چرا آزمایش موشک «عماد» ناقض قطعنامه جدید شورای امنیت نبود؟

نوزدهم مهرماه، موشک دوربرد «عماد»، نسل جدید موشک‌های بالستیک ساخت وزارت دفاع جمهوری اسلامی ایران با موفقیت آزمایش شد. عماد، نخستین موشک دوربرد ایران با قابلیت هدایت و کنترل تا لحظه اصابت به هدف است، حال آنکه ایران برای مخفی نگه داشتن توانایی های نظامی، میزان برد این موشک را اعلام نکرد.

به گزارش«تابناک»، بلافاصله پس از آزمایش این موشک دوربرد، آمریکا و دیگر کشورهای غربی از جمله فرانسه به این اقدام واکنش نشان داده و آن را نقض احتمالی قطعنامه‌های پیشین شورای امنیت از جمله قطعنامه 1929 توصیف کردند.

پس از کش و قوس های فراوان در واکنش به پرتاب عماد در آستانه اجرای برجام، امروز سامانتا پاور، نماینده آمریکا در سازمان ملل در ادامه ادعاهای مقامات این کشور درباره آزمایش موشک عماد، بیانیه‌ای درباره «نقض آشکار» قطعنامه ۱۹۲۹ شورای امنیت سازمان ملل توسط ایران منتشر کرد.

وی در ادامه این بیانیه اعلام می دارد، با توجه به نگرانی بین‌المللی درباره این نقض با توجه به نقض های گذشته، امروز فرانسه، آلمان، آمریکا، آمریکا و پادشاهی متحده(بریتانیا) گزارشی مشترک درباره این آزمایش به کمیته تحریم‌های ایران در شورای امنیت ارائه کردند. ما از کمیته می‌خواهیم با حمایت مستقل پنل کارشناسان سازمان ملل، این موضوع را سریع بازبینی کرده و اقدام مقتضی را توصیه کند.

بنابراین اظهارات نماینده آمریکا نشان می دهد که آزمایش موشکی عماد به زعم آنها، ناقض قطعنامه 1929 است و قطعنامه 2231 را که بعد از توافق هسته ای به تصویب رسیده، نقض نکرده است.

در قطعنامه ۱۹۲۹ شورای امنیت سازمان ملل تصمیم می گیرد،ه ایران «هر گونه فعالیت در رابطه با موشک های بالستیک قادر به حمل سلاحهای هسته‌ای از قبیل آزمایش ها با استفاده از فناوری موشک بالستیک» انجام ندهد.

'Decides that Iran shall not undertake any activity related to ballistic missiles capable of delivering nuclear weapons'

بنابراین از منظر غربی ها هر گونه آزمایش موشک های بالستیک بر اساس قطعنامه 1929 نقض قوانین بین المللی محسوب می شد؛ اما پرسش اینجاست، چرا اعضای شورای امنیت ایران را متهم به نقض قطعنامه 2231 شورای امنیت نکرده اند؟

این در حالی است که پس از تصویب برجام، یکی از نگرانی های عمده امنیتی پیرامون این قطعنامه محدودیت موشکی بود که در بند 3 ضمیمه B به آن اشاره شده بود. بر اساس قطعنامه 2231 از ایران خواسته می شود تا هشت سال پس از «روز قبول توافق» تا زمانی که آژانس گزارشی مبنی بر تأیید «نتیجه گیري گسترده تر » ارائه کند، هر کدام زودتر حادث شود، هیچ فعالیتی مرتبط با موشک هاي بالستیکی طراحی شده براي قابلیت حمل سلاح هاي هسته اي، شامل پرتاب با استفاده از چنین فناوري هاي موشک هاي بالستیک، صورت ندهد.

'Iran is called upon not to undertake any activity related to ballistic missiles designed to be capable of delivering nuclear weapons'

تفاوت این بند از قطعنامه 2231 با 1929 اضافه شدن واژه« designed to» است. در واقع به نظر می رسد با اضافه شدن این کلمه به این بند باعث می شود که ایران با توجه به اینکه هیچ کدام از موشک های خودش را برای حمل سلاح هسته ای طراحی نکرده است، آزمایش هرگونه موشکی نقض قطعنامه محسوب نگردد.

مضاف بر اینکه در قطعنامه 2231 همین محدودیت نیز ظرف زمانی هشت سال را دارد، در صورتی که در قطعنامه 1929 محدودیت زمانی درباره محدودیت موشکی وجود ندارد.

البته درباره این بند از قطعنامه 2231 چند موضوع دیگر نیز قابل بیان است. بر پایه متن اطلاعیه وزارت خارجه بعد از تصویب قطعنامه 2231 به صراحت اعلام شده که جمهوری اسلامی برخی از بندهای این قطعنامه را اجرا نخواهد کرد و آنها را نمی پذیرد و از سوی دیگر، اعلام می کند که نقض قطعنامه شورای امنیت به معنای نقض برجام نخواهد بود و خللی در اجرای توافق هسته ای ایجاد نخواهد کرد.

بنابراین به احتمال قوی با توجه به اینکه در گذشته در بند 84 گزارش پنل متخصصان به صراحت موشک‌های شهاب 3 و سجیل ایران را «قادر به حمل کلاهک هسته‌ای»‌ شناسایی کرده و آزمایش آنها در رزمایش پیامبر اعظم 7 را «ناقض قطعنامه شورای امنیت» دانسته است، عماد را نیز موشک «قادر به حمل کلاهک هسته‌ای» تشخیص داده و آن را ناقض قطعنامه 1929 اعلام کرده است.

البته شاید در این باره پرسش دیگری نیز به وجود آید که پس چرا در حالی که قرار بود قطعنامه 2231 همه شش قطعنامه قبلی شورای امنیت سازمان ملل را ملغا کند، همچنان اعضای شورای امنیت به قطعنامه های قبلی از جمله 1929 استناد می کنند؟

پاسخ اینجاست، بنا بر قطعنامه 2231 بند 7 بخش اجرایی؛ شورای امنیت تصمیم می‌گیرد، تحت ماده 41 منشور ملل متحد، که، به محض دریافت گزارش مذکور در بند 5 از آژانس مفاد قطعنامه‌های 1969 (2006)، 1737 (2006)، 1747 (2007)، 1803 (2008)، 1835 (2008)، 1929 (2010) و 2224 (2015) را باید لغو نماید.

همچنین در پیوست شماره 5 برنامه اجرای

برجام به صراحت اعلام شده است که قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل در «روز اجرا » مشروط بر تحمیل مجدد آنها در صورت عدم اجراي عمده تعهدات برجام از سوي ایران، لغو خواهد شد. بنابراین به این دلیل که تاکنون برجام به مرحله اجرا درنیامده است و فعلا در مرحله تصویب قرار داریم؛ به تبع قطعنامه های سابق نیز همچنان پابرجاست.

بر این اساس باید گفت، پرتاب موشک عماد در مرحله پیش از اجرای برجام آزمون خوبی برای محک طرف مقابل بود که آیا به تعهدات خودشان پایبند خواهند بود یا خیر. از سوی دیگر عدم واکنش 5+1 نسبت به نقض قطعنامه 2231 با آزمایش عماد می تواند رویه جدیدی را در موضوعات تست موشک های دفاعی ایران ایجاد کند.

به عبارت دیگر، با توجه به اینکه طرف های مذاکراتی هیچ اشاره ای به نقض احتمالی قطعنامه 2231 در بعد موشکی نکرده اند؛ این موضوع در ادامه اجرای احتمالی برجام می تواند همچون رویه ای عمومی در سایر تست های موشکی ایران قرار بگیرد و طرف مقابل نیز نمی تواند در آینده آزمایش موشک های اینچنین را نقض قطعنامه های شورای امنیت قلمداد نماید.