بسیاری از ناظران و تحلیلگران بر این باورند که سفر مقتدا صدر به عربستان به دعوت محمد بن سلمان، ولیعهد این کشور و اقدام عادل الجبیر به دست دادن با محمد جواد ظریف و همچنین حضور حجاج ایران در مناسک حج و همچنین سخنان عادل الجبیر در جمع معارضان سوری در مورد ماندن بشار اسد در قدرت، نشان دهنده تغییر در سیاست ریاض و تلاش برای بهبود روابط با ایران و همسایگان بوده است.
در همین زمینه، امروز (یکشنبه) قاسم الاعرجی، وزیر کشور عراق اعلام کرد، عربستان سعودی از حیدر العبادی، نخست‌وزیر عراق خواسته است که بین ریاض و تهران میانجیگری کند.
پیشتر برخی گمانه‌زنی‌ها و اخبار درباره درخواست عربستان از طرف‌های عراقی برای میانجیگیری بین تهران و ریاض منتشر شده بود.
وزیر کشور عراق عنوان کرد که بغداد درخواست میانجیگری ریاض را به تهران منتقل کرده و طرف ایرانی نیز با نگاه مثبت به این درخواست نگریسته است.
به رغم اینکه سفر مقتدا صدر به عربستان در راستای دوری از ایران و نزدیکی به عربستان ارزیابی شده، عده ای از تحلیلگران بر این باورند که مقتدا صدر در این سفر، نقش میانجی را بازی کرده است.
از سوی دیگر و مهم تر از همه، شاید دست دادن محمد از همه دست دادن محمد جواد ظریف و عادل الجبیر وزرای خارجه دو کشور در استانبول در حاشیه نشست فوق‌العاده کشورهای همکاری اسلامی در استانبول باشد.
یک رسانه عربی در همین زمینه نوشت: اگر پادشاهی عربستان در ریاض به عادل الجبیر، چراغ سبز نشان نمی داد و خواهان از بین بردن تنش‌ها با ایران نبود، عادل الجبیر جلوی دوربین‌ها با آقای ظریف دست نمی داد و هرکس چیزی جز این می گوید، عربستان و چگونگی تصمیم‌گیری هایش را نمی داند.
از سوی دیگر، باید به توافق دو کشور برای اعزام حجاج به عربستان نیز اشاره کرد. در همین زمینه روزنامه رأی الیوم نوشت: زمانی که دکتر محمد صالح بن طاهر بنتن، وزیر حج عربستان از رئیس سازمان حج و زیارت ایران دعوت کرد تا به عربستان برود و در مورد دلایل عدم حضور حجاج ایرانی برای انجام مناسک حج گفت‌وگو کنند، روشن بود که پادشاهی عربستان، خواهان ایجاد روابط با ایران از این راه و یا راه های دیگر بود.
رأی الیوم در ادامه نوشت: تمام این مشکلات و سوءتفاهم هایی که باعث شد حجاج ایرانی سال گذشته به حج نروند، برداشته، همه شروط سفر حجاج ایرانی به عربستان لغو، روند گرفتن روادید از طریق سفارت سوئیس در تهران ـ که حافظ منافع عربستان در ایران است ـ تسهیل و مشکل تظاهرات ایرانیان علیه کفار و سرکشی‌های آمریکا حل شد. در این باره اخبار شبه تأیید شده‌ای وجود دارد که عربستان قبول کرده است، دیه‌های قربانیان فاجعه منا را ـ که حدود 460 ایرانی هستند ـ بپردازد؛ همه این دستاوردها به وجود نمی آمد، مگر اینکه در دو طرف و به ویژه عربستان انعطاف پذیری شکل گرفته باشد.
از سوی دیگر، عربستان نیز به تازگی «نرمشی» از خود در قبال بحران سوریه نشان داد و در جریان آن «عادل الجبیر» از معارضان خواست، با مسأله ابقای بشار اسد در قدرت کنار بیایند و دیدگاه خود را تغییر دهند؛ مسأله ای که هر چند از سوی ریاض تکذیب شد، گویا به واقعیت نزدیک بوده و احتمالا پیامی از سوی عربستان به ایران بوده است.
در نهایت اینکه، به نظر نمی رسد رفت و آمدهای دیپلماتیک میان مقامات عراقی و عربستانی و همچنین دیگر تحرکات دیپلماتیک و سیاسی در یک ماه اخیر تصادفی باشند. به نظر می رسد، آنها را باید در ارتباط به تلاش ایران و عربستان و به ویژه عربستان برای بهبود روابط ارزیابی کرد. این تلاش ها بیشتر از سوی عربستان در حال پیگیری است؛ به این دلیل که آنها بودند که روابط دیپلماتیک خود با ایران را قطع کردند و لذا خود نیز برای برقراری دوباره این روابط در حال تلاش هستند؛ تلاش هایی که بی ارتباط با پرونده ها و بحران های منطقه ای نیست.
با این حال همه این ها نشانه هایی هستند که با عدم قطعیت روبرو هستند و نمی توان به صورت قاطعی از یک تحول بنیادین سخن گفت و دو کشور نیز برای عادی سازی روابط -با توجه به دیوار بلند بی اعتمادی- فاصله زیادی با یکدیگر دارند. لذا به نظر می رسد باید منتظر واکنش مقامات دو کشور نسبت به این مسئله ماند.
