سرمنشأ مشکل رباخواری در سیستم بانکی کجاست؟

 پس از آخرین اظهارنظر آیت الله جوادی آملی درباره سیستم ربا در بانکداری کشور، بار دیگر بحث بایدها و نباید‌ها در بانکداری اسلامی داغ شده و شائبه بانکداری ربوی در پوشش بانکداری اسلامی، از جمله موضوعاتی است که بارها مورد انتقاد مراجع تقلید قرار گرفته است.

به گزارش «تابناک»، آیت الله جوادی آملی در روزهای گذشته با انتقاد از سیستم بانکی کشور اعلام کردند: نه تنها سیستم بانکی کشور ربوی است، بلکه حقوق کارمندان بانک‌هایی که با این روش کسب درآمد کرده اند نیز حرام است. البته این نخستین بار نیست که این سیستم با انتقاد مراجع مواجه شده است.

بنا بر این گزارش، در دی ماه سال گذشه نیز این موضوع از سوی این مرجع تقلید مطرح شده بود و ایشان با اشاره به آیات قرآن، انجام این قبیل معاملات را حرام اعلام کرده بودند.

اما در این میان، ولی الله سیف، مشکل را به گردن قانون می اندازد و عدم بازنگری در قانون بانکداری اسلامی را ریشه مشکلات ایجاد شده در نظام بانکداری می داند.

رئیس کل بانک مرکزی در این باره گفته است: بانکداری اسلامی و به طور خاص ربازدایی از عملیات بانکی در ایران، نه تنها از پیروزی انقلاب اسلامی بلکه قبل از آن نیز از دغدغه‌های جامعه بوده و تشکیل صندوق‌های قرض الحسنه نیز در این راستا بوده است. پس از پیروزی انقلاب نیز ایده بانکداری اسلامی در قالب عملیات بانکی بدون ربا شکل و اراده نظام بر این قرار گرفت تا همه بانک ها مفاد قانون جدید را اجرا کنند.

وی گفت: با این همه، طراحان قانون جدید خود بر این نقطه واقف بودند که این قانون در آغاز راه است و برای رسیدن به بلوغ و پختگی، باید پس از آزمون در عرصه عمل و کارزار اقتصادی ظرف چند سال پس از تصویب بازبینی شود؛ اما متأسفانه حدود 25 سال از تاریخ پیش بینی شده برای بازبینی می گذرد، ولی تا کنون تجدیدنظری در قانون نشده است.

با این حال، حجت الاسلام عباس موسویان از اعضای شورای فقهی بانک مرکزی، با اشاره به برخی اختلاف نظرها در خصوص بانکداری اسلامی بدون ربا در کشور، مشکل را نه در قانون که در اجرا می داند.

همچنین مصباحی مقدم، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس نیز مشکل را در بی قانونی بانک‌ها می داند.

این نماینده مجلس بر این باور است که بانک ها با عناوین گوناگون، قوانین را دور می زنند و این نظارت بانک مرکزی است که می تواند از چنین بی قانونی‌هایی جلوگیری کند.

جعفر قادری، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی در این باره اظهار داشت: قانون عملیات بانکی بدون ربا، قانون درستی است؛ اما در عمل ما شاهد اجرا نشدن آن هستیم و عملا هر بانکی ساز خود را می زند و با روش های مختلف قانون دور زده می شود.

این نماینده مجلس گفت: هم اکنون ربا در عملکرد بانک‌ها کتمان کردنی نیست، ولی تعیین مصادیق کار مشکلی است و نمی توان گفت، فعالیت‌ها ربوی بوده است. اکنون بسیاری از اقدامات بانکی در شکلی که انجام می شود ربوی نیست، ولی در باطن اتفاقاتی می افتد که شائبه ربوی بودن را ایجاد کرده است.

این نماینده مجلس گفت: بسیاری از دریافتی‌ها و پرداختی‌های بانکی با سازوکاری که اکنون به کار می رود، ماهیت ربوی دارد، این هم صرفا به دلیل خلأ‌های قانونی است که بعضا بانک ها از آن استفاده می کنند و قانون را دور می زنند؛ بنابراین به نظر می رسد، باید راهکاری ایجاد و از این گونه اقدامات جلوگیری و همه راه های دور زدن قانون توسط بانک‌ها مسدود شود.

به هر حال، بنا به نص صریح قرآن، ربا جنگ با خداست؛ بنابراین، حل مشکلات قانونی و اجرایی در مقابله با ربا خواری در سیستم بانکی ضرورتی اجتناب ناپذیر است که جز با عمل به قانون جامه عمل نخواهد پوشید.