نفرت 33 ساله: ژنرال ماتیس و احتمال رویارویی نظامی بین ایران و آمریکا (بخش نخست)

«هر روز صبح که از خواب بیدار می شدم، نخستین پرسشی که به ذهن من می آمد، این بود که باید با ایران چه کرد، با ایران و ایران. این کشور تنها کشور شورشی است که در خاورمیانه باقی مانده است.»

این جملات بخشی از سخنرانی ماه آوریل سال 2016 ژنرال جیمز ماتیس در پژوهشکده مطالعات بین المللی و استراتژیک واشنگتن است. کسی که از سوی دونالد ترامپ به عنوان نامزد اصلی تصدی پست وزارت دفاع در ایالات متحده و در کابینه آینده دولت این کشور معرفی شده است. فردی که یک نفرت 33 ساله از ایران در ذهن و روح خود دارد و مسئولیت وی در این مقام، می تواند آغازگر یک رویارویی جدی میان آمریکا و ایران در خاورمیانه باشد؛ رویارویی که حتی احتمال تقابل نظامی نیز در آن جدی است، هر چند در بعد محدود و نه گسترده.

در نظر این عده ژنرال ماتیس نه تنها یک مبارز بزرگ است، بلکه یک روشنفکر و شخصیت هشیار نیز هست. یکی از جملات معروف وی اکنون در بسیاری از مقالات و نوشته های مربوط به ماتیس در وب سایت ها و نشریات آمریکایی نقل زبان هاست: «مودب باش، حرفه ای رفتار کن، اما با هر که ملاقات میکنی، نقشه ای برای کشتن وی داشته باش.» شخصیتی که سابقه بلند بالای وی در مدیریت جنگ در افغانستان و عراق برای وی لقب و کنیه «سگ دیوانه» را به همراه داشته است.

اما صرف نظر از همه داستان ها و ماجراهایی که پیرامون شخصیت ماتیس گفته می شود، از جمله زیرپا گذارنده تعارفات، فرمانده جنگی با استعداد، استراتژیستی با ذهن پیچیده، عاشق و دیوانه کتاب و خواننده ادبیات کلاسیک رومی، یک چیز در مورد وی بیش از همه اهمیت دارد: ژنرال ماتیس عضوی از تفنگداران دریایی آمریکاست.

به بخشی از نامه ماتیس به گردان اول تفنگداران دریایی یک روز قبل از شروع حمله به عراق در سال 2003 توجه کنید، این بخش از نامه به خوبی نوع نگاه تفنگداران دریایی آمریکا را نسبت به یکدیگر نشان می دهد؛

«شما بخشی از نیروی نظامی هستید که دنیا بیش از همه از آن وحشت دارد و همچنین به آن اطمینان دارد. ذهن و فکر خود را قبل از اسلحه خود به کار بگیرید. شجاعت خود را با یکدیگر در حالی که پا به سرزمینی ناشناخته و نا مطمئن می گذارید، به اشتراک بگذارید. به رفقای خود در سمت چپ و راست خود و به تفنگداران دریایی بالای سر خود ایمان داشته باشید. با قلبی شادمان و روحیه ای قوی بجنگید.»

فرماندهان نظامی ارشد آمریکایی در مورد ماتیس می گویند، وی یک تفنگدار دریایی متعصب است. وی هر آنچه انجام می دهد و باور دارد، برای خود معنی می کند، از چگونگی برخورد با سربازان خود و فرماندهی آنها تا نوع نگاهش به دنیای پیرامون. اما باز هم از همه اینها مهمتر هم برای ایالات متحده و هم برای ایران، ژنرال ماتیس در زمره تفنگداران دریایی متعصبی است که همواره خشم و نفرت ادامه دار تفنگداران دریایی از ایران را تحسین کرده و خود پرچمدار آن بوده است. خشم و نفرتی 33 ساله که ریشه آن به سال 1983 و در بیروت می رسد.

33 سال قبل در بیروت

در 23 اکتبر سال 1983 در میانه جنگ داخلی لبنان دو کامیون حامل هزار کیلوگرم مواد منفجره وارد مقر تفنگداران دریایی در بیروت شدند. انفجار مهیب ناشی از این واقعه منجر به کشته شدن 241 تفنگدار دریایی آمریکایی به همراه 58 نظامی فرانسوی شد. این نیروها بخشی از نیروهای حافظ صلح سازمان ملل در لبنان بودند.

هرچند ایران بارها دست داشتن در این حمله را تکذیب و انکار کرد، این مسأله هیچ گاه باعث نشد که انگشت اتهام آمریکا از روی ایران برداشته شود. تا آنکه نهایتا در سال میلادی جاری دادگاهی در آمریکا حکم به توقیف اموال مصادره ایران در این کشور برای پرداخت خسارت به خانواده قربانیان داد؛ موضوعی که باعث چالشی جدی میان ایران و آمریکا بعد از توافق هسته ای شد.

این موضوع در خاطره تفنگداران دریایی آمریکا به عنوان یک روز سیاه نقش بسته است و فرماندهان این نیرو از جمله ماتیس، بخش اعظمی از نفرت و کینه خود از ایران را بر سر این موضوع توجیه می کنند، به ویژه در مورد شخص ماتیس که همواره ایران را به عنوان اولین دشمن جدی آمریکا در خاورمیانه و قاتل تفنگداران دریایی آمریکا یاد می کند.

اما این نفرت از ایران از سوی ماتیس، نگرانی بسیاری از ژنرال های دیگر در پنتاگون را نیز به همراه داشته و این پرسش را همواره در مورد وی مطرح کرده است که آیا این نوع نگاه وی به ایران ناشی از قضاوت ها و ارزیابی های عاقلانه است یا آنکه به سادگی بازتابی از نفرتی است که از 33 سال پیش شکل گرفته است.

این نگرانی است که طی چهار سال آینده با حضور وی در رأس پنتاگون همچنان وجود دارد و سایه یک جنگ با ایران را بر ساختمان پنتاگون مسلط می کند.

درسی از جرج بوش برای ارزیابی ترامپ

اما چرا سایه جنگ با ایران در صورت حضور ماتیس در وزارت دفاع آمریکا جدی است؟ هفته قبل دونالد ترامپ در سیسیناتی در میان هواداران خود گفت که می خواهد، تغییرات جدی در سیاست خارجی آمریکا صورت دهد.

وی گفت: ما یک سیاست خارجی جدید را دنبال می کنیم که در نهایت از تجربیات و شکست های گذشته عبرت بگیرد. ما به رهیافت مبنی بر سرنگون کردن دولت ها و تغییر نظام ها پایان خواهیم داد. در روابط خود با سایر کشورها ما در هر کجا که امکان پذیر باشد، بر روی منافع مشترک متمرکز خواهیم بود.

اما آنچه در مورد سابقه سیاستمداران آمریکایی دیده شده این است که یک شکاف بزرگ میان سخنان آنها قبل از ورود به کاخ سفید و بعد از آن وجود دارد. برای مثال نگاهی به سخنان جورج بوش به عنوان کاندیدا در مورد سیاست خارجی در 16 سال قبل این موضوع را به خوبی عیان می کند.

جرج بوش به صراحت بیان کرده بود: من اعتقاد ندارم که نقش آمریکا این است که در سرتاسر دنیا بچرخد و بگوید "اوضاع باید این گونه باشد". اگر ما ملتی متکبر و خودپسند باشیم کشورهای دیگر در برابر ما مقاومت خواهند کرد. اما اگر ملتی فروتن اما قوی باشیم، آنها به ما خوش آمد خواهند گفت.

اما متأسفانه جورج بوش به محض آنکه قدرت را در دست گرفت یک رهیافت کاملا متضاد با سخنان خود را در پیش گرفت و تحت تأثیر فشار ژنرال ها و نومحافظه کارانی که خود در کابینه راه داده بود به عراق حمله کرد. از این روی است که تحلیلگران هوشمند مسائل آمریکا می دانند که در این کشور سیاست را "پرسنل" تعیین می کنند و وقتی که به "پرسنل" دونالد ترامپ تا کنون نگاه می کنیم، به خوبی می بینیم که این اعضا تفاوت چندانی در نگاه خود با کابینه نو محافظه کار بوش – حداقل در قابل مسائل ایران – ندارند.

مایکل فلین، مشاور ارشد امنیت ملی ترامپ: من معتقدم که ایران تهدیدی جدی و شفاف برای منطقه خاورمیانه و در نهایت کل جهان است و تغییر رژیم در ایران بهترین راه کار برای پایان دادن به برنامه تولید سلاح اتمی ایران است.

مایک پومپئو رئیس CIA: رژیم ایران به دنبال نابودی کشور ماست. نمیفهمم که چرا رئیس جمهور (باراک اوباما) این موضوع را درک نمی کند.

و جیمز ماتیس: رژیم ایران در نظر من تنها تهدید ادامه دار برای صلح و ثبات در خاورمیانه است. ایران دشمن داعش نیست. ایران از آشوب و بلوایی که داعش در خاورمیانه ایجاد کرده است نهایت استفاده را می برد.

آنچه مشخص است، اینکه سخنان دونالد ترامپ در سینسیناتی حداقل در مورد ایران با هیچ یک از این دیدگاه ها جور درنمی آید.