آیا صالحی برای همکاری هسته‌ای با آمریکا مذاکره می‌کند؟

در دور جدید مذاکرات هسته‌ای در ژنو، شاهد حضور دو مقام ارشد جدید ایرانی و آمریکایی است. قرار است، علی‌اکبر صالحی، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان انرژی اتمی با ارنست مونیز، وزیر انرژی ایالات متحده دیدار و گفت‌و‌گو کند؛ هرچند طرفین، موضوع این دیدار را بحث‌های دقیق فنی اعلام کرده‌اند،‌ شواهدی از این احتمال وجود دارد که طرفین قصد مذاکره بر سر نوعی همکاری هسته‌ای را داشته باشند.

به گزارش «تابناک»، عضو جدید تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای آمریکا در ژنو، ارنست مونیز وزیر هفتاد ساله انرژی ایالات متحده است که شروع به تدریس وی در انستیتو فن‌آوری ماساچوست در سال ۱۹۷۳ همزمان با دوره‌ای است که صالحی ۶۵ ساله، مشغول تحصیل در دوره دکترا در دانشکده مهندسی هسته‌ای همین دانشگاه بود. چهل سال بعد از آن دوره، این بار قرار است آن‌ها در ژنو با یکدیگر دیدار کنند.

بهروز کمالوند، سخنگوی سازمان انرژی اتمی گفته، قرار است علی‌اکبر صالحی با ارنست مونیز در ‌گفت‌وگوهای کار‌شناسی دو روزه میان ایران و آمریکا در ژنو دیدار کند و از سوی دیگر، در بیانیه وزارت انرژی آمریکا در این باره آمده است، ‌«به درخواست جان کری وزیر خارجه، ارنست مونیز وزیر انرژی روز شنبه به ژنو سفر می‌کند تا در مذاکرات جاری با ایران بر سر برنامه هسته‌ای این کشور، به وزیر کری بپوندد‌».

در این بیانیه همچنین آمده است: «مقامات وزارت انرژی همواره در حکم بخشی از تیم مذاکره‌کننده ایالات متحده در این گفت‌وگوهای کاملا فنی دخیل بوده‌اند و وزیر مونیز هم در ژنو به تیم می‌پیوندد تا این رایزنی‌های فنی دقیق‌ ادامه یابد‌».

طبق آن چیزی که در برنامه اقدام مشترک ژنو بر سر آن توافق شده است،
گام نهایی توافق جامع هسته‌ای بین ایران و ۵+۱ در دو مورد به مسائلی اشاره دارد که احتمال دخالت وزیر آمریکایی در فرایند مذاکراتی آن محتمل است. طرفین در آذرماه سال ۹۲ توافق کردند که توافق جامع نهایی بین ایران و ۵+۱؛

۱ـ متضمن یک برنامه غنی‌سازی باشد که توسط طرفین تعریف می‌شود؛ برنامه‌ای که شاخصه‌های آن با موافقت طرفین و منطبق با نیازهای عملی، با محدودیت‌های مورد توافق در خصوص دامنه و سطح فعالیت‌های غنی‌سازی، ظرفیت غنی‌سازی، محل‌هایی که در آن غنی سازی انجام می‌شود و ذخایر اورانیوم غنی شده برای دوره زمانی که مورد توافق قرار می‌گیرد، تعیین می‌شود.

۲ ـ شامل همکاری بین‌المللی هسته‌ای غیر نظامی باشد؛ این همکاری‌ها از جمله در خصوص دستیابی به راکتورهای مدرن آب سبک قدرت و تحقیقاتی و تجهیزات مرتبط و نیز عرضه سوخت هسته‌ای مدرن و برنامه‌های تحقیق و توسعه (R&D) مورد توافق است.

به دلایل گوناگونی می‌توان این فرض را مطرح کرد که مذاکرات صالحی با طرف آمریکایی احتمالا با همکاری هسته‌ای با آمریکا در ارتباط است.

نخست اینکه مذاکرات در موضوع غنی‌سازی تا حد زیادی پیش رفته ‌و اکنون بیش از آن نیازمند یک تصمیم‌گیری در سطح وزیر انرژی آمریکا باشد، نیازمند توافق کار‌شناسان هسته‌ای بر سر جزئیات آن است. علاوه بر این فعالیت‌های وزارت انرژی آمریکا از زمان تأسیس در سال ۱۹۷۷ تاکنون تولید انرژی و قانون‌گذاری در‌باره آن را شامل می‌شود که به تدریج به سمت مسأله دفع زباله‌های هسته‌ای نیز کشیده شده است.

این در حالی است که فعالیت‌های مربوط به موضوع عدم اشاعه سلاح هسته‌ای در وزارت خارجه امریکا متمرکز است و از سوی دیگر، فعالیت‌های وزیر انرژی آمریکا در چند سال گذشته، ارتباط کمتری با کاری علمی و فنی بر مسأله غنی‌سازی داشته و فعالیت‌های وزارتخانه تحت امر وی بر موضوع تکنولوژی هسته‌ای، پیشرفت این فن‌آوری و همکاری بین‌المللی بر سر آن متمرکز است.

همچنین باید در نظر داشت؛ هرچند بحث بر سر نوع همکاری هسته‌ای ایران و ۵+۱ در موضوع هسته‌ای طبق توافق ژنو باید بخشی از توافق جامع هسته‌ای باشد، ‌تاکنون در اخبار مربوط به مذاکرات هسته‌ای، کمتر مورد اشاره قرار گرفته است.

در بیش از یک سالی که در مسیر مذاکرات برای رسیدن به توافق جامع هسته‌ای گذشته است، احتمالا تنها خبر مربوط به همکاری هسته‌ای با ۵+۱ خبر تفاهم نامه و پروتکل همکاری هسته‌ای ایران و روسیه بوده که در آن مورد هم صالحی نقش مذاکره‌کننده با طرف روس را بر عهده داشت.

در طرف مقابل، مرور مجموعه توافقاتی که به امضای ارنست مونیز و مقامات دیگر کشور‌ها رسیده، سهم بالای همکاری هسته‌ای در آن‌ها را نشان می‌دهد.

هرچند در فضای موجود، احتمال همکاری هسته‌ای ایران و آمریکا قدری غیرمعمول به نظر می‌رسد، ‌علاوه بر بخشی از توافق ژنو که در بالا به آن اشاره شد، سابقه مذاکرات هسته‌ای در دوازده سال اخیر نشان می‌دهد، ‌همکاری در بخش فن‌آوری هسته‌ای، همواره بخشی از مذاکرات ایران با تروئیکای اروپایی و بعد از آن با ۵+۱ بوده است.