز کشاند و همه این اشکالات از آنجا آغاز شد که تغییرات سازمان را با کپی‌برداری محض از طرح ارائه شده بنده به دولت قبل و بدون درک کامل آن به انجام رساندند.
وی می‌افزاید: جدای بی‌توجهی مدیران به مکانیزم جذب سرمایه ـ که پیشتر از آن یاد کردم ـ می‌بینیم که اشکالات بسیار دیگری بروز کرده که همه برگرفته از مشورت نگرفتن با طراح طرح ارتقای سازمان است تا جایی که می‌بینیم به تازگی برخی صاحب‌نظران محترم در علوم فضایی، جایگاه و عملکرد پژوهشکده‌های سازمان را نقد کرده و خواستار جدا شدن این پژوهشکده‌ها از سازمان و پیوستن آن‌ها به وزارت علوم و ارتباطات و فنآوری اطلاعات هستند، چون چرایی این تصمیمات توضیح داده نشده و کسی قادر به بسط و توضیح درباره ایده‌ای که طراحی بر مبنای آن شکل گرفته نیست!
ذوالفقار در پایان می‌گوید: امیدوارم دولت محترم فرصتی در شورای عالی فضایی در اختیار اینجانب گذارد تا موشکافانه تدبیر به کار رفته در طرح ملی ارتقای سازمان فضایی را در حضور صاحب‌نظران این رشته به درستی تشریح نمایم تا بتوانیم سازمان فضایی کشورمان را از این شرایط بحرانی بیرون کرده و راه پیشرفت و بالندگی را با قدرت بپیماییم.
مافیای علمی