در مورد خلیج فارس در ویکی تابناک بیشتر بخوانید

 

کلیات


خلیج‌فارس نام آبراهی پراهمیت در آسیای غربی و منطقه خاورمیانه است که در امتداد دریای عمان و در میان ایران و شبه‌جزیره عربستان قرار دارد. مساحت خلیج‌فارس ۲۳۷٬۴۷۳ کیلومتر مربع است و پس از خلیج مکزیک و خلیج هادسون سومین خلیج بزرگ جهان به‌شمار می‌آید.

 

نام تاریخی


نام تاریخی این خلیج، در زبان‌های گوناگون، ترجمه عبارت خلیج‌فارس یا دریای پارس بوده‌است. همچنین در تمام سازمان‌های بین‌المللی نام رسمی این خلیج، «خلیج‌فارس» است. سازمان آب‌نگاری بین‌المللی از نام خلیج ایران (خلیج‌فارس) برای این خلیج استفاده می‌کند.

 

زمین شناسی


زمین‌شناسان معتقدند که در حدود پانصد هزار سال پیش، صورت نخستین خلیج‌فارس در کنار دشت‌های جنوبی ایران تشکیل شد و به مرور زمان، بر اثر تغییر و تحول در ساختار درونی و بیرونی زمین، شکل ثابت کنونی خود را یافت. خلیج‌فارس در آغاز، بسیار پهناور بوده به‌طوری‌که تا اواخر دوره سوم زمین‌شناسی بیشتر جلگه‌های برازجان، بهبهان و خوزستان ایران تا کوه‌های زاگرس در زیر آب بوده‌اند.

 

از آخرین تغییرات خلیج فارس، این بوده که این خلیج، طی دوران آخرین عصر یخبندان (حدود ۷۰ تا ۱۱ هزار سال پیش) که آب‌وهوای زمین سردتر بوده و یخسار‌های قطبی و یخچال‌های کوهستانی گسترش یافته‌اند، و در نتیجه به دلیل جذب آب اقیانوس‌ها به یخسار‌های قطبی و گسترش آن‌ها، آب اقیانوس‌ها و دریا‌ها در طی این دوران پایین رفته‌است (به‌طور میانگین ۱۲۰ متر).

 

در این مدت، جایی که امروزه به نام خلیج‌فارس می‌شناسیم، وجود نداشته و به صورت گودالی بسیار بزرگ بوده که رودخانه پهناور اروندرود به آن می‌ریخته و در عمیق‌ترین بخش‌های آن، دریاچه‌ها و برکه‌هایی وجود داشته‌اند؛ برخی بررسی‌ها نشان می‌دهد که احتمالاً تمدنی در آن مناطق شکل گرفته، که با ورود و بالاآمدن سطح آب در خلیج فارس، بقایای آن به زیر آب رفته‌است.

 

پس از پایان آخرین عصر یخبندان در حدود ۱۱هزار سال پیش، و ذوب‌شدن یخ‌های قطبی و بالاآمدن آب اقیانوس‌ها و دریا‌های آزاد، سطح دریای عمان نیز بالا آمده و از طریق تنگه هرمز، آب به درون گودال بسیار بزرگی که امروزه به نام خلیج فارس می‌شناسیم، جاری شده و به‌تدریج، به شکلی که امروز می‌بینیم درآمده است. گمانه‌زنی‌هایی وجود دارد که پس از خروج انسان هوموساپینس از آفریقا در حدود ۷۰هزار سال پیش، بستر خلیج‌فارس محل شکل‌گیری تمدن (ها) یی بوده که پس از پایان عصر یخبندان، آثار آن تمدن (ها) به زیر آب رفته‌است.

 

جغرافیا


خلیج‌فارس از شرق از طریق تنگه هرمز و دریای عمان به اقیانوس هند و دریای عرب راه دارد، و از غرب به دلتای رودخانه اروندرود، که حاصل پیوند دو رودخانه دجله و فرات و پیوستن رود کارون به آن است، ختم می‌شود. کشور‌های ایران،  عمان،  عراق،  عربستان سعودی،  کویت،  امارات متحده عربی،  قطر و بحرین در کناره خلیج‌فارس هستند. در این میان سواحل شمالی خلیج‌فارس تماماً در جغرافیای سیاسی ایران قرار دارند. به سبب وجود منابع سرشار نفت و گاز در خلیج‌فارس و سواحل آن، این آبراهه در سطح بین‌المللی، منطقه‌ای مهم و راهبردی به‌شمار می‌آید.

خلیج‌فارس در ۲۴ تا ۳۰ درجه و ۳۰ دقیقه عرض شمالی و ۴۸ تا ۵۶ درجه و ۲۵ دقیقه طول شرقی از نصف‌النهار گرینویچ قرار دارد.

این خلیج توسط تنگه هرمز به دریای عمان و از طریق آن به دریا‌های آزاد مرتبط است. از بین کشور‌های همسایه خلیج‌فارس، کشور ایران دارای بیشترین مرز آبی مشترک با خلیج‌فارس است. طول مرز آبی کشور ایران با خلیج‌فارس، با احتساب جزایر در حدود ۱۸۰۰ کیلومتر و بدون احتساب جزایر در حدود ۱۴۰۰کیلومتر است.

طول خلیج‌فارس از تنگه هرمز تا آخرین نقطه پیشروی آن در جهت غرب در حدود ۸۰۵ کیلومتر است. عریض‌ترین بخش خلیج‌فارس ۱۸۰ مایل (۲۹۰ کیلومتر) است. عمیق‌ترین نقطه خلیج‌فارس با عمق ۹۳ متر در ۱۵ کیلومتری تنب بزرگ و کم عمق‌ترین نقطه آن با عمقی بین ۱۰ تا ۳۰ متر در سمت غرب است. همچنین جزایر متعددی در خلیج‌فارس وجود دارند.

آب وهوا


آب و هوای خلیج‌فارس خشک و نیمه استوایی است. در تابستان دما گاهی تا ۵۰ درجه سانتی گراد می‌رسد و میزان تبخیر بیشتر از میزان آب‌های وارده می‌شود. در زمستان دما تا ۳ درجه سانتی گراد هم گزارش شده‌است. در عین شوری زیاد آب خلیج‌فارس، ۲۰۰ چشمه آب شیرین در کف و ۲۵ چشمه آب کاملاً شیرین در سواحل آن جریان دارند که منشأ همگی آن‌ها از کوه‌های زاگرس در ایران است.

آب‌های شیرینی که وارد خلیج‌فارس می‌شوند عمدتاً محدود به روان آب‌های کوه‌های زاگرس در ایران و کوه‌های ترکیه و عراق است. رودخانه‌های اروندرود،  کارون،  جراحی،  مند،  دالکی و میناببزرگترین و پرآب‌ترین رودخانه‌هایی هستند که به خلیج‌فارس می‌ریزند که بیشتر سرچشمه‌های آن‌ها در کوه‌های زاگرس قرار دارند. در کرانه جنوبی آب‌های ورودی به خلیج‌فارس بسیار کم است که موجب بالا بودن رسوبات کربناتی در این بخش شده‌است. به دلیل محصور بودن، اثر اقیانوس بر خلیج‌فارس بسیار ناچیز است و به همین علت سرعت جریان‌های زیرین و افقی آن بسیار کم و در حدود ۱۰ سانتی‌متر در ثانیه‌است.

شوری بیشتر خلیج‌فارس نسبت به اقیانوس موجب پیدایش جریان آبی از اقیانوس هند به خلیج‌فارس می‌شود که به موازات ساحل ایران و در جهت پادساعت‌گرد است. جریان ذکر شده با کاهش دما و شوری همراه است به‌طوری‌که در تنگه هرمز مقدار نمک ۳۶٬۶ گرم در لیتر و در انتهای شمال غربی و در دهانه کارون در حدود ۴۰ گرم در لیتر است. میزان بارندگی در سواحل جنوبی کمتر از ۵ سانتی‌متر در سال و در سواحل شمالی بین ۲۰ تا ۵۰ سانتی‌متر در سال است.

 

نام خلیج‌فارس


خلیج‌فارس و مترادف‌های آن در سایر زبان‌ها، اصیل‌ترین نام و نامی است بر جای مانده از کهن‌ترین منابع، که از سده‌های پیش از میلاد بطور مستمر در همه زبان‌ها و ادبیات جهانی استفاده شده‌است و با پارس،  فارس،  ایران و عجم ـ. نام‌های ایران ـ. و معادل‌های آن در سایر زبان‌ها گره خورده‌است. گرچه این آبراهه در همه متون تاریخی و جغرافیایی عربی خلیج‌فارس و بحر فارس نامیده شده‌است با این حال، این نام‌گذاری از دهه ۱۳۳۰ خورشیدی از سوی ملی‌گرایان عرب مورد چالش واقع شده‌است.

در سال‌های اخیر بسیاری از دانشمندان غربی و عربی و مسلمان در خصوص قدمت نام خلیج‌فارس یا علت تحریف نام خلیج‌فارس اظهار نظر‌های مستندی داشته‌اند که مجموعه این اعترافات در کتاب اسناد نام خلیج‌فارس، میراثی کهن و جاودان نوشته محمد عجم و در وب سایت مرکز مطالعات خلیج‌فارس و دریای پارس جمع‌آوری شده‌است.



جزایر ایرانی خلیج‌فارس


از میان جزایر خلیج‌فارس بیش از ۳۰ جزیره مسکونی و غیرمسکونی آن متعلق به کشور ایران است. برخی از این جزایر به علت کشند آب (جذر و مد) در زیر آب قرار می‌گیرند و غیرمسکونی هستند. جزایر غیرمسکونی خلیج‌فارس به عنوان زیستگاه مرجان‌های دریایی، محل تخم‌گذاری پرستو‌های دریایی و لاک‌پشت‌ها و هم چنین زیستگاه انواع پرندگان مهاجر از اهمیت ویژه جهانی برخوردار است. بزرگ‌ترین جزیره این خلیج قشم نام دارد.

 

اهمیت خلیج‌فارس


خلیج‌فارس در واقع محور ارتباط بین اروپا، آفریقا، آسیای جنوبی و جنوب شرقی است. از نظر راهبردی در منطقه خاورمیانه، به عنوان بزرگ‌ترین و مهم‌ترین مرکز ارتباطی بین این سه قاره‌است و بخشی از یک سیستم ارتباطی شامل اقیانوس اطلس، دریای مدیترانه، دریای سرخ و اقیانوس هند است. به همین دلیل از دیرباز مورد توجه قدرت‌های جهانی و هم چنین بازرگانان و تجار دنیا بوده‌است. هم چنین این منطقه منبع مهم انرژی جهان است. در مجموع خلیج‌فارس از نظر جغرافیای سیاسی، استراتژیک، انرژی و تاریخ و تمدن یک پهنه آبی مهم و حساس در دنیا محسوب می‌شود.

بزرگترین عامل اهمیت خلیج‌فارس وجود معادن سرشار نفت و گاز در کف بستر و سواحل آن است به‌طوری‌که این منطقه را «مخزن نفت جهان» نام نهاده‌اند. خلیج‌فارس مسیر انتقال نفت کشور‌های ایران،  عراق،  کویت،  عربستان و امارات متحده عربی است، و به همین سبب، منطقه‌ای مهم و راهبردی به‌شمار می‌آید. در حدود ۳۰ درصد نفت جهان از منطقه خلیج‌فارس تأمین می‌شود که این مقدار گاهی افزایش و گاهی کاهش می‌یابد. نفت تولید شده در حوزه خلیج‌فارس باید از طریق این پهنه آبی و از راه تنگه هرمز به سایر نقاط جهان حمل شود.

خلیج‌فارس از نظر ذخایر نفتی در مقایسه با سایر نقاط جهان دارای مزایای زیادی مانند سهولت استخراج، هزینه پایین تولید، مازاد ظرفیت تولید، کیفیت بالای نفت خام منطقه، سهولت حمل و نقل، توان بالای تولید چاه‌ها و امکان کشف ذخایر جدید نفتی وسیع در منطقه است. طبق آخرین برآورد‌های انجام شده حوزه خلیج‌فارس در حدود ۷۳۰ میلیارد بشکه ذخیره نفت اثبات شده و بیش از ۷۰ تریلیون مترمکعب گاز طبیعی را در خود جای داده‌است.

همچنین بندر‌های مهمی در حاشیه خلیج‌فارس وجود دارد که از آن‌ها می‌توان بندرعباس،  بوشهر،  بندرلنگه،  کیش،  خرمشهر و بندر ماهشهر در ایران، و شارجه،  دوبی وابوظبی را در امارات متحده عربی و بندر بصره و فاو در عراق را نام برد.



اهمیت نظامی-راهبردی


از منظر نظامی، وجود پایگاه‌های نظامی متعدد اعم از دریایی، هوایی و زمینی در منطقه خلیج‌فارس که عمدتاً متعلق به کشور‌های آمریکا و انگلستان هستند و هم چنین حضور ناو‌های جنگی کشور‌های غربی به ویژه آمریکا در آب‌های خلیج‌فارس، اهمیت نظامی و راهبردی خلیج‌فارس را نمایان می‌سازد.  جنگ نفت‌کش‌ها که در جریان جنگ ایران و عراق رخ داد یکی از عوامل حضور نظامی کشور‌های غربی به ویژه آمریکا در خلیج‌فارس شد. اهمیت نظامی-راهبردی خلیج‌فارس به‌طور ویژه در جریان جنگ ایران و عراق،  جنگ خلیج‌فارس و جنگ عراق آشکار شد.

 

در مورد خلیج فارس در ویکی تابناک بیشتر بخوانید

پس از بیانیه مشترک اخیر اتحادیه اروپا و کشور‌های عضو شورای همکاری خلیج فارس درباره جزایر سه‌گانه و ادعای خلاف واقع آنها، برخی اهالی ورزش راهی جزیره بوموسی شدند.
کد خبر: ۱۲۶۸۶۶۰   تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۰۸

نبض خبر
محسن شریفیان، نوازنده ساز نی‌انبان، در کنسرت ۶ آبان‌ماه خود در مرکز همایش‌های برج میلاد گفت: «اگر دفاع از خلیج فارس و حاکمیت سه جزایر ایرانی مزدوری است، من مزدورم.» او در ادامه با تأکید بر اهمیت هویت ملی خود گفت: «من اگر روی این صحنه هستم، برای ایرانی بودنم است. خط قرمز من جغرافیای ایران است. هرکسی که برای میهن می‌جنگد برای من ارزشمند است. گروه لیان در کشور‌های مختلفی اجرا داشته و شما به هر کشوری که بروید، مقبره‌هایی برای شهدای گمنام دارند؛ همه برای کسانی که جان خود را در راه میهن فدا می‌کنند احترام قائلند.» حرف‌های شریفیان را می‌بینید و می‌شنوید.
کد خبر: ۱۲۶۸۴۷۷   تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۰۷

سخنرانی جان میرشایمر:
به عقیده جان میرشایمر تا زمانی که مسئله فلسطین حل نشود، خاورمیانه همچنان به عنوان یکی از منابع اصلی بی‌ثباتی جهانی باقی خواهد ماند و تاثیرات گسترده‌ای بر امنیت بین‌المللی خواهد داشت.
کد خبر: ۱۲۶۸۴۶۳   تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۰۷

رئیس جمهور با اشاره به رویکرد و نگاه ویژه دولت چهاردهم به منطقه جنوب شرق به عنوان یکی از مهمترین مناطق در چشم‌انداز توسعه کشور گفت: استان سیستان و بلوچستان به واسطه قرار گرفتن در مسیر پروژه بزرگ و بین‌المللی کریدور شمال – جنوب و هم‌جواری با منطقه راهبردی مکران از ظرفیت‌های بالایی در توسعه کشور برخوردار است و بر همین اساس مسائل و چالش‌های این استان با نگاهی ویژه و در ذیل کارگروهی تخصصی به صورت هفتگی در دولت در حال پیگیری است.
کد خبر: ۱۲۶۸۴۲۲   تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۰۷

۸۱ تن از اندیشمندان، فرهیختگان و هنرمندان نامدار ایرانی در بیانیه‌ای تاکید کردند که سه جزیره «تنب کوچک»، «تنب بزرگ» و «ابوموسی»، بخش‌های جداناپذیری از آب و خاک ایران بوده و خواهد بود.
کد خبر: ۱۲۶۸۲۳۳   تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۰۶

کامبیز مهدی زاده، داماد حسن روحانی در اقدامی جالب تنگ های گلدون را به جای جزایر تنب کوچک و بزرگ به شاهزاده اماراتی داد.
کد خبر: ۱۲۶۸۱۴۴   تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۰۶

حسین نظریان
کد خبر: ۱۲۶۸۱۳۰   تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۰۶

اولین انگلیسی‌ای که به جزیره‌ی بوموسی توجه نشان داد شخصی به نام پالگریو بود... در ۱۸۶۳ یک سفری انجام داد...
کد خبر: ۱۲۶۷۵۲۳   تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۰۲

اتحادیه اروپا در حالی در بیانیه‌ای مالکیت ایران بر جزایر سه‌گانه خلیج فارس را «اشغال» خوانده که طبق اسناد تاریخی خودشان، مالکیت ایران بر این مناطق محرز است.
کد خبر: ۱۲۶۷۴۶۷   تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۰۲

جنگیدن علیه اشغالگران و متجاوزان تنها حق مسلمی است که از ابتدای تاریخ جنگ سالاران ایرانی برای خود قائل بوده‌اند و هر مبارزی که از پهنه جغرافیایی ایران دفاع کرده و خونش آب و خاک میهن را رنگین کرده است باید نامش مثل حروف الفبای «ایران» در یادها بماند.
کد خبر: ۱۲۶۷۴۱۷   تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۰۲

فرمانده نیروی دریایی سپاه پاسداران گفت: غربی‌ها برای توجیه حضور خودشان در منطقه جزایر سه گانه را دستاویز می‌کنند.
کد خبر: ۱۲۶۷۲۸۶   تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۰۱

این نقشه در سال ۱۸۸۸ از سوی وزیرمختار انگلیس به ناصرالدین‌‎شاه تحویل رسمی شده است
کد خبر: ۱۲۶۷۲۶۷   تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۰۱

جدیدترین دیوارنگاره میدان ولیعصر(عج) با طرحی از خلیج همیشه فارس و ۳ جزیره ایرانی بامداد امروز رونمایی شد.
کد خبر: ۱۲۶۷۲۱۸   تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۰۱

جزایر سه گانه ایرانی چگونه از اشغال انگلیس خارج شد؟
از روز ۹ آذرماه سال ۵۳ پرچم ایران در سه جزیره ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک برای همیشه به اهتزاز درآمد.
کد خبر: ۱۲۶۷۱۶۷   تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۰۱

المیرا شریفی مقدم مجری برنامه صبحانه ایرانی به شکل تندی جواب صحبت های گستاخانه شاهزاده عرب را داد.
کد خبر: ۱۲۶۷۱۵۷   تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۰۱

یک کارشناس مسائل غرب آسیا مطرح کرد: روسیه اروپا را به قطع گاز تهدید کرده و آنها با برخی از سران عرب مدعی حاکمیت جزایز سه گانه همصدا شدند.
کد خبر: ۱۲۶۷۰۱۴   تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۷/۳۰

تاریخ گواهی می‌دهد که آب و خاک « خلیج فارس » چون خون و تن بخشی از وجود هر ایرانی است و هر گونه دست درازی به سر حدات و کرانه‌های آن اعلان جنگی آشکار علیه ایرانیان خواهد بود که بارها با اهدای خونشان خلیج فارس را از گزند تجزیه و اشغال حفظ کرده‌اند.
کد خبر: ۱۲۶۶۹۹۵   تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۷/۳۰

رئیس قوه قضاییه گفت: توصیه می‌کنیم که فریب وسوسه‌های برخی از کشورهای غربی را در مورد جزایر سه‌گانه ایرانی بوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک نخورند زیرا در آن صورت بسیار متضرر و خاسر می‌شوند.
کد خبر: ۱۲۶۶۹۹۲   تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۷/۳۰

... از آن زمان خلیج فارس که هزاران سال و همیشه تاریخ ایرانی بود، ایرانی ماند و سال ۱۳۸۴ شمسی نیز روز اخراج پرتغالی‌ها از جزیره هرمز در تقویم شد «روز ملی خلیج فارس ».
کد خبر: ۱۲۶۶۹۰۸   تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۷/۳۰

تکنوتابناک
تحلیل هوش مصنوعی Chatgpt متکی بر مستندات تاریخی و حقوق و اسناد مورد توجه در روابط بین الملل و حقوق بین الملل، مالکیت بی‌چون‌ و چرای ایران بر جزایر تنب‌بزرگ، تنب‌کوچک و ابوموسی را مورد تاکید قرار داده است. بررسی پرونده‌های حقوقی مرتبط در نهادهای مهم بین‌المللی از جمله شورای امنیت سازمان ملل نیز نشان می‌دهد که ایران همواره از حقوق قانونی و تاریخی خود دفاع کرده و تاکنون هیچ مدرکی در حمایت از ادعاهای امارات ارائه نشده است. پاسخ‌های هوش مصنوعی درباره مالکیت ایران بر این سه جزیره را می‌بینید.
کد خبر: ۱۲۶۶۷۶۳   تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۷/۲۹

تبلیغات در تابناک صفحه خبر
اینترنت پیشگامان