کلیات

 حوضه آبریز ارومیه یکی از شش حوضه اصلی ایران است که در شمال غربی ایران قرار دارد.   مساحت این حوضه، ۵۱٬۸۰۱ کیلومتر مربع است. وجه تمایز این حوضه آبریز اصلی با پنج حوضه دیگر این است که تنها یک زیرحوضهٔ درجهٔ ۲ دارد و شامل رودهایی است که به دریاچهٔ ارومیه منتهی می‌شوند. مهم‌ترین رودهای این حوضه، آجی‌چای، زرینه‌رود و سیمینه‌رود هستند.

جغرافیا

به لحاظ جغرافیایی حوضهٔ دریاچهٔ ارومیه در استان‌های آذربایجان شرقی و غربی و کردستان قرار دارد. مرز غربی آن ارتفاعات مرزی ایران و ترکیه است. بلندترین ارتفاعات این حوضه شامل سبلان به ارتفاع ۴٬۸۱۱ متر و سهند به ارتفاع ۳٬۷۰۷ متر هستند و پایین‌ترین نقطهٔ حوضه، دریاچهٔ ارومیه به ارتفاع متوسط ۱٬۲۸۰ متر است. میانگین بارندگی حوضه ۵۵۰ میلی‌متر است و منشأ اصلی آن، جریان‌های مدیترانه‌ای است. رودهای عمدهٔ حوضه در نیمهٔ جنوبی آن قرار دارند و مهم‌ترین آن‌ها آجی چای، زرینه‌رود، سیمینه‌رود، مهابادرود، باراندوزچای، زولاچای و نازلی‌چای هستند. از سوی دیگر، رودهای بخش شمالی عمدتاً دارای حوضه کوچک و کم‌آب هستند.

همانطور که اشاره شد این حوضه آبریز یک حوضه آبریز بسته است، بطوری که کلیه آب های سطحی و زیرزمینی از مناطق پیرامون به سمت دریاچه ارومیه سرریز می شوند. موقعیت خاص حوضه از لحاظ زمین شناسی، میزان تبخیر بالا و تجمع مداوم املاح در آن، منجر به تبدیل دریاچه به یک دریاچه فوق­العاده شور شده است.

 این حوضه آبریز توسط تعدادی تالاب های اقماری آب شیرین احاطه شده است. مجموعه این تالابها یک منطقه مهم اکولوژیک در اطراف دریاچه بوجود آورده است.

حوضه آبریز ارومیه در ارتفاعی بین ۱۲۸۰ تا ۳۶۰۰ متر بالاتر از سطح دریا قرار گرفته است که پَست‌ترین نقطه آن دریاچه ارومیه و دشت‌های وسیع اطراف آن می‌باشد. از لحاظ شرایط اقلیمی این حوضه دارای زمستان‌های سرد و تابستان‌های نسبتاً معتدل است. متوسط میزان بارش در منطقه حدوداً ۳۵۰ میلی متر تخمین زده می‌شود که بخش عمده بارش از فصل پاییز تا اواسط بهار رخ میدهد. در ماه‌های تابستان در مقایسه با دیگر فصول سال، میزان بارش بسیار اندک است. متوسط دمای سالانه بر حسب ارتفاع بین ۶.۵ تا ۱۳.۵ درجه سانتیگراد متغییر است. ماه‌های مرداد و شهریور گرم‌ترین و ماه‌های دی و بهمن سردترین ماه‌های سال هستند. متوسط سالانه تبخیر سطحی حوضه حدود ۱۵۰۰ میلیمتر تخمین زده شده و باتوجه به شرایط، بین ۱۰۰ تا ۲۱۰۰ میلیمتر نوسان دارد. متوسط تبخیر سالانه از سطح دریاچه بین ۹۰۰ تا ۱۱۷۰ میلیمتر تخمین زده می‌شود.

زیرحوضه‌ها

برپایهٔ دستورالعمل تقسیم‌بندی حوضه‌های ایران، حوضهٔ آبریز دریاچهٔ ارومیه به زیرحوضه‌های فرعی زیر تقسیم می‌شود: