بازدید 8221
مشارکت همگاني، لازمه ارائه IPTV در ايران
فرهاد توکل همداني
پس از اتصال رايانه و تلفن همراه به شبکه‌هاي جهاني مبتني بر پروتکل‌هاي اينترنتي (IP)، رشد شگفت‌انگيز و شتابدار روند ديجيتالي شدن و قابليت تحرک در ارتباطات جهاني و فراگير شدن استفاده از فناوري‌هاي نوين در زندگي روزمره جوامع، حال نوبت به تلويزيون رسيده است تا با تغيير ظاهر سنتي خود، استفاده از رسانه‌هاي مجازي را در هر لحظه و هر مکان ميسر سازد.
در برخي از شماره‌هاي قبلي طيف، به فناوري IPTV و تحولات مرتبط با آن در داخل کشور پرداخته شد. در اين مقاله سعي شده است با نگاهي متفاوت به بررسي و تحليل وضعيت گسترش و توسعه استفاده از IPTV در جهان پرداخته و سپس براي تحقق و پياده‌سازي IPTV در ايران، راهکارهايي مطرح شود.
مقدمه
امروزه كاربردهاي فناوري اطلاعات و ارتباطات به‌طور چشمگيري تبديل به نيروي محرک رشد فرهنگ و اقتصاد دانايي‌محور و كارايي آنها شده و تغييراتي اساسي در دنياي پيرامون ما به‌وجود آورده است. تلويزيون نيز به‌عنوان يک فناوري قدرتمند و رسانه همگاني، با هدف اطلاع‌رساني و پخش همگاني محتوا، ديربازي است که نقشي کليدي در تحولات جوامع داشته و شايد بتوان گفت فراگيرترين و پرنفوذترين رسانه مؤثر بر اخلاق، ارزش‌ها، آداب و رسوم و رفتارهاي اجتماعي مردم کشورهاي مختلف بوده است. در عين حال اين صنعت به‌عنوان يک فعاليت مؤثر در کسب‌وکار و رونق اقتصادي جامعه نيز جايگاه خود را پيدا کرده و توسعة روزافزوني دارد.
با اين حال حقيقتي درباره تلويزيون وجود دارد که بايد به آن توجه لازم شود. تلويزيون با اين‌که مخاطبان و علاقه‌مندان زيادي دارد، اما از زماني که رسانه‌هاي جديد مجازي و بسترهاي ارتباطي دوسويه نويني نظير اينترنت، شبکه‌هاي اجتماعي، تلفن همراه، پيامک و نظاير آن وارد ميدان شده‌اند، نتوانسته ساختار خود را با شرايط موجود و نيازهاي مخاطب تطبيق دهد.[1]
در نتيجه، در سال‌هاي اخير، روش جديدي از ارسال محتواي چندرسانه‌اي مبتني بر IP، تحت عنوان IPTV به‌وجود آمد که باعث دگرگوني در ساختار شبکه‌هاي تلويزيوني، شبکه‌هاي پرسرعت و حتي شبکه اينترنت ميشود. يکي از مهم‌ترين ويژگي‌‌هاي IPTV، تعاملي يا دوسويه بودن رابطه ميان سرويس‌دهنده و کاربر نهايي و نيز پخش غيرخطي برنامه‌هاست.
شکل1- ارتباطات دوسويه از طريق تلويزيون
پله پله تا تکامل
با نگاهي سريع و گذرا بر حرکت و روند رو به رشد IPTV در جهان مي‌توان سال‌هاي 2000 تا 2005 را فاز آغازين و پيدايش IPTV در تعداد محدودي از بازارهاي رسانه‌اي و سال‌هاي 2006 تا 2009 را فاز دوم و توسعه IPTV در کشورهاي پيشرفته و اکثر کشورهاي درحال‌توسعه مبتني بر ارائه خدمات محتوايي آنلاين، انجام تبليغات محدود و خلق کاربردها و فرصت‌هاي نوين ارتباطي و اطلاعاتي از طريق عرصه تلويزيون ناميد. از سال 2010 به بعد، شروع فاز سوم IPTV با چشم‌انداز همگرايي و يکپارچگي کليه خدمات چندرسانه‌اي دوسويه از منظرهاي متنوع تجاري، تبليغاتي، سرگرمي، آموزشي و... از طريق بسترهاي مختلف تلويزيون، رايانه و تلفن‌هاي همراه و در نهايت تحقق واقعي رسانه در هر مکان و زمان، قلمداد ميشود. دورنما و چشم‌انداز تغيير و تحولات IPTV از زمان اکنون تا رسيدن به اين تکامل، در سه نسخه "ارتباط دوسويه، همگرايي و رسانه در همه جا" قابل بررسي است.
شکل 2- چشم‌انداز آينده IPTV
آخرين آمارهاي مؤسسه تحقيقاتي اينفورما نشان مي‌دهد تا سه ماهه اول 2009، اپراتور Free فرانسه با در اختيار داشتن حدود 3.4ميليون مشترک IPTV، به‌عنوان بزرگ‌ترين اپراتور IPTV در دنيا محسوب ميشود. همچنين کشورهاي فرانسه، ايالات متحده و هنگ‌کنگ، پررونق‌ترين بازارهاي مربوط را به خود اختصاص داده‌اند.
انگيزه‌هاي ورود شرکت‌هاي مخابراتي به بازار IPTV
با بررسي ارائه‌‌دهندگان برتر خدمات IPTV در جهان مي‌توان دريافت که بيشتر شرکت‌هاي بزرگ مخابراتي آغازکننده راه شکل‌گيري خدمات IPTV در سرتاسر دنيا بوده‌اند. در اغلب کشورها، به‌ويژه کشورهاي توسعه‌يافته، درآمدهاي ناشي از خدمات تلفن ثابت سير نزولي دارد. اين امر تا حدي به دليل افزايش رقابت به‌خصوص در بخش تلفن همراه است. شرکت‌هاي مخابراتي فعال در بخش خطوط ثابت، مبالغ هنگفتي را در خدمات باند وسيع سرمايه‌گذاري کرده‌اند تا بتوانند اين کاهش درآمد را جبران کنند. تداوم اين منبع درآمدزايي جديد تنها به رشد مشترکان بستگي ندارد. درواقع با اشباع اين بازار، رشد درآمدزايي نيز متوقف ميشود؛ براي همين سرمايه‌گذاري صرف براي ارائه خدمات پايه باند وسيع معنا ندارد. به عبارت ديگر، باند وسيع بستري است براي ارائه خدمات ديگر و داراي ارزش‌افزوده با درآمدزايي رو به رشد. همان‌‌طور که يک بزرگراه با عبور خودرو کارايي دارد و بدون وجود خودرو ساخت بزرگراه بيهوده است! از اين روست که، نه تنها درآمدزايي تلفن ثابت بلکه مجموع درآمدهاي باند وسيع با کاهش مواجه ميشود، مگر اين‌که منابع جديد درآمدزايي يا همان خدمات جديد تعريف شود. از اين رو اپراتورهاي مخابراتي به IPTV به‌عنوان يک منبع جديد درآمدزايي مي‌نگرند. بسياري از اپراتورهاي برتر، نوعي از خدمات ويديويي ـ تلويزيوني را عرضه مي‌کنند و تعدادشان روز به روز در حال افزايش است. در بسياري از کشورها، درآمد ARPU که از عرضه خدمات تلويزيون پولي[2] حاصل ميشود، بسيار بيشتر از درآمد حاصل از خدمات دسترسي باند وسيع است و بدين‌ترتيب، حوزه تلويزيون و محتوا بازاري جديد و جذاب براي شرکت‌هاي مخابراتي محسوب ميشود.
شکل 3- تخمين درآمدزايي اپراتورهاي مخابراتي در خدمات Voice و ارتباط باند وسيع سيار، نسبت به IPTV
بازيگران زنجيره ارزش IPTV
به‌طور کلي مي‌توان زنجيره ارائه خدمات IPTV را به چهار بخش اصلي تقسيم كرد که هريک از اين اجزا وظيفه جداگانه‌اي را در سناريوهاي ارائه اين خدمات ايفا مي‌کنند. اجزاي زنجيره ارزش IPTV از ورود محتوا به سيستم توسط برودکسترها آغاز و انتقال آن از طريق بسترهاي ارتباطي IP به مشترک، نهايي ميشود.
شکل 4- اجزاي چهارگانه خدمات IPTV
در اين ميان، سرويس‌دهنده IPTV به‌عنوان مهم‌ترين بخش و هسته مديريتي سيستم IPTV و چالش اصلي در مناقشات موجود بين اپراتورهاي مخابراتي و برودکسترها محسوب ميشود. بنابر آخرين مطالعات انجام‌شده طيف، اکثر کشورهاي جهان به‌ويژه فرانسه، ايالات متحده و کره، از ارائه‌‌دهنده خدمات IPTV از نوع مخابراتي و با مديريت صاحبان شبکه‌هاي ارتباطي باند وسيع ثابت برخوردارند. اما در کشورهاي چين و هند، علاوه بر اپراتور مخابراتي، به ترتيب برودکسترها و "اپراتورهاي واسط نيز به ارائه خدمات IPTV مي‌پردازند و به‌نوعي مي‌توان گفت مديريت ارائه خدمات از دست اپراتورهاي سنتي در حوزه مخابرات خارج شده است.
منظور از سرويس‌دهنده يا اپراتور واسط، شرکتي است که از يک طرف نه صاحب شبکه مخابراتي است و نه لزوماً اجازه ارائه خدمات باند وسيع از طريق حلقه‌هاي محلي[3] اپراتور غالب را دارد؛ از طرف ديگر، فاقد محتواي متنوع و مجوز پخش آن است. مهم‌ترين ويژگي اين شرکت، توانمندي و تخصصي است که در حوزه سرمايه‌گذاري و کسب و کارهاي مرتبط با فناوري‌ها و خدمات نوين IPTV دارد. به‌عنوان نمونه، در مدل ارائه IPTV در هندوستان، يکي از اپراتورهاي واسط اين کشور، شرکت Smart Digivison است که با همکاري برودکسترها و توليد‌کنندگان محتوا، محتواي گوناگوني از صدها شبکه تلويزيوني با برنامه‌هاي متنوع عمومي و تخصصي در حوزه‌هاي مختلف خبري، تجاري، سينمايي، آموزشي، ورزشي، سرگرمي و نظاير آن را تهيه و به‌صورت بسته‌هاي ترکيبي و جذاب مورد علاقه، درآورده و تحت برند My Way و از طريق شبکه اپراتورهاي مخابراتي MTNL و BSNL، در شهرهاي مختلف هندوستان عرضه مي‌کند.
اين ذهنيت و رويکرد نوين که Smart Digivison در توسعه بازار IPTV هندوستان به‌کار بسته است، به همکاري بسيار نزديک و هدفمند با برودکسترها و اپراتورهاي شبکه مخابراتي اين کشور منجر شده است، به نحوي که هر کدام به وظايف تخصصي خود در حوزه مديريت توليد و انتقال محتوا بر بستر IP، پرداخته و مديريت خدمات IPTV به‌عنوان امري تخصصي و مستقل توسط اپراتورهاي واسط صورت مي‌پذيرد.
همگرايي، راه‌حل تحقق و موفقيت IPTV در ايران
در ايران نيز مدتي است که ارائه خدمات IPTV مورد توجه برخي از مسؤولان و نهادهاي مرتبط با زنجيره ارزش IPTV ايران قرار گرفته است. شرکت مخابرات ايران، از حدود سه سال پيش تاکنون، مشغول طرح‌ريزي و اجراي طرح آزمايشي خدمات ارتباطي پيشرفته (ACS)[4] است. از طرف ديگر، در سومين نمايشگاه رسانه‌هاي ديجيتال كه در مهر ماه سال جاري برگزار شد، موسسه سروش رسانه، وابسته به صدا و سيما، سرويس آزمايشي IPTV را به‌صورت نمايشي در معرض ديد عموم قرار داد.
البته ضمن ارج نهادن به اقداماتي که براي راه‌اندازي و توسعه IPTV در کشور صورت پذيرفته است، بايد اين واقعيت مهم را پذيرفت که تاکنون گامي هماهنگ از سوي تمامي بازيگران بالقوه اين صنعت همگرا در حوزه مخابرات و رسانه، برداشته نشده است. در اين بين ضروري است تا مدعيان و متوليان IPTV ايراني، ضمن توجه کامل به منافع خود در ورود به اين فضاي نوين کسب و کار، در سياست‌ها و تصميم‌هاي خود چند نکته مهم و کليدي را براي موفقيت در ارائه خدمات IPTV کشور، به‌کار گيرند:
1. توصيه ميشود اپراتورهاي مخابراتي کشور مانند شرکت مخابرات ايران و شرکت‌هاي PAP که مالکيت يا حداقل مديريت شبکه‌هاي ارتباطي در بخش دسترسي را بر عهده دارند، به جاي گله و شكايت گاه و بي‌گاه خود از عدم تناسب قيمت تمام‌شده خدمات پايه (مانند تلفن ثابت يا اينترنت باند وسيع) با تعرفه‌ها و يا حتي افزايش تعرفه‌ها براي فرار از زيان‌دهي! به دنبال ارائه خدمات جديد و تنوع‌بخشي به خدمات خود باشند و اين نكته مهم را در نظر بگيرند که در اغلب کشورهاي دنيا دوران سوددهي تلفن ثابت به پايان رسيده و اين خدمات ارزش‌افزوده است که درآمد ايجاد مي‌کند. پس خوب است تلاش براي پياده‌سازي اين خدمات از جمله IPTV را به‌جاي شکايت از سودآور نبودن خدمات پيشين در دستور کار قرار داده و از همکاري با ساير بازيگران استقبال کنند.
2. سازمان صداوسيما (رسانه ملي) هم که بنا به قانون، تنها متولي پخش برنامه‌هاي تلويزيوني و راديويي کشور محسوب ميشود، موظف است ضمن برنامه‌ريزي براي ايفاي نقش شايسته در اين جايگاه، زمينه رشد و گسترش مشارکت بخش خصوصي را در سرمايه‌گذاري و اپراتوري خدمات IPTV در چارچوب قوانين موجود کشور و تحت نظارت عاليه و مستقيم خود فراهم آورد. بي‌ترديد دسترسي به حجم گسترده‌اي از محتواي متنوع و تجربه ارزشمند در حوزه رسانه علاوه بر جايگاه قانوني رسانه ملي يکي از قابليت‌‌هاي موفقيت اين سازمان در حوزه رسانه‌هاي نوين محسوب ميشود.
3. شرکت‌ها و سرمايه‌گذاران خصوصي علاقه‌مند و فعال در عرصه‌هاي مختلف کسب و کار ICT نيز بايد به اين نکته مهم توجه داشته باشند که IPTV مي‌تواند براي آنها فرصتي طلايي و استثنايي جهت ورود به عرصه‌اي مهم و استراتژيک در بازار ارتباطات کشور باشد. سرمايه‌گذاري کافي، داشتن برنامه و طرح تجاري، هماهنگي مناسب با اپراتور شبکه و توليدکننده محتوا مهم‌ترين مواردي است که براي اپراتوري IPTV لازم است.
سخن آخر
کشور ما اين قابليت را دارد که در آن خدمات و سرويس‌هاي ارزش‌افزوده همچون IPTV تحت نظارت عاليه سازمان صداوسيما، با سرمايه‌گذاري و مديريت بخش‌خصوصي در قالب يک يا چند اپراتور واسط و با همکاري اپراتورهاي مخابراتي ارائه شود. در اين صورت نه تنها همه اين بازيگران ضمن بهره‌مندي از درآمد مناسب، نقش کليدي و اثرگذار خود را با مشارکت در ارائه IPTV در کشور ايران ايفا خواهند كرد، بلکه به نياز مخاطبان خود نيز پاسخي درخور خواهند داد.
شکل5- IPTV ايراني، نيازمند مشارکت و همکاري
مراجع:
1. شرکت مشاوران طيف شريف، سند مطالعاتي و مشاوره‌اي "ساختار و تشکيلات IPTV در ايران"، اداره کل تحقيقات و جهاد خودکفايي معاونت توسعه و فناوري صداوسيماي جمهوري اسلامي ايران، زمستان 1388.
2. اردلان عليزاده، پيشرفت IPTV در خاورميانه و جاي خالي ايران، گروه علمي و تحليلي طيف، پاييز 1388.
1. "Global Digital TV", 9th Edition, Informa Telecom and Media, UK Ltd, September 2009.
2. "IPTV 2.0: Delivering the IP Promise", Heavy Reading, VOL. 7, NO. 6, JUNE 2009.
3. ITU-T IPTV Focus Group Proceedings 2008.
4. "IPTV: challenges and opportunities", Michael Philpott, Ovum, 06 November 2007.
--------------------------------
پي‌نوشت‌ها:
[1]- منظور ما از "تلویزیون" در اينجا دستگاه تلویزیون نیست؛ بلکه سیستم پخش برنامه تلویزیون مدنظر است که البته دستگاه انتهایی نیز جزیی از این سیستم است.
[2]-Pay–TV.
[3]-Local Loop (LL).
[4]-Advanced Communication Services.
منبع: گروه علمی تحلیلی طیف
در برخي از شماره‌هاي قبلي طيف، به فناوري IPTV و تحولات مرتبط با آن در داخل کشور پرداخته شد. در اين مقاله سعي شده است با نگاهي متفاوت به بررسي و تحليل وضعيت گسترش و توسعه استفاده از IPTV در جهان پرداخته و سپس براي تحقق و پياده‌سازي IPTV در ايران، راهکارهايي مطرح شود.
مقدمه
امروزه كاربردهاي فناوري اطلاعات و ارتباطات به‌طور چشمگيري تبديل به نيروي محرک رشد فرهنگ و اقتصاد دانايي‌محور و كارايي آنها شده و تغييراتي اساسي در دنياي پيرامون ما به‌وجود آورده است. تلويزيون نيز به‌عنوان يک فناوري قدرتمند و رسانه همگاني، با هدف اطلاع‌رساني و پخش همگاني محتوا، ديربازي است که نقشي کليدي در تحولات جوامع داشته و شايد بتوان گفت فراگيرترين و پرنفوذترين رسانه مؤثر بر اخلاق، ارزش‌ها، آداب و رسوم و رفتارهاي اجتماعي مردم کشورهاي مختلف بوده است. در عين حال اين صنعت به‌عنوان يک فعاليت مؤثر در کسب‌وکار و رونق اقتصادي جامعه نيز جايگاه خود را پيدا کرده و توسعة روزافزوني دارد.
با اين حال حقيقتي درباره تلويزيون وجود دارد که بايد به آن توجه لازم شود. تلويزيون با اين‌که مخاطبان و علاقه‌مندان زيادي دارد، اما از زماني که رسانه‌هاي جديد مجازي و بسترهاي ارتباطي دوسويه نويني نظير اينترنت، شبکه‌هاي اجتماعي، تلفن همراه، پيامک و نظاير آن وارد ميدان شده‌اند، نتوانسته ساختار خود را با شرايط موجود و نيازهاي مخاطب تطبيق دهد.[1]
در نتيجه، در سال‌هاي اخير، روش جديدي از ارسال محتواي چندرسانه‌اي مبتني بر IP، تحت عنوان IPTV به‌وجود آمد که باعث دگرگوني در ساختار شبکه‌هاي تلويزيوني، شبکه‌هاي پرسرعت و حتي شبکه اينترنت ميشود. يکي از مهم‌ترين ويژگي‌‌هاي IPTV، تعاملي يا دوسويه بودن رابطه ميان سرويس‌دهنده و کاربر نهايي و نيز پخش غيرخطي برنامه‌هاست.
شکل1- ارتباطات دوسويه از طريق تلويزيون
پله پله تا تکامل
با نگاهي سريع و گذرا بر حرکت و روند رو به رشد IPTV در جهان مي‌توان سال‌هاي 2000 تا 2005 را فاز آغازين و پيدايش IPTV در تعداد محدودي از بازارهاي رسانه‌اي و سال‌هاي 2006 تا 2009 را فاز دوم و توسعه IPTV در کشورهاي پيشرفته و اکثر کشورهاي درحال‌توسعه مبتني بر ارائه خدمات محتوايي آنلاين، انجام تبليغات محدود و خلق کاربردها و فرصت‌هاي نوين ارتباطي و اطلاعاتي از طريق عرصه تلويزيون ناميد. از سال 2010 به بعد، شروع فاز سوم IPTV با چشم‌انداز همگرايي و يکپارچگي کليه خدمات چندرسانه‌اي دوسويه از منظرهاي متنوع تجاري، تبليغاتي، سرگرمي، آموزشي و... از طريق بسترهاي مختلف تلويزيون، رايانه و تلفن‌هاي همراه و در نهايت تحقق واقعي رسانه در هر مکان و زمان، قلمداد ميشود. دورنما و چشم‌انداز تغيير و تحولات IPTV از زمان اکنون تا رسيدن به اين تکامل، در سه نسخه "ارتباط دوسويه، همگرايي و رسانه در همه جا" قابل بررسي است.
شکل 2- چشم‌انداز آينده IPTV
آخرين آمارهاي مؤسسه تحقيقاتي اينفورما نشان مي‌دهد تا سه ماهه اول 2009، اپراتور Free فرانسه با در اختيار داشتن حدود 3.4ميليون مشترک IPTV، به‌عنوان بزرگ‌ترين اپراتور IPTV در دنيا محسوب ميشود. همچنين کشورهاي فرانسه، ايالات متحده و هنگ‌کنگ، پررونق‌ترين بازارهاي مربوط را به خود اختصاص داده‌اند.
انگيزه‌هاي ورود شرکت‌هاي مخابراتي به بازار IPTV
با بررسي ارائه‌‌دهندگان برتر خدمات IPTV در جهان مي‌توان دريافت که بيشتر شرکت‌هاي بزرگ مخابراتي آغازکننده راه شکل‌گيري خدمات IPTV در سرتاسر دنيا بوده‌اند. در اغلب کشورها، به‌ويژه کشورهاي توسعه‌يافته، درآمدهاي ناشي از خدمات تلفن ثابت سير نزولي دارد. اين امر تا حدي به دليل افزايش رقابت به‌خصوص در بخش تلفن همراه است. شرکت‌هاي مخابراتي فعال در بخش خطوط ثابت، مبالغ هنگفتي را در خدمات باند وسيع سرمايه‌گذاري کرده‌اند تا بتوانند اين کاهش درآمد را جبران کنند. تداوم اين منبع درآمدزايي جديد تنها به رشد مشترکان بستگي ندارد. درواقع با اشباع اين بازار، رشد درآمدزايي نيز متوقف ميشود؛ براي همين سرمايه‌گذاري صرف براي ارائه خدمات پايه باند وسيع معنا ندارد. به عبارت ديگر، باند وسيع بستري است براي ارائه خدمات ديگر و داراي ارزش‌افزوده با درآمدزايي رو به رشد. همان‌‌طور که يک بزرگراه با عبور خودرو کارايي دارد و بدون وجود خودرو ساخت بزرگراه بيهوده است! از اين روست که، نه تنها درآمدزايي تلفن ثابت بلکه مجموع درآمدهاي باند وسيع با کاهش مواجه ميشود، مگر اين‌که منابع جديد درآمدزايي يا همان خدمات جديد تعريف شود. از اين رو اپراتورهاي مخابراتي به IPTV به‌عنوان يک منبع جديد درآمدزايي مي‌نگرند. بسياري از اپراتورهاي برتر، نوعي از خدمات ويديويي ـ تلويزيوني را عرضه مي‌کنند و تعدادشان روز به روز در حال افزايش است. در بسياري از کشورها، درآمد ARPU که از عرضه خدمات تلويزيون پولي[2] حاصل ميشود، بسيار بيشتر از درآمد حاصل از خدمات دسترسي باند وسيع است و بدين‌ترتيب، حوزه تلويزيون و محتوا بازاري جديد و جذاب براي شرکت‌هاي مخابراتي محسوب ميشود.
شکل 3- تخمين درآمدزايي اپراتورهاي مخابراتي در خدمات Voice و ارتباط باند وسيع سيار، نسبت به IPTV
بازيگران زنجيره ارزش IPTV
به‌طور کلي مي‌توان زنجيره ارائه خدمات IPTV را به چهار بخش اصلي تقسيم كرد که هريک از اين اجزا وظيفه جداگانه‌اي را در سناريوهاي ارائه اين خدمات ايفا مي‌کنند. اجزاي زنجيره ارزش IPTV از ورود محتوا به سيستم توسط برودکسترها آغاز و انتقال آن از طريق بسترهاي ارتباطي IP به مشترک، نهايي ميشود.
شکل 4- اجزاي چهارگانه خدمات IPTV
در اين ميان، سرويس‌دهنده IPTV به‌عنوان مهم‌ترين بخش و هسته مديريتي سيستم IPTV و چالش اصلي در مناقشات موجود بين اپراتورهاي مخابراتي و برودکسترها محسوب ميشود. بنابر آخرين مطالعات انجام‌شده طيف، اکثر کشورهاي جهان به‌ويژه فرانسه، ايالات متحده و کره، از ارائه‌‌دهنده خدمات IPTV از نوع مخابراتي و با مديريت صاحبان شبکه‌هاي ارتباطي باند وسيع ثابت برخوردارند. اما در کشورهاي چين و هند، علاوه بر اپراتور مخابراتي، به ترتيب برودکسترها و "اپراتورهاي واسط نيز به ارائه خدمات IPTV مي‌پردازند و به‌نوعي مي‌توان گفت مديريت ارائه خدمات از دست اپراتورهاي سنتي در حوزه مخابرات خارج شده است.
منظور از سرويس‌دهنده يا اپراتور واسط، شرکتي است که از يک طرف نه صاحب شبکه مخابراتي است و نه لزوماً اجازه ارائه خدمات باند وسيع از طريق حلقه‌هاي محلي[3] اپراتور غالب را دارد؛ از طرف ديگر، فاقد محتواي متنوع و مجوز پخش آن است. مهم‌ترين ويژگي اين شرکت، توانمندي و تخصصي است که در حوزه سرمايه‌گذاري و کسب و کارهاي مرتبط با فناوري‌ها و خدمات نوين IPTV دارد. به‌عنوان نمونه، در مدل ارائه IPTV در هندوستان، يکي از اپراتورهاي واسط اين کشور، شرکت Smart Digivison است که با همکاري برودکسترها و توليد‌کنندگان محتوا، محتواي گوناگوني از صدها شبکه تلويزيوني با برنامه‌هاي متنوع عمومي و تخصصي در حوزه‌هاي مختلف خبري، تجاري، سينمايي، آموزشي، ورزشي، سرگرمي و نظاير آن را تهيه و به‌صورت بسته‌هاي ترکيبي و جذاب مورد علاقه، درآورده و تحت برند My Way و از طريق شبکه اپراتورهاي مخابراتي MTNL و BSNL، در شهرهاي مختلف هندوستان عرضه مي‌کند.
اين ذهنيت و رويکرد نوين که Smart Digivison در توسعه بازار IPTV هندوستان به‌کار بسته است، به همکاري بسيار نزديک و هدفمند با برودکسترها و اپراتورهاي شبکه مخابراتي اين کشور منجر شده است، به نحوي که هر کدام به وظايف تخصصي خود در حوزه مديريت توليد و انتقال محتوا بر بستر IP، پرداخته و مديريت خدمات IPTV به‌عنوان امري تخصصي و مستقل توسط اپراتورهاي واسط صورت مي‌پذيرد.
همگرايي، راه‌حل تحقق و موفقيت IPTV در ايران
در ايران نيز مدتي است که ارائه خدمات IPTV مورد توجه برخي از مسؤولان و نهادهاي مرتبط با زنجيره ارزش IPTV ايران قرار گرفته است. شرکت مخابرات ايران، از حدود سه سال پيش تاکنون، مشغول طرح‌ريزي و اجراي طرح آزمايشي خدمات ارتباطي پيشرفته (ACS)[4] است. از طرف ديگر، در سومين نمايشگاه رسانه‌هاي ديجيتال كه در مهر ماه سال جاري برگزار شد، موسسه سروش رسانه، وابسته به صدا و سيما، سرويس آزمايشي IPTV را به‌صورت نمايشي در معرض ديد عموم قرار داد.
البته ضمن ارج نهادن به اقداماتي که براي راه‌اندازي و توسعه IPTV در کشور صورت پذيرفته است، بايد اين واقعيت مهم را پذيرفت که تاکنون گامي هماهنگ از سوي تمامي بازيگران بالقوه اين صنعت همگرا در حوزه مخابرات و رسانه، برداشته نشده است. در اين بين ضروري است تا مدعيان و متوليان IPTV ايراني، ضمن توجه کامل به منافع خود در ورود به اين فضاي نوين کسب و کار، در سياست‌ها و تصميم‌هاي خود چند نکته مهم و کليدي را براي موفقيت در ارائه خدمات IPTV کشور، به‌کار گيرند:
1. توصيه ميشود اپراتورهاي مخابراتي کشور مانند شرکت مخابرات ايران و شرکت‌هاي PAP که مالکيت يا حداقل مديريت شبکه‌هاي ارتباطي در بخش دسترسي را بر عهده دارند، به جاي گله و شكايت گاه و بي‌گاه خود از عدم تناسب قيمت تمام‌شده خدمات پايه (مانند تلفن ثابت يا اينترنت باند وسيع) با تعرفه‌ها و يا حتي افزايش تعرفه‌ها براي فرار از زيان‌دهي! به دنبال ارائه خدمات جديد و تنوع‌بخشي به خدمات خود باشند و اين نكته مهم را در نظر بگيرند که در اغلب کشورهاي دنيا دوران سوددهي تلفن ثابت به پايان رسيده و اين خدمات ارزش‌افزوده است که درآمد ايجاد مي‌کند. پس خوب است تلاش براي پياده‌سازي اين خدمات از جمله IPTV را به‌جاي شکايت از سودآور نبودن خدمات پيشين در دستور کار قرار داده و از همکاري با ساير بازيگران استقبال کنند.
2. سازمان صداوسيما (رسانه ملي) هم که بنا به قانون، تنها متولي پخش برنامه‌هاي تلويزيوني و راديويي کشور محسوب ميشود، موظف است ضمن برنامه‌ريزي براي ايفاي نقش شايسته در اين جايگاه، زمينه رشد و گسترش مشارکت بخش خصوصي را در سرمايه‌گذاري و اپراتوري خدمات IPTV در چارچوب قوانين موجود کشور و تحت نظارت عاليه و مستقيم خود فراهم آورد. بي‌ترديد دسترسي به حجم گسترده‌اي از محتواي متنوع و تجربه ارزشمند در حوزه رسانه علاوه بر جايگاه قانوني رسانه ملي يکي از قابليت‌‌هاي موفقيت اين سازمان در حوزه رسانه‌هاي نوين محسوب ميشود.
3. شرکت‌ها و سرمايه‌گذاران خصوصي علاقه‌مند و فعال در عرصه‌هاي مختلف کسب و کار ICT نيز بايد به اين نکته مهم توجه داشته باشند که IPTV مي‌تواند براي آنها فرصتي طلايي و استثنايي جهت ورود به عرصه‌اي مهم و استراتژيک در بازار ارتباطات کشور باشد. سرمايه‌گذاري کافي، داشتن برنامه و طرح تجاري، هماهنگي مناسب با اپراتور شبکه و توليدکننده محتوا مهم‌ترين مواردي است که براي اپراتوري IPTV لازم است.
سخن آخر
کشور ما اين قابليت را دارد که در آن خدمات و سرويس‌هاي ارزش‌افزوده همچون IPTV تحت نظارت عاليه سازمان صداوسيما، با سرمايه‌گذاري و مديريت بخش‌خصوصي در قالب يک يا چند اپراتور واسط و با همکاري اپراتورهاي مخابراتي ارائه شود. در اين صورت نه تنها همه اين بازيگران ضمن بهره‌مندي از درآمد مناسب، نقش کليدي و اثرگذار خود را با مشارکت در ارائه IPTV در کشور ايران ايفا خواهند كرد، بلکه به نياز مخاطبان خود نيز پاسخي درخور خواهند داد.
شکل5- IPTV ايراني، نيازمند مشارکت و همکاري
مراجع:
1. شرکت مشاوران طيف شريف، سند مطالعاتي و مشاوره‌اي "ساختار و تشکيلات IPTV در ايران"، اداره کل تحقيقات و جهاد خودکفايي معاونت توسعه و فناوري صداوسيماي جمهوري اسلامي ايران، زمستان 1388.
2. اردلان عليزاده، پيشرفت IPTV در خاورميانه و جاي خالي ايران، گروه علمي و تحليلي طيف، پاييز 1388.
1. "Global Digital TV", 9th Edition, Informa Telecom and Media, UK Ltd, September 2009.
2. "IPTV 2.0: Delivering the IP Promise", Heavy Reading, VOL. 7, NO. 6, JUNE 2009.
3. ITU-T IPTV Focus Group Proceedings 2008.
4. "IPTV: challenges and opportunities", Michael Philpott, Ovum, 06 November 2007.
--------------------------------
پي‌نوشت‌ها:
[1]- منظور ما از "تلویزیون" در اينجا دستگاه تلویزیون نیست؛ بلکه سیستم پخش برنامه تلویزیون مدنظر است که البته دستگاه انتهایی نیز جزیی از این سیستم است.
[2]-Pay–TV.
[3]-Local Loop (LL).
[4]-Advanced Communication Services.
منبع: گروه علمی تحلیلی طیف
