سرقت پنج کاشی هفت رنگ گل‌دار مسجد تاریخی مسجد «نصیرالملک» شیراز مربوط به دوره قاجاریه بار دیگر برای مدت کوتاهی توجه‌ها را نسبت به سرقت آهسته و پیوسته پوسته بناهای تاریخی جلب کرد؛
پوسته‌ای که مشتریان فراوانی دارد و به یکی از تزیینات برخی بناهای مدرن تبدیل شده‌اند و در واقع سرمایه های ملی شخصی‌سازی شده‌اند اما به چه قیمتی؟
به گزارش «تابناک»، تا یک دهه پیش سردر کاشی‌کاری خانه‌های قدیمی همچون سایر بخش‌ها تخریب و به عنوان نخاله ساختمانی از شهرها خارج می‌شد؛ اما در سال‌های اخیر، این کاشی‌کاری‌های قدیمی آنچنان ارزشمند شده‌اند که نه تنها در سطح شهر خریداری و یا سرقت می‌شوند، بلکه حتی از اماکن تاریخی نیز به سرقت می‌روند.
آخرین نمونه این سرقت‌ها که روز گذشته رسانه‌ای شد، دزدیدن پنج کاشی هفت رنگ گل‌دار مسجد تاریخی مسجد «نصیرالملک» شیراز مربوط به دوره قاجاریه است. البته این نخستین بنای قاجاری نیست که سرقت شده، بلکه در گذشته نیز بارها پوسته بناهای دوره قاجاریه به واسطه عمر کمتر و محافظت کمتر، به عنوان هدف مطلوب سارقان به سرقت رفته است.
کاشیهای مسجد و حوزه علمیه «حاج قنبرعلی خان کرد مافی»، کاشیهای ارزشمند مسجد «میرزا ابوالحسن معمارباشی» و کاشیهای سردر خانه مخروبه «صدیق اعلم ادیب»، نویسنده و سومین رئیس دانشگاه تهران، کاشیهای امامزاده یحیی، و تزئینات دروازه حوزه‌ی «عالی شهید مطهری (سپهسالار)» تنها چند نمونه رسانه‌ای شده از سرقت کاشی‌کاری‌ها هستند و در محله‌های قدیمی نیز عودلاجان، سرقت سردر خانه‌ها که چنین کاشی‌کاری‌هایی دارد، به اتفاقی مرسوم تبدیل شده است.
در مواردی این کاشی‌ها تکی به سرقت رفته، ولی در موارد فوق، کل کاشیهای به سرقت رفته که نشان می‌دهد، سارق یا سارقین از قواعد بازار فروش این کاشی‌ها اطلاع داشته و حرفه‌ای بوده‌اند. خریداران این کاشی‌ها معمولاً به دنبال طرح‌های کامل هستند تا بتوانند در بخشی از بناهای مدرن‌شان به عنوان اجزای زینتی مورد استفاده قرار دهند و به همین دلیل، یک طرح کامل و تاریخی قیمتی بسیار بالا دارد.
محله سیداسماعیل در مولوی یکی از نقاطی است که می‌توان سرنخ برخی از این کاشی‌ها را گرفت؛ محله‌ای که در آن اشیای سرقتی و به خصوص اشیای سرقت شده توسط معتادین به فروش می‌رسد و کاشیهای تک نمود بیشتری دارد. کاشی‌ها تک تا صدهزار تومان به فروش می‌رسند؛ اما اگر طرحی کامل باشد، قیمت طرح گاهی تا 50 میلیون تومان می‌رسد اما طرح‌ها معمولاً بین 5 تا 10 میلیون به فروش می‌رسد.
طرح‌های قدیمی تر و بزرگ‌تر که ارزش هنری قابل توجهی دارد و گفته میشود، صاحبان برخی خانه‌های تاریخی دارای مالکیت شخصی نسبت به فروش آنها اقدام کرده‌اند، در سیداسماعیل قابل مشاهده نیست و باید به کلکسیون‌های شخصی راه یافت تا بتوان از سرنوشت آنها مطلع شد و همین بازار پرسود سرقت این اشیای تاریخی است که باعث میشود تا وسعت این سرقت‌ها روز به روز افزایش یابد.
البته ظاهراً برخی جزئیات خانه‌های قدیمی نظیر کلون یا پنجره‌های چوبی و آینه کاری‌های قدیمی نیز مشتریان فراوانی دارد اما سرقت این تزیینات به مراتب زمانبرتر و پیچیده‌تر از سرقت یک کاشی است و به همین دلیل، کمتر درباره سرقت این اشیا از اماکن تاریخی گزارش میشود؛ هرچند سرقت کلون درهای قدیمی از محله‌های قدیمی تهران مرسوم بوده و به نظر می‌رسد عمدتاً توسط معتادان رخ می‌دهد.
یک معمار درباره زمان لازم برای سرقت یک عدد کاشی 15 در 15 سانتیمتری به «تابناک» گفت: در گذشته معمولاً این کاشی‌ها با گچ به دیوار متصل می‌شدند و با توجه به اینکه از عمر نصب بسیاری از این کاشی‌ها بیش از یک سده می‌گذرد، جدا کردن هر کاشی از دیوار با ابزاری ساده و غیرتخصصی مثل پیچ‌گوشتی بیش از دو تا سه دقیقه زمان نمی‌برد.
با این اوصاف، اگر بخشی از یک بنای تاریخی برای مدتی بسیار اندک از نظرگاه محافظین این اماکن به دور باشد، سرقت کاشیهای تاریخی بسیار ساده و سهل الوصول است؛ بنابراین نخستین اقدام، ضروری تقویت جدی محافظت از بناهای تاریخی با نصب وسیع دوربین‌های حفاظتی در تمام نقاط بناهای تاریخی است که بر خلاف جذب نیروی انسانی، کم‌هزینه بوده و قابلیت اجرای سریع دارد.
گام دوم نیز باید برخورد سخت با بسترهای عرضه چنین کاشیهای تاریخی است، زیرا اگر امکان عرضه و فروش این کاشی‌ها نباشد، چنین سرقت‌های زنجیره‌ای رقم نمی‌خورد. اگر این دو گام توسط متولیان به ویژه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری پیگیری نشود، مسئولیت سرقت‌های بعدی بر عهده مدیران این سازمان است که اقدامی برای توقف سرقت پوسته بناهای تاریخی انجام نداده‌اند.
ویدیوهایی از سرقت کاشیهای آثار تاریخی را در «تابناک» ببینید:
کار زشتی که فقط در ایران صورت میگیره !