«تمام داوطلبان شركت در انتخابات شوراي روستاي افضل‌آباد شهرستان خاش زن هستند. »
اين خبر خيلي زود در فضاي مجازي پيچيد، در شبكه‌هاي مجازي دست به دست شد و نام «روستاي افضل‌آباد» به خاطر حضور زنانش در انتخابات شوراها چند روزي جزو خبرهاي داغ شبكه‌هاي مجازي بود، حتي برخي هنرمندان و چهره‌هاي معروف هم به آن واكنش نشان دادند و در اين بين خيلي‌ها به دنبال دليل اين حضور زنان بودند.
به گزارش اعتماد، گرچه حالا مشخص شده است از ١١ نفري كه براي شوراي اين روستا ثبت‌نام كرده‌اند ١٠ نفر زن هستند و يك مرد هم ثبت‌نام كرده است، اما تغييري در اصل ماجرا يعني مشاركت بالاي زنان در انتخابات شورا نمي‌كند. ٣٤٧ نفر از ١٢٣٥ نفر، يعني حدود ٣٠درصد از ثبت‌نام‌شدگان در انتخابات شوراهاي بخش مركزي خاش زنان هستند. اما حضور و مشاركت زنان در روستاهاي استان سيستان و بلوچستان و شهرستان خاش موضوع تازه‌اي نيست. به گفته بخشدار مركزي خاش، اين بخش ١٤ دهيار خانم دارد و اين دهياران زن همواره جزو موفق‌ترين دهياران شهرستان و استان بوده‌اند.
يكي از اين دهياران موفق«مريم احمدزهي» دهيار روستاي افضل‌آباد است. فعاليت‌ها و تلاش‌هاي او باعث شد بتواند در يك دوره به عنوان دهيار نمونه كشوري و چندين دوره دهيار نمونه استان انتخاب شود. حالا نه تنها مردان روستا به او اعتماد كرده‌اند و عملكردش را قابل تحسين مي‌دانند بلكه حضورش انگيزه‌اي شده براي مشاركت بيشتر زنان روستا در انتخابات شوراها. اعضاي شوراي روستاي افضل‌آباد در دوره پيشين هم زن بوده‌اند و از قرار معلوم بارديگر نيز قرار است سكان اداره امور اين روستا به دست زنان بيفتد.
روستاي افضل‌آباد در دهستان پشت كوه در بخش مركزي خاش قرار داد. در مسير منتهي به روستا كوه بزرگي نمايان مي‌شود، ديواري ستبر و بلند كه طبيعت زيباي كنار جاده را به دو قسمت تقسيم مي‌كند، برخي محلي‌ها مي‌گويند دليل نامگذاري اين منطقه هم قرار گرفتنش در پشت اين كوه است. بارندگي زمستان امسال گرد سبزي بر زمين‌ها و مراتع اطراف خاش پاشيده است و تا جاده‌اي فرعي كه انتهايش مي‌رسد به افضل‌آباد، مي‌توان چوپانان زن و مرد را ديد كه دام را به دل صحرا آورده‌اند و بهار امسال نگران علوفه دام‌شان نيستند.
ساختمان دهياري افضل‌آباد درست در ورودي روستا قرار دارد. امروز تعطيل است و خانم دهيار براي چند روزي به مرخصي رفته است. روستا در آخرين روزهاي تعطيلات خلوت است. آسمان صاف و منظره كوه‌هاي سرسخت بلوچستان در آبي آسمان افضل‌آباد خيره‌كننده است. خيابان‌هاي اصلي همه آسفالت‌شده و جدول‌كشي شده هستند و در پارك كوچك روستا دو كودك مشغول بازي هستند. كوچه پس كوچه‌هاي اين روستاي كوچك به دنبال منزل كدخدا طي مي‌شوند. قرار است زناني كه در انتخابات شورا ثبت‌نام كرده‌اند امروز در خانه كدخدا دور هم جمع شوند.
كدخدا عظيم‌خان، شال بلوچي‌اش را به سر مي‌بندد و عصا به دست به دم در مي‌آيد. همسر و دخترش و چند زن جوان كه همگي براي انتخابات شورا ثبت‌نام كرده‌اند در خانه حضور دارند و چند نفر از مردان معتمد روستا نيز به اين جمع اضافه مي‌شوند. حياط منزل كدخدا كاملا بهاري است. شاخه‌هاي تاك روي تنه تنومند نخل‌ها پيچ خورده و بالا رفته‌اند و با‌غچه‌هاي منظم پر شده‌اند از بوي گل و شكوفه پرتغال. همسر كدخدا، بانويي پنجاه ساله است كه در حال حاضر يكي از اعضاي شوراي روستاست. فرش پهن مي‌كند زير سايه نخل‌ها و متكاهاي بزرگ و پهن بلوچي را مي‌آورد.
كدخدا عظيم‌خان از نورمحمدخان پدربزرگش مي‌گويد: «دو صد سال پيش پدر بزرگم در دره نالك انگليسي‌ها را محاصره كرد و نگذاشت پاي‌شان به ايران برسد. من نوه همان نورمحمد خانم. » بعد عصايش را بلند كرد و در هوا تكان داد و گفت: « نمي‌گذارم پاي دو قشر در اين جا باز بشه. انگليسي‌ها و معتادها. » او خودش زماني عضو شوراي روستا بوده است. اما حالا كار را به زنان جوان روستا سپرده است. يكي از دختراني كه براي انتخابات شورا ثبت‌نام كرده است دختر خود اوست. كدخدا مي‌گويد با حضور زنان و دختران جوان در شوراها مخالفتي ندارد: «دولت مي‌خواهد زنان درس بخوانند، در شورا ثبت‌نام كنند و كار كنند، ما هم مخالفتي نداريم. »
يكي از مردان روستا كه از معتمدان مردم و كدخدا است مدير يكي از مدارس پشت‌كوه است. همسر او نيز براي انتخابات شوراها ثبت‌نام كرده است. آقاي مدير يكي از مشوقان همسرش بوده است. مي‌گويد: «دهيار ما خانم است، در اين دو دوره كارهاي زيادي براي روستا انجام داده است. پيگيري سنددار كردن زمين‌ها، اجراي طرح هادي روستا و ساختن خانه‌هاي روستاييان كارهاي كمي نبوده‌اند. ما از دهيار راضي هستيم، به اين نتيجه رسيديم كه براي شورا هم زنان ثبت‌نام كنند، تا بهتر بتوانند در كنار هم كار كنند. ما مردان روستا هم از آنها حمايت مي‌كنيم.»
او درباره اينكه چرا مردان تمايلي به ثبت‌نام در شورا نداشته‌اند، مي‌گويد: «مردان اين روستا يا مرزبان هستند يا كشاورز، وقتي ندارند به امور روستا برسند. دهيار ما هم كه خانم است كارش را بلد است.» بعد مي‌خندد و مي‌گويد: «خانم‌ها بهتر مي‌توانند با هم تعامل داشته باشند و در كنار هم كار مي‌كنند.»
فرحناز متولد١٣٦٣ در رشته تجربي ديپلم گرفته است و در دانشگاه هم پذيرفته شده است، اما برادرانش به خاطر دوري مسافت به او اجازه ادامه تحصيل ندادند. يكي از اهدافش براي حضور در شورا، كمك به ادامه تحصيل زنان و دختران است. مي‌گويد: «به خاطر دوري مدارس و دانشگاه‌ها از روستا دختران مجبور به ترك تحصيل مي‌شوند. خانم‌ها اگر تحصيل كنند، مي‌توانند اشتغال هم ايجاد كنند. اگر در همين روستا كارگاه صنايع دستي احداث كنيم، بسياري از زنان مي‌توانند درآمد داشته باشند.»
او اعتقاد دارد كار كردن در كنار مردان روستا كار سختي نيست و روزي كه تصميم گرفته است به شورا بيايد فكر تمام مشكلات را كرده است.
خواهرش هم در انتخابات ثبت‌نام كرده است اما تصميم گرفته است به نفع او از انتخابات كناره‌گيري كند. اين دو خواهر مي‌گويند مهم نيست كدام يك از ما در شورا حضور داشته باشد. در كنار هم براي روستاي‌مان كار مي‌كنيم.
مروا متولد ١٣٧١ جوان‌ترين دختر اين روستا است كه مي‌خواهد در شورا حضور داشته باشد، مي‌گويد كه اگر انتخاب شود به فضاي سبز روستا بيشتر توجه مي‌كند، چون فضاي سبز روحيه مردم را تغيير مي‌دهد.
يكي ديگر از دختران جواني كه در شورا ثبت‌نام كرده است متولد ١٣٦٣ است، تحصيلات ابتدايي را تمام كرده است و به علت دوري مسافت موفق به ادامه تحصيل نشده بود. اما چند سالي است در حال گذراندن دوران دبيرستان از راه دور است. آموزش از راه دور راهي است كه اين دختران مي‌توانند در طول سال درس بخوانند و براي امتحانات پايان ترم به مدرسه مراجعه كنند. مهم‌ترين علت ثبت‌نامش را تاثير كارهاي خانم دهيار روستا مي‌‌داند. مي‌گويد: «تلاش‌هاي او به همه ما انگيزه داده كه درس بخوانيم و كار كنيم.»
خواهر خانم احمدزهي، دهيار كنوني روستا، چهار فرزند دارد و خواهرش را براي ورود به عرصه انتخابات الگو قرار داده است. مي‌گويد همسرم مخالفتي با كار من ندارد و اگر انتخاب شوم مثل خواهرم براي آبادي روستا تلاش مي‌كنم.
اين زنان جوان وقتي خبر شهرت روستاي‌شان به خاطر حضورشان در انتخابات را در فضاي مجازي ديده بودند، بسيار خوشحال شدند. يكي از آنها با خنده مي‌گويد: «بازيگران خانم هم براي‌شان عجيب بود و اين خبر را منتشر كرده بودند.»
گرچه در برخي مناطق به زن عاجزه گفته مي‌شود اما زنان روستايي نشان دادند توانمندي آنها كم از مردان نيست. يكي از مردان روستا مي‌گويد: «دهياري ما سمبل آباداني در منطقه است و ما با زن بودن دهيارمان مشكلي نداريم. به خاطر كارهاي اين خانم بود كه از حضور زنان ديگر در شورا هم استقبال كرديم.»
يكي از معتمدان منطقه پشت كوه اعتقاد دارد: «نسل جديد مردان و زنان اين منطقه با نسل‌هاي قبلي فرق دارند. با وجود حضور افراد تحصيلكرده، پزشكان و معلماني كه اصالت آنها به اين روستاها برمي‌گردد شرايط با گذشته متفاوت شده است. نسل‌هاي جديد درس خوانده‌اند و اين باعث شده درگيري‌هاي طايفه‌اي و جرم كاهش يابد. در كنار همه اينها نگاه به فعاليت زنان در جامعه هم تغيير كرده است. البته بايد به اشتغال‌زايي در اين مناطق هم بيشتر توجه شود تا همه مردم از منبع درآمد برخوردار باشند.»
وقتي صحبت از عكس گرفتن مي‌شود زنان در ابتدا ترديد مي‌كنند اما بعد آقاي مدير مدرسه به آنها گوشزد مي‌كند: «حجاب‌تان را رعايت كنيد و عكس بگيريد. چه اشكالي دارد؟» در برخي مناطق بلوچستان زنان هنوز از قرار گرفتن در جلوي دوربين منع مي‌شوند اما انگار با افزايش حضور زنان اين مانع‌هاي كوچك نيز اندك اندك برداشته مي‌شوند.
همسر كدخدا چاي به دست برمي‌گردد و مي‌نشيند و يكي يكي براي همه چاي مي‌ريزد. بعد مي‌گويد: «بايد فكري هم به حال كم‌آبي تابستان بكنيم. خانه بهداشت هم كه تعطيل شده، بايد نيرو بياورند.»
آقاي مدير مي‌گويد: «روزي كه خانم احمدزهي بخشدار شد، اين روستا يك خرابه بود. الان شرايط خيلي فرق كرده مشكلات زيادي هنوز باقي است اما اميدواريم حل شود.»
زني كه روستايش را خبرساز كرد
مريم احمدزهي متولد ١٣٥٩ دهيار روستاي افضل‌آباد است، در رشته كارشناسي مديريت صنعتي تحصيل مي‌كند و چهار فرزند دارد. او دهيار دوره سوم و چهارم روستا بوده است. مي‌گويد: « اعتقاد داشتم حضور زنان در سمت‌هاي مديريتي فرآيندي است كه بايد به آرامي طي شود و ناملايمات نبايد ما را دلسرد كند. در دوره دوم حضورم در دهياري اين روند با حضور استاندار و فرمانداري كه به حضور زنان توجه داشتند، شتاب بيشتري گرفت. استانداري براي ما جلسات آموزشي بسياري برگزار مي‌كرد و باعث شد اشتياق زنان براي حضور در عرصه‌هاي اجتماعي بيشتر شود. آقاي هاشمي هميشه در حوزه‌هاي مختلف نظر بانوان متخصص را هم جويا مي‌شوند.»
او چندين سال دهيار نمونه استاني و يك سال دهيار برتر كشوري بوده است، در آزمون دهياران استان رتبه اول و در المپياد كشوري دهياران رتبه ششم را كسب كرده است و اعتقاد دارد حضورش در دهياري كم از مرزباني ندارد. او مي‌گويد: «ما در عرصه فرهنگي و آباداني مرزها كار مي‌كنيم و كار ما هم نوعي مرزباني است.»
خانم احمدزهي برخي گمانه‌زني‌ها در فضاي مجازي كه مردان اين روستا يا اعتياد داشتند يا مجرم بودند، به همين خاطر زنان كانديدا شدند را رد مي‌كند. «با فعاليت‌ها و فرهنگ‌سازي‌هايي كه انجام داديم، اعتماد به نفس زنان و دختران جوان روستا بالا رفت، انگيزه پيدا كردند در پيشرفت روستاي‌شان مشاركت كنند. مردان هم به اين جمع‌بندي رسيدند كه مي‌توانند به زنان اعتماد كنند. »
او در مورد اينكه آيا اين زنان توانايي و آمادگي لازم براي حضور در كار اجرايي را دارند يا خير، مي‌گويد: «استانداري جلسات و برنامه‌هاي آموزشي خوبي براي دهياران برگزار مي‌كند. من از اين جلسات و همين‌طور هشت سال كار در دهياري تجربه‌هاي زيادي به دست آوردم كه مي‌توانم به زنان ديگر روستايم منتقل كنم.»
خانم احمدزهي از عملكرد هشت ساله خود راضي است و مي‌گويد: « گرچه اعتبارات ما محدود است اما با پيگيري‌هاي زياد توانستم طرح هادي روستا را در سال ٩٥ به پايان برسانم و به مشكلات اهالي روستا هم رسيدگي كنم.»
او درباره مشكلات يك خانم دهيار مي‌گويد: «به هر حال گاه‌گداري حرف‌هايي زده مي‌شود، اما اميدوارم يك روز شايسته‌سالاري، جايگزين مردسالاري شود و موانع حضور زنان در جامعه كه گاه ريشه‌هاي فرهنگي دارد، برداشته شوند.»
نشاط اجتماعي بانوان استان سيستان و بلوچستان افزايش يافته است
گفته مي‌شد علت حضور زنان در انتخابات شوراي روستاي افضل‌آباد اعتياد برخي مردان آنهاست، اما مجتبي شجاعي، بخشدار مركزي خاش اين موضوع را تكذيب مي‌كند: «متاسفانه گاهي نگرشي منفي نسبت به منطقه ما وجود دارد. نمونه‌اش اين است كه جامعه هنوز باور نمي‌كند كه خانم‌ها به خودي خود براي ثبت‌نام در شوراها آمده‌اند و دنبال دلايل ديگري براي اين حضور مي‌گردند. در روستايي مثل سنگان ما يك نفر هم با سوءپيشينه كيفري نداريم. همه مردم اين روستا تحصيلكرده و شاغل هستند اما مشاركت بانوان در آنجا هم بسيار بالا است. روستايي داريم كه پنج نفر آقا و ١٠ نفر خانم ثبت‌نام كرده‌اند. كمتر روستايي در بخش مركزي وجود دارد كه زنان مشاركت نداشته‌اند. نكته جالب اينكه خانمي در روستاي بيلري دهستان پشت‌كوه در آخرين دقايق مهلت تعيين شده، ثبت‌نام كرد. انتصاب‌هاي صورت گرفته از سوي مسوولان ارشد استاني و عملكرد خوب بانوان در اين سمت‌ها، در كنار توجه زنان به الگوهاي ديني و اسلامي فضاي خوبي را براي مشاركت بانوان در تمام استان ايجاد كرده است. در اين انتخابات هم يك فضاي رقابتي سالم براي بانوان استان ايجاد شده است. »
«ما هم مرز كشورهايي مثل افغانستان و پاكستان هستيم. افغانستان سالانه چهارصد هزار تن مواد مخدر توليد مي‌كند. طبيعي است كه در اين سوي مرز هم مشكلاتي ايجاد شود اما دليل افزايش مشاركت بانوان در استان به خصوص در روستاي افضل‌آباد اين موضوع نيست. بلكه دليلش حضور دهياران موفقي مثل خانم احمدزهي است. فعاليت‌هاي ايشان و پيگيري امور اهالي روستا باعث شده مردم به اين دهيار اعتماد خاصي داشته باشند و نهاد دهياري جايگاه ويژه‌اي پيدا كند. مردم روستا به واسطه عملكرد مثبت اين خانم بلوچ در بخش‌هاي فرهنگي، عمراني و ورزشي به اين نتيجه رسيدند اين‌بار نيز به زنان روستا اعتماد كنند.»
دو صد گفته چون نیم کردار نیست
رجب جان مشکل زنان جهان سومی زن بودنشان است وگرنه خیلی از زنان به مراتب در خیلی از زمینه ها از مردان بهترند حداقل در آن پستی که هستند هم تعهدشان بیشتر است هم اینکه دزد نیستند؟