شرط جدید اردوغان برای بارزانی؛ تهران مرکز تصمیم گیری درباره آینده منطقه؛ رئیس جمهور ترکیه در تهران تصمیم می گیریم

رفراندوم جدایی‌طلبی و استقلال کردستان ـ که روز 25 سپتامبر برگزار شد ـ دوباره همه توجهات را معطوف به منطقه اقلیم کردستان در خاورمیانه کرد. این رفراندوم که بدون در نظر آوردن اعتراضات و مخالفت‌های ایران، ترکیه و عراق صورت پذیرفت، نشان داد که گردوخاک‌ها در خاورمیانه قرار نیست به این زودی‌ها فرو نشیند.

به گزارش «تابناک»؛ ستون نویس نشریه دیلی صباح ترکیه «یحیی بستان» بر این باور است، هنوز مشخص نیست، چه چیز مسعود بارزانی رئیس اقلیم خودمختار کردستان را مجاب به برگزاری رفراندوم کرده است؛ اما قطعاً رهبران کردستان همه تحولات و اثرات بعدی ناشی از این رفراندوم را پیش‌بینی کرده بودند.

به گفته او تهران، بغداد و آنکارا که مدت‌ها بود بر سر مسأله سوریه با یکدیگر اختلاف‌نظر داشتند، اما در برابر این چالش جدید همه اختلافات را کنار گذاشته و یک جبهه مشترک و یکسان در برابر این مشکل و تجزیه و چندپاره شدن عراق ایجاد کردند.

بستان می‌گوید: مواضع ترکیه در برابر این رفراندوم طی هفته‌های اخیر به ‌وضوح هر چه تمام‌تر بیان ‌شده است. این رفراندوم و خروجی آن از نظر آنکارا نامشروع و غیرقانونی است و اردوغان بیان کرده که رهبران اقلیم کردستان عراق ـ که بی‌توجه به مخالفت‌های آنکارا این رفراندوم را به ‌پیش برده‌اند ـ بهای سنگینی را برای آن خواهند پرداخت. از سوی دیگر، ایلدریم، نخست‌وزیر ترکیه بیان گفته که رهبران اقلیم باید هدف همه بحث‌ها در شورای امنیت باشند و نه قوم کرد. در عین ‌حال با برگزاری رفراندوم، ترکیه مانور نظامی در گذرگاه مرزی «ابراهیم خلیل» ـ که طی سال‌های اخیر شریان حیاتی برای اقتصاد اقلیم بوده است ـ انجام داد. بدون هیچ تعارف، این یک تهدید مستقیم و بدون پرده بود. جالب آنکه عراق در سومین مرحله از این مانور به آن پیوست و حتی در آنکارا برخی مقامات سخن از این مسأله گفته‌اند که این نیروی نظامی می‌تواند در آینده نزدیک، کنترل مناطق نزدیک این گذرگاه را در اختیار بگیرد.

در حالی ‌که بغداد از اقلیم خواسته است که کنترل فرودگاه‌های این منطقه را به عراق واگذارد، خبرهای تأیید نشده‌ای نیز به گوش رسیده بود که نیروی نظامی عراق در حال پیشروی برای کنترل گذرگاه ابراهیم خلیل است. هیچ بعید نیست که نیروهای نظامی به پشتوانه ترکیه از این گذرگاه عبور کرده و با نیروهای کرد مواجه شوند.

با این ‌حال، تمهیدات ترکیه برای مقابله با کردستان، تنها محدود به اقدامات نظامی و مانور نیست. گفته می‌شود که آنکارا قرار است با ایجاد یک گذرگاه مرزی جدید، به‌ کلی گذرگاه ابراهیم خلیل را ببندد و از سوی دیگر با لغو همه خطوط پروازی خود به مقصد اقلیم از بغداد برای کنترل فرودگاه‌ها حمایت کرده است. همچنین نخست‌وزیر ترکیه بیان کرده که بغداد تنها شریکی است که ترکیه در عراق برای روابط خود می‌شناسد و به ‌این ‌ترتیب، هرگونه رابطه رسمی با اقلیم از سوی ترکیه قطع ‌شده است.

در آخرین تماس تلفنی میان رهبران دو کشور، آنان بر سر قطع واردات نفت ترکیه از اقلیم و جایگزین شدن آن با نفت عراق به توافق رسیده‌اند. اقدامات مشابهی نیز از سوی ایران برداشته ‌شده است. مانور مشترک با نیروهای عراقی در مرزهای ایران و عراق، جلوگیری از سرمایه‌گذاری و مراودات تجاری شرکت‌های ایرانی با اقلیم و قطع پروازها به اقلیم از آن جمله بوده است.

با این‌ همه می‌توان گفت، در آینده نزدیک، همچنان آنکارا، تهران و بغداد هر چه در توان دارند برای پشیمانی اربیل از رفراندوم به کار خواهند بست و تنش‌ها در این قسمت از خاورمیانه افزایش می یابد. همه تلاش این سه کشور بر آن است که در صورت امکان، رفراندوم کردستان ملغی شود. اما حداقل برای ترکیه این همه ماجرا نیست.

روابط میان اقلیم و آنکارا ظاهراً به‌ قدری وخیم شده که ملغی کردن رفراندوم و نتایج آن برای نرمال‌سازی روابط کفایت نمی‌کند و مقامات ترکیه بیان کرده‌اند که به دنبال آن استعفا و کناره‌گیری مسعود بارزانی، شرط اساسی برای نرمال‌سازی روابط میان اقلیم و ترکیه است.

شاید سفر این هفته اردوغان به ایران نیز در همین راستاست و ترکیه درصدد است، ایران را نیز در این مسأله با خود همراه سازد؛ آسیبی که مسعود بارزانی به روابط اقلیم با این سه کشور زده است، به نظر موضوعی نیست که بتوان به ‌راحتی از کنار آن گذشت و در حال حاضر خط جدید ترکیه را استعفای بارزانی از هر گونه ادعا در مورد رهبری اقلیم تشکیل می‌دهد.