روابط پرفراز و نشیب دوجانبه ایران و عربستان با حادثه تعرض به دو نوجوان ایرانی در فرودگاه جده از حالت روابط سرد به تنش آمیز سوق پیدا کرد. در همان ابتدای درز خبر تعرض به دو نوجوان ایرانی، مقامات کشورمان از توقف حج عمره تا محاکمه عادلانه مأموران متخلف خبر داند؛ رویدادی که همچنان همگان منتظر آن هستند.
به گزارش «تابناک»، البته در این موضوع که روابط ایران و عربستان ـ چه در دوران شاهنشاهی و چه بعد از انقلاب ـ کاملاً گرم و دوستانه ای نبوده است، شکی وجود ندارد. دلایل این موضوع نیز در اهداف ژئوپولتیک و همچنین استراتژیک متفاوت ایران و عربستان در منطقه ریشه دارد.
با این حال، حادثه منا و کشته شدن بیش از 450 ایرانی ، شرایط روابط دوجانبه را بیش از پیش متشنج کرد. این در حالی بود که سعودی ها با خالی کردن شانه از بار مسئولیت این فاجعه اقدامات غیرمعمولی برای تحریک ایران انجام می دادند. عربستانی ها بدون توجه به مسئولیتشان در حفظ امنیت و جان زائران فرافکنی می کردند و حتی کار به جایی رسید که برخی زوار ایرانی را مسئول شکل گیری حادثه منا خطاب می کردند!
این روند ادامه داشت تا اینکه سعودی ها پا را فراتر از حد خود گذاشند و گزارش های غیر رسمی نشان می داد که آنها می خواهند کشته شدگان ایرانی را بدون مجوز خانواده های آنها در همان سرزمین به خاک بسپارند که نوعی بی احترامی به اجساد ایرانی بود. در این زمان بود که رهبر انقلاب در سخنانی با تهدید علنی عربستان فرمودند اندک توهینی به ابدان ایرانی پاسخ سخت جمهوری اسلامی را در پی خواهد داشت. این تهدید باعث شد، سعودی ها همکاری خودشان را با سازمان حج ایران افزایش بدهند.
اما بناگاه اعدام شیخ نمر و اعتراظات در ایران که در نهایت منجر به حمله به ساختمان سفارت عربستان در تهران شد، باعث گشت روابط تیره دو طرف به قطع روابط بینجامد و همچنان نیز این وضعیت پابرجاست.
به هرحال، هرچند ایران از همان ابتدا یک طرفه بعد از ماجرای تعرض به دو نوجوان ایرانی در جده اعزام زوار به عربستان را متوقف کرده بود، موضوع حج تمتع را از حج عمره جدا کرد. ایران همواره اعلام نموده بود که آماده است مذاکرات برای انجام حج تمتع سال 95 را با سعودی ها پیگیری کند. البته در این موضوع نیز سعودی ها کارشکنی های زیادی کردند.
مسئولان حج و زیارت کشور متعدد بیان می کردند که مسئولان عربستانی، همکاری لازم برای ازسرگیری مذاکرات انجام نمی دهند و حتی مجوزهای لازم برای حضور هیأت ایرانی را فراهم نکرده اند. درباره علت این اقدام عربستانی ها نیز تحلیل های فروانی وجود داشت. برخی بر این باور بودند که عربستان خواستار این است که از طریق وقت کشی، خود ایران به مانند حج عمره سفر ایرانی ها به حج تمتع را متوقف کند تا از این طریق عربستانی ها در مظان اتهام نباشند. عده ای دیگر معتقد بودند که دلیل تأخیر سعودی ها، تغییر در شیوه فرستادن حجاج ایرانی به عربستان است.
وقت کشی سعودی ها هر دلیلی داشت، سرانجام امروز سعید اوحدی رئیس سازمان حج و زیارت اعلام کرد، به دعوت عربستان روز 26 فروردین، نشستی با وزیر حج این کشور در این خصوص برگزار خواهد شد. وی با بیان اینکه حج فرضیه ای شرعی است و تلاش برای اقامه این فریضه برای افراد مستطیع از وظایف بعثه مقام معظم رهبری و سازمان حج و زیارت است، ادامه داد: ملاقات 26 فروردین بعد از سه ماه تأخیر عربستان برای امضای تفاهم نامه با ایران و تعیین تکلیف حج زائران ایرانی صورت می‌گیرد.
بنابراین به اذعان رئیس سازمان حج و زیارت، عربستانی ها فقط جهت تعیین وقت جلسه سه ماه تأخیر داشته اند. این شرایط نشان می دهد، مسئولان امر اگر هم قرار شد با سعودی ها در زمینه حج تمتع به توافق برسند، با توجه به رویکرد و منش آنها باید بسیار محتاط با آنها به توافق رسید.
چه تضمینی استکه دوباره فجایعی از جمله تعرض به زوار ایرانی و یا حوادثی شبیه منا و سقوط دکل رخ ندهد؟ اگر به فرض محال دوباره اتفاقاتی شبیه به اینها رخ داد، مسئولیت سعودی ها چه خواهد بود؟ زوار ایرانی چگونه می تواند ضررهای جانی، مالی و روحی خود را جبران کنند؟
این موضوعات نشان می دهد، اگر مسئولان امر حتی بخواهند با سعودی ها تفاهم کنند، باید تضمین های لازم را از آنها اخذ کنند. در واقع ایران باید شرط های محکمی برای تضمین امنیت زوار از سعودی ها بگیرد و به تبع آن سعودی ها تعهدات لازم جهت حفظ حقوق زائرین را بدهند. عربستانی ها باید تعهدات لازم جهت یک سفر زیارتی امن را بدهند که در صورت نقض این تعهدات، امکان شکایت و احقاق حقوق از طریق نهادهای بین المللی را داشته باشیم.
عربستانی ها نشان داده اند، اگر بخواهیم به شیوه برادرانه با آنها برخورد کنیم، آنها به این شیوه با ما برخورد نخواهند کرد و جواب سلام را با کشت و کشتار خواهند داد. تجربه رفتار سعودی ها به خصوص در سال های اخیر، نشان داده است، به هیچ وجه نباید بر اساس اعتماد و خوشبینی با آنها رفتار کرد، چون آنها هر بار از حسن نیت ایران سوءاستفاده کرده و در جهت خلاف منافع مردم ایران گام برداشته اند.
