احمد منزوی:كتابشناس كتابدار كتابدوست كتاب نويس

تعبیر زیبای فوق را كه به عنوان تيتر اين يادداشت كوتاه انتخاب كردم ، ازاستاد ایرج افشاراست كه  در مقدمه کتاب دانش و فرزانگی، سیری در زندگی و آثار استاد احمد منزوی که به همت آقای علی رفیعی علامرودشتی همکار عزیزمان که اینک در بستر بیماری افتاده است و آرزوی شفای عاجل و کامل برایش داریم و مقدمه عالمانه دیگر همکار دانشمندمان آقای علی بهرامیان به زیبایی آورده است. همین کتاب دستمایه‌ای شد تا با بهره‌گیری از مطالب آن این چند سطر را بیاد استاد قلمی کنم...

استاد احمد منزوی تا سال 1353 تعداد 022‘49 نسخه را با ذکر کیفیاتی که می‌باید در شش جلد فهرست نسخه‌های خطی فارسی و پس از آن 6914 نسخه خطی را تا سال 1361 در چهار جلد فهرست مجموعۀ گنج‌بخش و بالاخره حدود بیست هزار عنوان کتاب را، به تخمین شصت هفتاد هزار نسخه خواهد بود تا سال 1375 در چهارده جلد فهرست مشترک پاکستان به ما شناسانیده و جز اینها موفق شده است، پنج مجلّد از کتاب ارزشمند خود به نام فهرستوارۀ کتابهای فارسی را که مرجعی همیشگی برای پژوهشگران خواهد بود به طبع رسانده و از جلد 6 تا مجلد دوازدهم در مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی به چاپ رسیده است.

جز اینها او در نگارش شش جلد فهرست نسخه‌های خطی کتابخانۀ مجلس و نُه مجلد فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه ملک رکن  رکین بوده و با ارادتمندان خود همکاری صمیمانه و دوستانه داشته است و باز باید دانست که فهرستهایی هم دربارۀ کتابخانه‌هاي هند نشر کرده است .
منزوی در پاکستان دو کار سترگ رادر نهایت استواری و هوشیاری و با شور علمی و دور از هر گونه لاف و گزاف به انجام رسانید. یکی فهرست نسخه‌های خطی همان مرکز است که به نام فهرست کتابخانۀ گنج‌بخش در چهار جلد به چاپ رسید و دیگری فهرست نسخه‌های خطی فارسی کتابخانه‌های پاکستان است که چنانچه پیش از این گفته شد در چهار مجلد است.

نام احمد منزوی کنار نام کتاب‌شناسان بنام، همچون ابن‌ندیم و کاتب چلبی از بزرگان قرون گذشته، چون پدر بزرگوارش، آیت‌الله علامه حاج شیخ آقابزرگ تهرانی، فقیه، کتاب‌شناس برجسته و پدیدآورندۀ دائرةالمعارف بزرگ کتاب‌شناس شیعه: الذریعه الی تصانیف الشیعه و کتاب رجالی طبقات اعلام الشیعه و ده‌ها اثر علمی دیگر، و برادر دانشمندش شادروان علینقی منزوی و دوستانش استاد محمدتقی دانش‌پژوه و استاد ایرج افشار از معاصران ماندگار خواهد بود.

در پژوهش‌های جهان ایران شناسی، ناشر هم‌تراز با نام کارل استوری انگلیسی برده خواهد شد. همچنان که نام فؤاد سزگین ترک با نام کارل بروکلمان آلمانی در کتاب‌شناسی پردازی از نوشته‌های عربی پهلو به پهلو شده است.

استاد منزوی از سال1369 با مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی شروع به همکاری کرد و تا پایان عمر همکاری خود را با این مرکز تداوم بخشید. در سالهای بیماری و مشکلات ناشی از آن چندبار به محضرش رسیدم و گفتگوی کوتاهی نیز در سال گذشته با وی انجام دادم که با تقویت صدا قابل شنیدن است... و در پایان از این دانشمند عالیقدر درخواست کردم تا پیامی به جوانان و نسل‌های آتی بدهد...با نگاهی نافذ و حسرتی بی‌پایان و البته با دستانی لرزان نوشت: کار و کار و کار ...
روز جمعه دوم بهمن ماه در قطعه نام آوران بهشت زهرا، خانواده، دوستان، بستگان و یارانش بر مزار استاد گرد هم آمدند و یادش را گرامی داشتند. روحش شاد و یادش گرامی باد.

*مشاورعالي مركز دايره المعارف بزرگ اسلامي و رييس پژوهشكده ابوريحان بيروني