جاعل نام خلیج فارس در ایران چه می‌کند؟!

دنیل توماس پاتس، پروفسور باستان‌شناسی خاورمیانه دانشگاه سیدنی با وجود همه انتقادات مطرح، ‌در سیزدهمین گردهمایی باستان‌شناسی ایران حضور یافت و سپس تلاش شد تا این چهره مشهور به جعلِ نام خلیج‌فارس به نفع اعراب، به عنوان چهره‌ای علمی مورد توجه قرار داده شود و همزمان از عذرخواهی او سخن به میان آید؛ اما آیا واقعاً توماس پاتس عذرخواهی کرده است؟!

به گزارش «تابناک»، اگر قرار باشد منابع اصلی مورد توجه برخی کشورهای عربی در راستای جعل نام خلیج‌فارس را ‌بررسی کرد، قطعاً به کتاب «خلیج ع ر ب ی در عهد باستان» بر‌خواهید خورد که در سال ۱۹۹۰ توسط «دنیل توماس پاتس» باستان‌شناس استرالیایی به سفارش کشورهای عربی و بدون در نظر گرفتن شواهد و داده‌های علمی باستان‌شناسی به نگارش درآمد و توسط انتشارات آکسفورد در قالب یک کتاب دوجلدی منتشر شد.

بدین ترتیب حرکتی که در سال‌های ۱۹۳۰ توسط «سرچارلز بلگریو»، مشاور بریتانیایی حکام بحرین آغاز شد بود، توسط این تاریخ‌نویسِ سفارشی ظاهراً جامه آکادمیک بر تن کرد، تا جایی که این کتاب به سرعت و با هزینه‌ کلان کشورهای عرب حاشیه خلیج‌فارس به کتابخانه‌های دنیا راه یافت و امروزه یکی از منابع درس سه‌واحدی «تاریخ خلیج ع ر ب ی» گروه تاریخ و تمدن اسلامی دانشگاه شارجه امارات تدریس می‌شود و به خیالات این کشور‌ها برای آنچه در ‌تاریخ نداشته‌اند، بال و پر می‌دهد.


پس از انتشار این کتاب، بلافاصله برخی باستان‌شناسان کشورمان واکنش نشان دادند؛ اما در ‌‌نهایت همه واکنش‌های مستند و تاریخی به زمانی موکول شد که نشنال جئوگرافی، گوگل و برخی نهادهای بین‌المللی که اطلس‌های معتبر را عرضه می‌کردند، از نام جعلی به جای نام خلیج فارس استفاده کردند و خطر جدی تغییر تاریخ خاورمیانه به سفارش اعراب و در ادامه گسترش قلمرو کشورهای عربی بر این آبراه استراتژیک، کاملاً مشهود گشت.

در این مرحله بود که چه در سطح عمومی و چه در سطح تخصصی، حرکت‌های مردمی و دولتی در راستای پاسخگویی به این جعل تاریخی صورت پذیرفت و یکی از گسترده‌ترین اتفاقات شکل گرفت که تقریباً هر ایرانی را در سراسر جهان با کوچک‌ترین عرقی به این خاک و آب با خود همراه ساخت و نشان داد، همچنان با به خطر افتادن کوچک‌ترین منافع ملی استراتژیک ایران، قریب به اتفاق ایرانی‌ها با هر گرایش فکری و سیاسی سینه سپر می‌کنند.

امسال دنیل پاتس به ایران آمد تا در سیزدهمین همایش سالانه باستان‌شناسی کشور حضور پیدا کند. نام او همراه دیگر باستان‌شناسان خارجی از سوی پژوهشگاه میراث فرهنگی به تأیید رسید؛ هرچند او پیش از این نیز در سال‌های ۱۳۸۱ تا ۱۳۸۶ در تپه‌های باستانی چون تل نورآباد، تل اسپید و فهلیان ممسنی در استان فارس کاوش کرده بود.


‌همان زمان عنوان شد که او بابت نگارش کتاب «خلیج ع ر ب ی در عهد باستان» از ایرانیان معذرت‌خواهی کرده؛ اما ظاهراً خبر‌ عذرخواهی نبود و این کتاب با امضای این نویسنده و بدون کوچک‌ترین اصلاحاتی منتشر می‌شود و این یعنی نویسنده همچنان به آنچه نوشته معتقد است و حرفش را پس نگرفته و بعید است، خوشایند ایران را به خوشایند شیوخ ثروتمند عرب ترجیح دهد و کتابی در رد کتاب پیشینش به نگارش درآورد و بدین شکل سوابق علمی‌اش را نیز زیر سؤال برد.

امسال نیز ادعا شد او عذرخواهی کرده و به نقل از او نوشته شد: «۲۵ سال پیش در حالی که من مشغول کار در عربستان بودم، مطلبی را نوشته و در آن از خلیج عربی نام برده‌ام در حالی که سال‌های سال است من در ایران مشغول کار بوده و کتاب‌ها و ملاقات متعددی درباره ایران نوشته‌ام که در این مقالات از خلیج فارس نام برده‌ام. من فکر می‌کنم که ایرانی‌ها نباید نسبت به این مسأله اینقدر ناراحت و عصبی باشند. نباید اینقدر تعصب داشته باشند! آن‌ها باید با ملایمت با این مسأله برخورد کنند و این تنها مربوط به من نیست. بیشتر باستان‌شناسی که در کشورهای عربی کار می‌کنند، مجبورند ‌از نام خلیج ع ر ب ی استفاده کنند. البته من در دانشنامه ایرانیکا که در نیویورک منتشر می‌شود، در مقاله‌ای اصطلاح خلیج فارس را به کار برده‌ام. این مقاله در سال ۲۰۰۴ تهیه شده است‌»؛ اما در هیچ بخشی از این گفتار عذرخواهی مشاهده نمی‌شود!

یادآوری این نکته شاید لازم باشد که در سال ۱۳۴۴ وقتی «بئاتریس دکاردی» باستان‌شناس انگلیسی ـ که کاوش‌های مهمی در قلعه بمپور سیستان و بلوچستان انجام داده بودـ‌ در نامه‌ای برای تجدید مجوز بررسی‌های باستان‌شناسی‌اش در ایران از واژه مجعول خلیج ع. ر. ب. ی استفاده کرد، دیگر هرگز به او اجازه کار و ورود به ایران داده نشد.

با این اوصاف، آیا آن گونه که کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس اجازه انتشار کتبی با نام خلیج فارس را نمی‌دهند و مقابل پژوهش‌های تاریخی با این مضمون می‌ایستند، نباید واکنشی متناسب از سوی ایران صورت می‌پذیرفت و حداقل چنین شخصی به ایران دعوت نمی‌شد؟ آیا بهشتی بابت چنین اشتباهی از مردم ایران عذرخواهی می‌کند یا توجیه‌ها برای کمرنگ‌سازی دعوت از «پاتس» به ایران ادامه خواهد یافت؟ به هر حال نباید توقع داشت رسانه‌ها در این باره سکوت کنند، زیرا آن طور که پیش از بهشتی در موضوعی دیگر گفته بود: «رسانه‌ها هم مانند دراکولایی که وقتی بوی خون را می‌شنوند انرژی‌شان چند برابر می‌شود، به این قضیه دامن زدند!»