جمعه بازارهای معروف و پررونقی ایرانی مردند!

بازارچه‌های سنتی روزانه، این روزها به کسب و کار پر رونق بسیاری از فروشندگانی تبدیل شده که فروششان کفاف پرداخت مالیات و اجاره بهای پر زرق و برق مغازه‌ها را نمی‌دهد. البته مردم هم چندان اوضاع اقتصادی مناسبی در روزهای پایانی سال ندارند که برای خرید به مغازه‌هایی مراجعه کنند که علاوه بر رکودی که با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، مالیات خود را نیز باید از فروش کالا به همین مشتریان حاصل کنند.

تابناک اقتصادی: اگرچه در گذشته یک یا دو روز از هفته به برگزاری این بازارچه ها آن هم در حاشیه مناطق مسکونی، اختصاص می‌یافت اما اکنون فروشندگان این بازارچه‌ها، هر روز را در یک نقطه از شهر بزرگ تهران یا حاشیه‌های آن سپری می‌کنند و هر روز برای خود، این کسب و کار را ادامه می‌دهند.


برخی نقاط شهر تهران هم که در برگزاری این بازارچه‌های روزانه، به یک برند تبدیل شده‌اند، برندی که همه مردم تهران از سراسر نقاط شهر برای خرید از آنها، روانه این نقطه خاص می‌شوند و تلاش دارند که خریدهای مناسب خود را با قیمت مناسب، از این بازارچه های روزانه یا به اصطلاح جمعه‌بازار تامین کنند.

طیف متنوعی از مردم در جمعه بازارهای معروف

برررسی‌های میدانی از جمعه بازار پاساژ پروانه که این روزها به یک برند در میان بازارچه های روزانه سطح شهر تهران تبدیل شده است، نشانگر این است که طیف متنوعی از مردم با قدرت خریدهای متفاوت در این بازارچه حضور می یابند و به خرید اجناس می پردازند؛ اجناسی که شاید از لحاظ کیفیت، در سطح بالایی قرار نداشته باشند، اما به طور قطع قیمت مناسبی دارند که مورد پسند عامه مردم است.

خرید مردم هم از این دست فروشان به اصطلاح دوره گرد، از بساط های پهن شده بر روی زمین شروع می شود و فروشندگان هم طیفی از تابعیت ایرانی و افغان و در مواردی پاکستانی دارند که اجناس سنتی می فروشند.

اجناسی که برای بسیاری از مراجعه کنندگانی که حتی به قصد خرید هم نیامده‌اند،اینجا را برای گذراندن یک روز تعطیل جمعه‌ای خود انتخاب کرده اند، جذاب است.

برخی دیگر هم به قصد خرید روانه این بازارها می‌شوند و آنگونه که مصاحبه می‌کنند، می‌گویند که قیمت‌ها در این بازارها مناسب تر است و طیف متنوعی از کالاها را می توانند پیدا کنند که قیمت آنها مناسب تر است.

البته به گفته آنها، خاصیت این بازارچه های روزانه آن است که دم دست تر از مراکز خرید پرجمعیت و لوکس شهر هستند که گاه قیمت یک کالا در آنها، اختلاف قیمت های چند ده هزار تومانی با کالاهای عرضه شده در این بازارچه های روزانه دارد.

افرادی که دست خالی برمی‌گردند

در این میان، برخی دیگر هم که به قصد تفریح به این بازارها سری می‌زنند، هم عمدتا دست خالی برنمی گردند، چراکه طیف متنوعی از کالاها،از وسایل پلاستیکی و تزئینی و پوشاک گرفته تا صنایع دستی و لباس های مجلسی در این بازارها عرضه می شود که به هرحال، یک یا دو کالایش با جیب آنها و توانایی مالی شان همخوانی دارد و می‌توانند آن را خرید کنند که دست خالی هم نرفته باشند.

در عین حال، جمعه بازاری که در پاساژ پروانه به عنوان یک برند اصلی در برگزاری بازارچه های روزانه شناخته می شود، یک تفاوت عمده با دیگر بازارچه های روزانه دارد و آن این است که چند طبقه مجهز به برگزاری این جمعه بازار اختصاص می یابد و از سوی دیگر، جایی مسقف است که دیگر زمستان و تابستان به لحاظ آب و هوایی، تاثیری بر روی آن ندارد.

از صنایع دستی، ساده و ارزان قیمت گرفته تا فرش و گلیم‌های بسیار گران قیمت را می‌توان در این جمعه بازار پیدا کرد. لباس‌های مختلف که یا بسیار کار شده و گران قیمت هستند یا بسیار ساده و حتی بدون الگو دوخته شده اند.

چه کالاهایی در بازارهای روزانه عرضه می‌شود؟

در دو طبقه اول جمعه بازار هم که مختص فروش عتیقه جات است، می توان هر آنچه در سال‌ها پیش وجود داشته است را پیدا کرد.

گرامافون‌های میلیونی، صفحات موسیقی قدیمی، ظرف و ظروف عتیقه مثل سماور و سینی،کلکسیون های گران قیمت سکه، لاله و جاشمعی های قدیمی و صندلی های لهستانی را می توانید در این دو طبقه پیدا کرد.

تعداد زیادی از غرفه‌ها هم به پارچه‌ها و لباس‌های ترکمن اختصاص دارد. لباس‌های ترکمن که با رنگ‌های متنوع روی هم چیده شده‌اند و کار دست هستند و رومیزی‌های ملیله دوزی شده که از 10 تا 80 هزار تومان می توان خریداری کرد.

گاهی حتی می‌توان فرش‌های دستبافت قدیمی یا جدید را هم در جمعه بازار می توان دید. با اینکه عمده خریداران برای صنایع دستی به اینجا می آیند، عتیقه فروش ها مشتریان خاص خودشان را دارند.

در کنار اقلامی که در جمعه بازار از کالاهای ساخته شده و پوشاک وارداتی عرضه می‌شود، برخی‌ها هم هستند که کار دست خود را عرضه می‌کنند و از شال و کلاه زمستانی گرفته تا مجسمه و تابلوهای نقاشی در این جمعه بازار عرضه می‌شود که به دلیل نزدیکی تولید به مصرف و نبود واسطه ها، قیمت ها نیز بسیار مناسب است.

البته برخی از فروشندگان نیز این بازار روزانه را موقعیت خوبی برای عرضه محصولاتشان که عمدتا کالاهای کشاورزی و سبزیجات و سبزی خشک شده هستند، مناسب دیده‌‌اند و روانه این بازار شده اند، بنابراین در میان فروشندگانی که در این بازار حضور دارند، برخی فروشندگان شهرستانی که عمدتا هم خانم ها آنها را تشکیل می دهند، حضور دارند، حتی گاهی هم با لباس محلی حضور دارند و تعدادشان هم کم نیست.

حاجی بازاری‌های جمعه بازارها

در جمعه بازار فروشندگانی هم هستند که چند سالی است غرفه دارند و شناخته شده هستند. تعداد بسیار زیادی از کسانی که به عنوان توریست به ایران می آیند به جمعه بازار سری می زنند.

البته توریست‌ها بیشتر در فصل‌های اولیه سال برای خرید به جمعه بازار می‌آیند و اغلب سراغ خرید صنایع دستی، رومیزی‌های کار شده و عتیقه‌هایی با قیمت چند برابر بیشتر می‌روند.

بخش دیگری از خریداران فروشندگانی هستند که از جمعه بازار عمده خرید می‌کند و حتی برای هفته های بعد سفارش‌های عمده هم می‌دهند.

اما خرید از جمعه بازار مشکلاتی هم دارند، از جمله مشکلات این است که زمان خریدن لباس‌های جمعه بازار، اتاق پرو ندارید و از آنجا که امکان تعویض خریدها وجود ندارد، مجبورید لباس ها را از روی لباس های خودتان و در میان تعداد بسیاری زیادی از افراد پرو کنید. با اینکه تعداد غرفه های جمعه بازار بسیار زیاد است اما کل اجناس در چند دسته محدود جای می گیرند و تنوعی بابت مدل و قیمت ها وجود ندارد.

یکی از مشتریانی که در روز جمعه، برای خرید به این بازارچه روزانه آمده است، می گوید: شلوغي بيش از حد بازار اندکی اذیت کننده است، اما می توان کالاهای مناسبی در آن پیدا کرد، اگرچه باید خیلی بگردید و در میان اجناس جستجو کنید تا یک کالای خوب بتوانید بخرید.

او می افزاید: مثلا در مورد مانتو، قیمت دو تا سه مانتویی که از این بازار می توان خرید، به اندازه یک مانتو در خیابان هفت تیر ارزش دارد در حالی که ممکن است کیفیتش پایین تر باشد، اما مگر چقدر می خواهیم یک مانتو را تن کنیم که قیمتش نیز بالا باشد.

روایتی از مشتریان پر و پا قرص جمعه بازارها

برخی از مشتریان پر و پا قرص و همیشگی این جمعه بازار که بیشتر مردان مسن هستند، می گویند: جمعه‌بازار تهران در ابتدا پاتوقي بود براي عتيقه و آنتيك‌فروشاني كه دور هم جمع مي‌شدند و اجناس خود را با قيمت‌هاي متفاوت چند هزار توماني تا چند ميليون توماني مي‌فروختند.

یکی از آنها می گوید: البته این روزها اگر چه عتيقه‌فروشان تعدادشان كمتر از قبل شده است، اما هنوز هم بخش چشمگيري از جمعه‌بازار به آنها اختصاص دارد. افرادي كه از ظروف قديمي گرفته تا سكه و چاقو و لاله و قفل و هر چيز ديگري كه ريشه در گذشته‌هاي دور داشته باشد را مي‌فروشند. البته كه اين روزها در بساط عتيقه‌فروشان هم مي‌توان اجناسي را يافت كه عتيقه نيستند و در كارگاه‌هاي تهران به سبك آثار قديمي ساخته مي‌شوند.

در این میان، برخی از زمزمه ها هم حکایت از راه‌اندازی بازارچه های روزانه دیگری در سطح شهر تهران دارد که بتواند بخشی از مشتریان را جلب کند، این در حالی است که برخی مسئولان شهرداری، خیابان ۱۷ شهریور را مناسب برای راه‌اندازی بازارهای روزانه دانسته اند.

معاون خدمات شهری شهرداری تهران چندی است که از راه‌اندازی بازارچه فروش اجناس قدیمی خبرداده و گفته است پنج شنبه و جمعه بازار عرضه اجناس قدیمی در پیاده راه 17 شهریور برقرار است.

اگرچه چند وقتی است که این بازارچه آغاز به کار کرده‌ اما هنوز نتوانسته است پای مشتریان پر و پا قرص را به صورت مداوم به بازدید از خود باز کند، این در حالی است که در این بازار، اجناس قدیمی در غرفه‌های سیار که تنها در دو روز آخر هفته دایر می‌شوند، به فروش می‌رسد.

اجناس عرضه شده دراین بازار شبیه اجناس و کالاهایی است که در پاساژ پروانه به فروش می رسد. البته عرضه اجناس قدیمی مورد علاقه شهروندان است و به همین دلیل، این بازارچه به عرضه این اجناس اختصاص یافته است.

به هرحال، خرید از جمعه بازار مزایایی دارد و معایبی را هم یدک می کشد که در مجموع به گفته مشتریان، سودش بر ضررش، می‌چربد.

رمز و رازهای جمعه‌بازارهای ایرانیان

قصه تشكيل و ايجاد جمعه‌بازار سری دراز دارد. ناصرالدين‌شاه بعد از رفتن به فرنگ و ديدن جمعه ‌بازار در فرانسه، دستور داد كه براي نخستين‌بار در تهران، مردم جمعه‌ بازار درست كنند.

نخستين جمعه ‌بازار در مسجدشاه سابق(مسجد امام‌خميني) در بازار بزرگ تهران تشكيل شد كه بساط‌فروشان اجناس خود را از صبح زود تا اذان ظهر پهن مي‌كردند. بعد از مسجدشاه، تكيه دولت محل برگزاري جمعه‌بازار شد.

اما جمعه‌بازار به شكل و شمايل امروزي در پاركينگ ناصرخسرو (سعدي جنوبي) شكل گرفت و از سال 1380 به بعد، پاركينگ پروانه در روزهاي جمعه تغيير كاربري دارد و جمعه‌بازار جديد در آنجا شكل گرفت كه نسبت به جمعه‌بازار ناصرخسرو از هر جهت بهتر است.

بايد بدانيد اين نخستين جمعه‌بازاري است كه در آن خبري از سبزي، ميوه، ماهي، گوشت و مرغ نيست. جمعه‌بازار كنوني در اختيار ميراث فرهنگي قرار دارد كه شهرداري، اين محل را از سازمان اجاره كرده و به یک فعال اقتصادی كرايه داده است.