نصف افرادی که به سربازی می‌روند اضافه هستند!

با ۵۰ درصد سربازان کنونی هم می‌شود، نیاز نیروهای مسلح را برطرف کرد؛ این را اگر ما بگوییم یا حتی فردی چون نمایندگان مجلس، دولت‌مردان، اساتید دانشگاه و امثال ایشان مطرح کنند، ممکن است غیر کار‌شناسی خوانده شده و به این دلیل که بر بحث محاط نیستیم، مردود خوانده شود؛ اما این ادعا را فردی مطرح کرده که سال‌ها در ‌جریان بوده و حرفش قابل اتکا و اعتناست.

به گزارش «تابناک»، طی روزهای گذشته و به فاصله کوتاهی از تصویب قانون تعیین جریمه برای سربازان غائب و تعیین چگونگی معاف شدن ایشان به ازای دریافت مبالغی خاص، همایشی با نام «سربازی و راهکارهای عادلانه» در دانشگاه تهران با حضور جمعی از مسئولان برگزار شد که برخی مطالب مطرح ‌در آن، جا دارد که به دقت مورد توجه قرار گرفته و دستمایه طراحی مکانیزمی جدید برای خدمت وظیمه عمومی در کشور یا‌‌ همان سربازی شود.

از جمله میهمانان این همایش، محمدرضا اکبر حلوایی، معاون پیشین سازمان وظیفه عمومی ناجا بود که پس از ‌سخنرانی در این همایش، در نشست پرسش و پاسخ با دانشجویان و دیگر میهمانان همایش حضور یافت و به موضوعاتی اشاره کرد که کمتر سابقه داشته مشابه‌شان را از زبان فردی که در این باره مسئولیت داشته بشنویم؛ موضوعاتی که‌ گاه بارها در جامعه‌ از زبان مردم شنیده می‌شود، ولی شنیدن آن «از زبان مسئولان ـ ولو آن فرد مسئول سابق لقب بگیرد ـ بدیع به نظر می‌رسد. مانند اینکه «سربازان به نسبت افرادی که معاف می‌شوند، هیچ مزیتی ندارند و حتی عقب‌تر قرار می‌گیرند‌».

با این مقدمه می‌توان دریافت که در این همایش چه سخنان جالبی مطرح شده است؛ جملاتی که نیاز به توضیح و تفسیر ندارند و چه بسا اگر عینا نقل شوند، راحت‌تر می‌توانند شائبات را برطرف کنند؛ بنابراین، ‌برخی از سخنان معاون سابق سازمان وظیفه عمومی ناجا را عینا درج می‌کنیم.

* سربازی یک موضوع تک بعدی نیست، ولی به جنبه‌های دیگر آن نگاه نمی‌شود؛ به عنوان مثال حوزه اقتصادی. سربازی یعنی درگیر کردن یک جوان به مدت بیش از دو سال، به طوری که سه یا چهار ماه قبل از سربازی و سه یا چهار ماه بعد از سربازی این جوان را درگیر می‌کنیم و یک نیروی مولد اقتصادیِ جوان و کار‌آفرین را از محیطی که در آن تأثیرگذار است، به محیطی بدون بهره‌وری کافی منتقل می‌کنیم.
 
* در حوزه فرهنگ؛ افراد با تفکرات و آداب و رسوم و فرهنگ متفاوت را در یک محیط پادگانی با یک تراکم انسانی زیاد و مدت زمان بالا جمع می‌کنیم که البته موجب تبادل فرهنگی هم می‌شود اما از این اتفاق هیچ هدف خاصی دنبال نمی‌شود.

* در حوزه اجتماعی؛ مشکلات محیط‌های پادگانی و تأثیراتی که بعدا در رفتار اجتماعی فرق ‌می‌ماند.

* در حوزه خانواده؛ از روزی که فرزند پسر به دنیا می‌آید، دغدغه سربازی برای خانواده شروع می‌شود، حتی خانواده‌هایی که برای معافیت فرزندشان دست به هرکاری می‌زنند هم از این دغدغه بی‌بهره نیستند.
 
* در حوزه تحصیل؛ برخی برای نرفتن به سربازی تحصیلاتشان را طولانی می‌کنند و حتی به خاطر سربازی به دانشگاه می‌روند، ولو به یک رشته بی‌ربط. در هر حال هزینه کاذب به ایشان و کشور تحمیل می‌شود. سوای آن، کسانی که به سربازی می‌روند از تحصیل محروم می‌شوند و شرایط سربازی به گونه‌ای پیش می‌رود که مشوقی برای تحصیل افراد پس از سربازی وجود ندارد.

* سربازی حتی در حوزه تأمین امنیت هم هدفمند نیست، زیرا استراتژی مناسبی برای آن تعریف نکرده‌ایم. از سال ١٣٠۴ تا کنون تغییر اساسی در سربازی صورت نگرفته، در حالی که زمان سربازی پس از انقلاب از ١٢ ماه الی ٢٨ ماه تغییر کرده است. استراتژی تعریف شده‌ای هم برای یک سرباز وجود ندارد و معلوم نیست که یک سرباز قبل و بعد از سربازی چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد.

* این قانون علاوه بر اینکه الزامی و اجباری ا‌ست، هیچ‌گونه ابزار تشویقی در آن لحاظ نشده و اهرم‌های تنبیهی در آن هم قوی نیستند. تنها امتیاری که به یک فرد سربازی رفته می‌دهیم این است که در حداکثر سن استخدام، مدت سربازی فرد را هم لحاظ کنیم!

* فرد حین خدمت امتیازی ندارد و نسبت به یک فرد معاف از خدمت عقب‌تر قرار می‌گیرد.

* مطابق با آمار، در سی سال گذشته اعزام سربازان حدود ۶۴ درصد مشمولان سربازی بوده است، البته در سال‌هایی کمتر از ۵٠ درصد و در سال‌هایی بیش از ١٠٠ درصد به خدمت اعزام کرده‌ایم. از ٣۶ درصد باقی مانده که به خدمت نمی‌روند، بنا برگفته مسولین نظام وظیفه ١٠ الی ١۵ درصد غایب وجود دارد که معنای آن این است که ۲۰ درصد هم معاف می‌شوند.

* سربازی در ذهن مسئولین مسئله‌ای است که وقتی می‌خواهیم به فردی یک امتیاز بسیار بزرگ دهیم، او را از سربازی معاف می‌کنیم؛ مثل معافیت ایثارگران، مدال‌آوران ورزشی و المپیادهای علمی و... پس با این نگاه، سربازی خدمت مقدس تلقی نمی‌شود بلکه یک اقدام سخت است.

* غایبان به نسبت کسانی که به خدمت می‌روند در زندگی جلو‌تر‌ند و جالب آنکه هرچند سال مشکل ایشان مطرح شده و برایشان تسهیلاتی مثل خرید خدمت، عفو یا... در نظر می‌گیریم.

* دوران آموزشی اصلا متناسب با نیازهای نیروهای مسلح برگزار نمی‌شود؛ آموزش‌های سنتی در مراکز آموزشی از هر لحاظ استاندارد نبوده و مراکز آموزش محیط‌های خشک نظامی هستند که روابط عاطفی نامناسب در آن‌ها موج می‌زند.

* در به کارگیری سربازان تبعیض داریم؛ یکی در شهر خودش تا بعد از ظهر خدمت می‌کند و دیگری در مرز‌ شبانه‌روز به خدمت مشغول است.

* سربازی هزینه تحمیلی به خانواده‌ها هم هست، زیرا هزینه رفت و آمد سرباز بر عهده خانواده است.

* فردی که به خدمت می‌رود، جبران نیامدن دیگران به خدمت را (جبران غیبت سربازان غائب را) هم باید بکند.

* در صورتی که در نیروهای مسلح بخواهیم از تکنولوژی استفاده کنیم، نمی‌توانیم سربازان را به واسطه مدت زمان کوتاه خدمت به کار بگیریم و از سوی دیگر، به دلیل ملاحظات امنیتی هم سرباز کارآمد نیست.
 
* مدعی پیشرفت در تکنولوژی نظامی هستیم؛ اما از سیستم دوربین مدار بسته ـ که نارسایی‌های نیروی انسانی را هم ندارد ـ استفاده نمی‌کنیم تا از جوانان به عنوان سرباز برای پست نگهبانی استفاده نشود.

* نیاز واقعی نیروهای مسلح ۴٠٠ هزار نفر در سال نیست؛ اما چون سرباز را به عنوان نیروی کار ارزان قیمت نگاه می‌کنیم، نگران اتلافش نیستم، وگرنه با ۵٠ درصد سربازان کنونی هم می‌شود نیاز نیروهای مسلح را برطرف نمود.

* در شرایط امروز، استفاده از نیروی انسانی در جنگ‌ها قابل تأمل است. با اطمینان عرض می‌کنم در شرایط بحرانی نمی‌شود ‌روی این سربازان حساب کرد، زیرا روی انگیزه آنان و روحیاتشان کار خاصی انجام نشده است؛ من اصلا شیوه فعلی سربازی را نمی‌پذیرم. هیج سربازی نیست که به او شغلی مشخص با وظایف مشخص به او سپرده باشند.

* هیج زمینه‌ای برای بروز استعداد، توانایی‌ها و قابلیت‌های کاری ایشان ایجاد نمی‌کنیم. تحصیلات داشتن برای سرباز به درجه‌های روی دوش او محدود می‌شود نه استفاده کارآمد. بحث من سربازی حرفه‌ای نیست، باید سیستم نظامی ما سیستم حرفه‌ای پرور باشد و بحث دفاع ملی را در قالب بسیج و با عمومی کردن دفاع پیگیری کرده و در حوزه نظامی‌گری باید آموزش‌های حرفه‌ای برای تسلیحات جدید و پیشرفته را در دستور کار قرار دهیم.

کافی است، بند بند این جملات ‌را مورد مداقه قرار داده و به عنوان نظریات فردی که سال‌ها ارتباط بسیار تنگاتنگی با مسائل وظیفه عمومی داشته و با اشکالات و محاسن سربازی از نزدیک آشناست، به آن‌ها بنگریم تا دریابیم ‌آنچه به عنوان انتقادات عمومی به سربازی مطرح می‌شود، نه مشکلاتی دیده نشده و درک نشده، که مشکلاتی آشکار هستند که مسئولان نظام وظیفه هم به آن‌ها واقفند، ولی ظاهرا کسی تمایلی به رفع و رجوعشان ندارد؛ آیا چنین موضوعی شبهه برانگیز نیست؟!